☉ Basauri
Adrián Bozal-Leorri: «Karrerako lehenengo urtetik oso argi neukan ikerkuntzan aritu nahi nuela»
EHUko Landare Biologia eta Ekologia Saileko doktorea da Adrian Bozal-Leorri. AgroBank Katedra Doktorego Tesi Onenaren Saria irabazi berri du
“Nekazaritza modernoa”, “nitrifikazioa” edo “inhibitzaile sintetikoak eta biologikoak” bezalako hitzak ulertezinak izango dira zuetako askorentzat. Baina Adrián Bozal-Leorri basauriarrarentzat (Basauri, 1994) ohiko hitzak dira. ‘Nitrification control in the framework of sustainable agriculture: the use of synthetic and biological nitrification inhibitors with ammonium-based fertilizers’ doktoretza tesia idatzi du Adriánek: lanak berresten du nitrifikazioa inhibitzaile sintetiko edo biologikoen bidez kontrolatzeak “nekazaritza iraunkorra lortzea ahalbidetzen duela”, ingurumenerako nitrogeno erreaktiboaren galerak murrizten baititu, amoniako-oinarria duten ongarriak erabiltzearen ondorioz.
CaixaBankek eta Lleidako Unibertsitateak (UdL) Adrianen tesia aukeratu dute Agrobank Katedraren Doktorego Tesi Onenaren VII. Sarirako lau finalistetako bat izateko eta azaroaren 8an erabaki dute Adriánen tesia saritzea. Berarekin elkartu ginen saria jaso aurretik bere lanaz berba egiteko.
Adrián Bozal-Leorri basauriarrak AgroBank Katedra Doktorego Tesi Onenaren Saria irabazi du
CaixaBankek eta Lleidako Unibertsitateak (UdL) aukeratu dute zure tesia VII. AgroBank Katedra Tesi Onenaren Saria irabazteko. Zelan hartu zenuen berria?
Asteko berririk onenetakoa izan zen. Gogoratzen dut jakinarazi zidatenean esperimentu garrantzitsu bat egiten ari nintzela, energia guztia xurgatzen zidana, baina berri on hura jasotzeak sekulako poza eman zidan!
Zergatik da garrantzitsua sari hori?
Oso garrantzitsua da nazio-mailako sari bat delako. Aitorpenak ez du zerikusirik tesia egiten duzun lekuarekin (nire kasuan, EHUn), eta horrek prestigioa ematen dio sariari. Agian, nire eguneroko lanean ez du beste munduko eraginik izango, baina niretzat errekonozimendua da doktoretzan egindako ahalegin guztiagatik.
Zure tesia da: ‘Nitrification control in the framework of sustainable agriculture: the use of synthetic and biological nitrification inhibitors with ammonium-based fertilizers’. Azaldu zertan datzan.
Nekazaritza modernoak ongarri-kantitate handiak erabiltzen ditu ekoizpen-mailari eusteko eta munduko biztanleei janaria emateko gai izateko. Tamalez, ongarri horien erdia –nitrogenoa dute osagai nagusia–, ezin dute laboreek xurgatu eta ingurumenean galtzen da. Galera hori, besteak beste, “nitrifikazio” izeneko prozesu baten ondorioz gertatzen da. Horregatik, nitrogenoa ez galtzeko modurik onena nekazaritza-lurretan gertatzen den nitrifikazioa inhibitzea da. Aspalditik daude inhibitzaile kimikoak, laborategian sortutakoak, baina azkenaldian ezagutu da zenbait landare nitrifikazioaren inhibitzaileak modu naturalean sortzeko gai direla. Nire tesia inhibitzaile sintetikoek eta biologikoek nitrogeno-galerak murrizteko duten eraginkortasuna aztertzean datza.
Nekazaritza jasangarria edo iraunkorra lortzeaz hitz egiten duzu zure tesian. Zelan lortzen da nekazaritza iraunkorra?
Nekazaritza jasangarria ingurumenaren kutsadura ahalik eta gehien murriztuz lortzen da. Ezinezkoa da nekazaritzak ez kutsatzea, baina gure esku dago horrek eragiten dituen ondorioak murriztea. Horregatik, guztion helburua izan beharko litzateke janariaren ekoizpen-mailari eustea gure ingurunean eragin negatiborik izan gabe.
Zer da nitrifikazioa?
Nitrifikazioa prozesu bat da non nekazaritza-lurzoruetako mikroorganismoek nitrogeno forma bat beste nitrogeno mota bat bihurtzen duten; amonioa (NH4+) nitrato (NO3-) bihurtzen dute. Normalean, nekazariek ongarria gehitzen diete laboreei, eta batez ere amonioa izaten da nagusi. Lurrera iristen denean nitrogeno mota hau, mikroorganismoek ere aprobetxatzen dute eta elikagai gisa erabiltzen dute. Baina behin amonioa nitrato bihurtuta, karga negatiboa duenez ezin da lurrean geratu, eta lurpeko uretarantz galtzen da, ingurumena kutsatuz.
Eta zer dira zehazki inhibitzaile sintetiko eta biologikoak?
Nitrifikazioaren inhibitzaileak eraldaketa hori geldiarazteko balio duten konposatuak dira. Ezberdintasuna da jatorri sintetikoa dutenak enpresa kimikoek sortu dituztela eta inhibitzaile biologikoak, berriz, landareek sortutako molekulak dira, sustraien bidez askatutakoak. Hala ere, bi inhibitzaile motak eraginkorrak dira nitrifikazioa murrizteko.
Saria irabazteko aukerak dituzula uste duzu?
Nire tesiarekin dudan harremana guraso batzuek seme-alabekin dutena bezalakoa da: tesirik onena, berritzaileena eta hobekien idatzita dagoena bezala ikusten dut. Hala ere, objektiboak izanik, beste tesi finalistek ere oso maila altua dute eta denok maila berean gaudela uste dut. Hala ere, baikorra naizela ere aitortzen dizut, eta irabazle ikusten dut nire burua.
Badakizu, hortaz, zeintzuk diren beste tesi finalistak.
Bai. Finalisten zerrenda atera zenean, berehala joan nintzen nor ziren eta zertaz ziren bilatzera. Hirurak albaitariak dira, bat Leongoa eta beste biak Extremadurakoak, eta, egia esan, finalista izatea merezi duten tesiak idatzi dituzte. Euren lanak ikustean, kontura zaitezke estatu honetan zientziak maila oso altua duela, behar duen diru guztia jasotzen ez duen arren.
Ez da lehen aldia tesi beragatik errekonozimenduren bat jasotzen duzuna. 2021/2022ko Doktorego Sari Berezia eman zizun EHUk.
Agrobank Katedra Sarirako finalista izatea bezala, zure lanaren eta ahaleginaren errekonozimendu handia da. Gainera, 10 tesitik bati bakarrik ematen zaion saria da aipatzen duzuna, eta, beraz, zure lana apur bat gehiago gailentzen da. Oso pozgarria izan da sari hori irabaztea.
Gainera, CIMMYTeko (Mexikoko Artoa eta Garia Hobetzeko Nazioarteko Zentroa), JIRCASeko (Japan International Research Center for Agricultural Sciences) eta Nihon Unibertsitateko (Japonia) ikerketa-taldeekin egindako elkarlanaren ondorioz, PNAS aldizkari ospetsuak ematen duen Cozzarelli saria jaso zenuen 2021ean, “Enlisting wild grass genes to combat nitrification in wheat farming: A nature-based solution” lanarengatik. Zelan sortu zen elkarlan hori?
Lankidetza horretan parte hartzeko aukera paregabea izan nuen. Lan horretan, gari modernoek nitrifikazioaren inhibitzaile biologikoak sortzeko gaitasuna berreskuratzea lortu nahi zuten. Proiektu honek 10 urte baino gehiago zeramatzan martxan, genetiko eta ingeniari agronomoek gainbegiratzen zutelarik. Zorionez guretzat, landare fisiologiaren ikuspuntua falta zitzaien, eta gure ezagutzak emateko aukera izan genuen. Haiek onartu zuten eta, ikusi den bezala, emaitza bikaina lortu genuen: alegia, bere kabuz nitrifikazioa murrizteko gai diren gari barietateak.
Lan horrek harremanik ba al du zure Doktorego Tesiarekin?
Lan hau nire tesiaren atal garrantzitsuena izan da. Proiektu honetan lanean hasi aurretik, inhibitzaile sintetikoekin egindako lanak oso onak ziren, oso emaitza politak lortuz. Dena den, nitrifikazioaren inhibitzaile biologikoekin egindako lanak urri samarrak ziren. Zorionez, proiektu honek biologikoekiko fedea itzuli zidan eta, horri esker, nire curriculuma hobetu da.
Mexikora edota Japoniara bidaiatu behar izan zenuen?
Ez dut Mexikora joateko aukerarik izan, baina Japoniara joan naiz, bai. Bidaia ikaragarria izan zen. Nire lehengo aldia zen Asian, eta txundituta bueltatu nintzen. ‘The 4th Biological Nitrification Inhibition (BNI) International Consortium Meeting’ topaketan parte hartzeko aukera izan nuen, Tsukuban, 2022an. Han erakutsi nituen gari mota berriekin lortu genituen emaitzak.
Elkarlan hori zuretzat zelango esperientzia izan den definitzeko eskatuko banizu.
Proiektu honetan inhibitzaileen munduan oso garrantzitsuak diren zientzialariek lan egin dute, bizitza osoa nitrifikazioaren arazoa murrizten eman duten pertsonak. Zorte handia izan dut haiekin lan egiteko aukera izateagatik, bi artikulu argitaratzeko eta haiengandik hainbeste ikasteko.
EHUko Landare Biologia eta Ekologia Saileko doktorea zara. Txikitatik ikasi nahi izan zenuen ikasi duzuna?
Betidanik jakin dut nire etorkizuna BioZientziekin lotuta zegoela. Hasiera batean, medikuntza ikasi nahi nuen, baina batxilergoan Biologiako irakasle ezin hobea izan nuen eta hari esker ikasgaia are gogokoago izan nuen; beraz, Biologiako gradua egitea erabaki nuen. Karrerako lehenengo urtetik oso argi izan nuen ikerkuntzan aritu nahi nuela. Txikitatik oso jakinguratsua izan naiz eta nire inguruan gertatzen denaren zergatia jakitea gustatzen zait; hortaz, esan genezake nire etorkizuna argi neukala. Gainera, graduko 3. mailan nengoela, eta Landare Fisiologia ikasgaia jasotzen ari nintzela, ikaragarria iruditu zitzaidan. Horregatik, Landare Biologia eta Ekologia saileko iker-talde batean sartu nintzen, NUMAPS taldean, eta izugarri gustatu zitzaidan gai bati buruzko Gradu Amaierako Lana (GRAL) egin nuen.
Tesia iazko apirilean defendatu zenuen eta Bikain Cum Laude kalifikazioa eman zizuten. Espero zenuen?
Egia esan, bai. Nire lanaz harro nengoen, baita nire emaitzez ere. Gainera, doktoregoaren bidean ongi gidatu nauten zuzendarien laguntzari esker, konfiantza osoa nuen nire tesiaren nota altuenetakoa izango zela.
Zein ikasketa egin dituzu doktore izan aurretik?
2012an Biologiako karrera hasi nuen EHUn. Doktoretza ere EHUn egin nahi nuela argi nuenez, beste unibertsitate batera joan nahi izan nuen master bat ikastera. Azkenik, Bioteknologiako Masterra egin nuen Cordobako Unibertsitatean (UCO) 2016an. Itzuleran, Eusko Jaurlaritzaren doktoratu aurreko beka eskatu nuen, eta behin hori emanda, doktoregoa egiteko aukera izan nuen.
Zein da zure lana doktore bezala?
Nire lana egungo arazoei irtenbidea ematen saiatzea da. Momentu honetan, arazo nagusia nekazaritzatik datozen berotegi-efektuko gasen emisioak murriztea da. Hori lortzeko, arazo nagusi hori arazo txikiagoetan banatzen dut, nitrifikazioan, esaterako. Banaketa hori eginda, esperimentuak egiten ditut arazo txikiago horien konponbideak bilatzeko, eta, oro har, arazo nagusiaren konponbidea izan daitezke.
Gaur egun Margarita Salas doktoratu ondoko ikertzailea zara. Zer esan nahi du doktoratu ondoko ikertzailea izateak? Zer ikertzen ari zara orain?
Doktoratu ondoko ikertzailea izateak esan nahi du pixkanaka-pixkanaka ardura gehiago izango dituzula eta zientzia serioagoa egitea espero da gugandik. Etapa honetan, nire ikerketa-lerroko ikertzaile nagusia izateko beharrezkoa den ezagutza eskuratzea da helburua. Gustatuko litzaidake une hori iristea. Aurten, esperimentu bat egin dut ikertutako gari horien jokabidea aldaketa klimatikoaren baldintzetan aztertzeko, adibidez CO2 atmosferikoaren kontzentrazioaren gorakadarekin.
San Migeleko jaietan Playback lehiaketa antolatu dute eta txapeldun izan da Los Gambas kuadrilla. Jon Salguero eta Maialen Barredo Los Gambas kuadrillako kideekin berba egin dugu.
San Migeleko jaietan Playback lehiaketa antolatzen du Mikelatsek. Aurten lau kuadrillak hartu dute parte: Los Gambas (txapeldunak), Uholdeak, Los Tenderetes eta Las Maris (aurten La Mari).
☉ Basauri
Basauriko ikastetxeen arteko Esku Pilota txapelketa jokatuko da San Migeleko jaietan
Urriaren 6an, igandez, izango da txapelketa eta Basauriko Lehen Hezkuntzako bederatzi ikastetxeak gonbidatu ditu Bidebieta Pilota Taldeak
Basauriko ikastetxeen arteko Esku Pilota txapelketa jokatuko da San Migeleko jaietan, urriaren 6an. Bidebieta Pilota Klubak antolatuta, aurtengoa hirugarren edizioa da, eta urtero bezala, Basauriko Lehen Hezkuntzako bederatzi ikastetxeak gonbidatu dituzte: Etxegarai, Soloarte, Sofia Taramona, Basozelai-Gaztelu, Bizkotxalde, Arizko Ikastola, Kareaga Goikoa, San Jose eta Basauri Ikastetxea.
Lehen Hezkuntzako 5. eta 6. mailako ikasleei dago zuzenduta txapelketa: “Partida laburrak izango dira, sei edo zazpi puntura. Bikote bakoitzak bi partida jokatuko ditu, eta ligaxka formatuan kanporaketak egongo dira, 5. mailako eta 6. mailako txapeldunak izan arte”, azaldu dio GEURIAri Mikel Karrillo Bidebideta Pilota Klubeko ordezkariak.
Txapelketa 10:00etan hasiko da 5. mailakoekin, eta 12:00etan 6. mailakoekin. “Espero dugu ikastetxe guztiak animatzea. Umeek oso ondo pasatuko dute eta gainera esku pilota eta kirola sustatzeko aukera ezin hobea da”, dio Karrillok.
☉ Basauri
Etxe Maitiako azterketa “deialdi bakar gisa” tipifikatuta dagoela dio Basauriko Udalak
Azterketa beste data batean egitea edo beste azterketa bat egitea baimenduz gero, berdintasun-printzipioa urratu eta hautagai guztientzat diskriminazioa eragin dezakeela argudiatu du Basauriko Udalak
Basauriko Etxe Maitia Udal Egoitzako Erizaintzako Laguntzaile lanposturako EPErako azterketa erditze egunean egitea beste aukerarik eman ez ziotela salatu du basauriar batek.
Basauriko Udalak adierazi duenez, prozesu horren azterketa “deialdi bakar gisa” tipifikatuta dago: “Hau da, hautagai guztiek egun berean egin behar dute proba bera. Pertsona batek beste data batean egitea edo beste azterketa bat egitea baimenduz gero, berdintasun-printzipioa urratu eta hautagai guztientzat diskriminazioa eragin dezake, emakume erreklamatzailearentzat barne, izangai guztiak ez baitziren parametro berberekin baloratuko”, diote udal ordezkariek.
“Epaimahaiak, Osakidetzak aplikatzen duen protokolo bera jarraituz, azterketa ospitalean bertan egiteko aukera eskaini zion emakumeari, baina berak uko egin zion, eta sine die atzeratzeko eskatu zion, azterketa egiteko moduan egon arte”, diote.
“Ebazpen loteslea”
Enplegua egonkortzeko Etxe Maitiako epaimahaia organo “burujabea eta autonomoa” dela gogorarazi du Basauriko Udalak: “Eta mota horretako prozesuak arautzeko orduan dagoen ordenamendu juridikoan oinarritutako ebazpenak emateko balio du”, diote.
“Politikoen jarraibideen mende ez dauden profesional teknikoek osatutako organoa da. Enplegatu Publikoaren Oinarrizko Estatutuaren Legeak 2007an erabaki zuen ordezkari politiko edo sindikal bakar batek ere ezin zuela parte hartu horrelako epaimahai batean, prozesuaren objektibotasuna, inpartzialtasuna eta profesionaltasun teknikoa zaintzeko. Hori dela eta, gobernu-organoek ezin diete jarraibiderik eman hautaketa-epaimahaiei, ezta beren erabakietatik aldendu ere. Administrazio-errekurtsoren bat jarriz gero bakarrik berrikusi ahal izango dira, administrazio-prozedura erkidearen araudiaren bidez”, azaldu dute udal ordezkariek.
Ildo horretan, epaimahaiak ematen duen edozein ebazpen organo politikoentzat loteslea dela adierazi dute Basauriko udal arduradunek, eta gai horri buruzko informazio zehatza Etxe Maitia Egoitzaren hurrengo Kontseilu Errektorean emango duela adierazi dute.
☉ Basauri
Etxe Maitiako EPE azterketa erditze egunean egitea beste aukerarik eman ez ziotela salatu du basauriar batek
LAB sindikatuaren ustez, “zuzeneko diskriminazio” kasu bat da, ez ziotelako beste aukerarik eman, eta kexa jarri du Arartekoan
Basauriar batek ezin izan du bere lanpostua egonkortzeko azterketarik egin, azterketa eguna bere erditze egunarekin bat egin zuelako, eta LAB sindikatutik salatu dutenez, ez ziotelako beste irtenbiderik eman: “Zuzeneko diskriminazio kasu bat da”.
Z.G.G. basauriarra Basauriko Etxe Maitia Udal Egoitzako Erizaintzako Laguntzaile lanposturako aldi baterako enplegua egonkortzeko prozesura aurkeztu zen; azken urteetan aldi baterako kontratuak bete izan ditu egoitza horretan, eta lanpostua egonkortzeko azterketa egiteko izena eman zuen.
“Nire bikoteak izena eman eta azterketa erditze-egunarekin bat egiteko aukera zegoenez (azkenean hori gertatu zen) Auzitegiari eskatu genion neurriren bat har zezan, azterketan parte hartu ahal izateko. Eskaini zioten irtenbide bakarra izan zen azterketa ospitalean bertan egitea, erditze egunean bertan. Noski, ezetz esan zuen”, adierazi dio GEURIAri Z.G.G.-ren bikotekideak.
LABek adierazi duenez, emakumeak bi aldiz jakinarazi zion epaimahaiari bere haurdunaldiaren egoera, baita erditzearen balizko data ere, azterketa egunarekiko (irailak 12) denbora gutxiko aldea zegoela aintzat hartuta, eta informazioa eskatu zuen hautaketa-prozesuan parte hartuko zuela bermatzeko har zitezkeen neurriei buruz.
Irailaren 10ean, azterketaren data baino bi egun lehenago, epaimahaia bildu zen, eta erantzun zion azterketa eta erditzea aldi berean gertatuz gero, epaimahaia ospitalera joan zitekeela proba gainerako izangaien ordutegi berean egin zezan.
Epaimahaiak irailaren 10ean erantzun zionerako, Z.G.G.-ri irailaren 12rako eman zioten erditzea eragiteko data. “Kontua da egun horretan bertan egin behar zela Erizaintzako Laguntzailearen azterketa. Beraz, Z.G.G.-k egoera horren berri eman zion berriro ere Auzitegiari. Eta epaimahaiak, berriz ere, aukera bakarra eskaini zion: azterketa ospitalean egitea, azterketaren ordua aldatuta. Egoera horren aurrean, proba modu duinean egina ahal izateko alternatibarik ematen ez ziotela ikusita, ez aurkeztea erabaki zuen Z.G.G.-k”, diote LABetik.
“LABen uste dugu egoera hori zuzeneko diskriminazio kasu argi bat dela. Sindikatu honen ustez, azterketa bat egitea erditu behar duzun egun berean aukera bakar bezala ematea neurri diskriminatzailea da sexuarekin zuzenean lotutako arrazoiengatik, hala nola, haurdunaldiarekin edo amatasunarekin, gizon eta emakumeen arteko berdintasunari buruzko 1/2023 Legegintzako Dekretuari jarraikiz”, salatu dute.
Ildo horretan, kexa jarri du LABek Arartekoan, “Z.G.G.-ri urratu zaizkion eskubideak berrezartzeko neurri egokiak har ditzan”.
“Neurri egoki horiek dira deialdi bakarraren ondoren hautaketa-prozesuaren azterketa egin ahal izatea, egiaztatu delako ezin izan duela deialdi horretara joan haurdunaldiagatik eta amatasunagatik. Neurri horiek hartu ezean, hautaketa-prozesuan plaza bat lortu ahal izateko eskubidea urratuko litzaioke. Halaber, Lan Poltsan sartzeko eta Etxe Maitia Udal Egoitzan aldi baterako lan-eskaintzetarako deitua izateko eskubidea ere urratuko litzaioke”, diote LABetik.
Bideoa / Jon (Los Gambas): “Playbackean pailazoarena egitea da gehien gustatzen zaiguna”
Zeberioko Santa Kurtze ermitako lanak hilabete bukaeran amaituko dituzte
Arrigorriagak 7.000 Arrigobono ipiniko ditu eskuragarri herriko 40 saltokitan
Argazkiak / San Migeleko jaietako Playback lehiaketan ere txapeldun Los Gambas kuadrilla
Argazkiak / Los Gambas kuadrilla izan da txapeldun San Migeleko jaietako Olinpiadetan
