“Nola antolatzen dira Galdakaoko jaiak? Zenbateko lana dago jai herrikoien atzean?”. Galdera honi eta gehiagori erantzuna emateko Jai Batzordeko eta Patakon Elkarteko kide den Gilen Aldazabalekin batu gara

Tik, tak, tik, tak. Erlojuaren orratzak dira. Galdakaoko jaiak hastera doaz. Orduak baino ez dira falta eta dena prest dago jada: jai egitaraua, txosnagunea, pankartak, banderatxoak, pregoia, txupinak, kuadrillak, jantziak, herritarrak… Irailaren 13tik 22ra bitartean 160 jarduera baino gehiago izango dira Galdakaoko kaleetan Santakurtzak ospatzeko, eta dena dago behar duen tokian.

Egitaraua antolatzearen ardura du Jai Batzordeak, eta herriko elkarteek euren proposamenak bidaltzen dizkiote. Ondoren, bilkura moduko batean onartu edo baztertu egiten dira jarduerak.

Gilen Aldazabal (Galdakao, 1979) Jai Batzordeko kidea da, eta Patakon Kultur Elkartearen izenean dago Jai Batzordean. “Jai Batzordea herriaren ispilu da, bertan aktibo mantentzen diren elkarte gehienak daudelako”, dio Aldazabalek. Gilenekin bildu gara Galdakaoko jaiak hasi aurretik eta Jai Batzordearen funtzionamenduaz, kuadrillez, jaien bilakaeraz eta antolatzen diren ekintzez hitz dugu berarekin.

Nola antolatzen dira Galdakaoko jaiak?
Galdakaoko jaietan nolabaiteko bi atal daudela esan daiteke. Alde batetik, Jai Batzordeak zuzen erabaki eta antolatzen duena, eta bestetik, erabakitzeko prozeduraren batetik, herriak erabaki eta Udalak bermatzen duena.

Herriko elkarteek antolatzen dituzte jai-ekimen desberdinak: gehienak, egia esateko. Eta horretarako Jai Batzordean jarduera horien proposamena aurkeztu behar dute parte hartu nahi duten elkarteek, zehaztasun guztiekin: hala nola, lekua, eguna, jardueraren nondik norakoa edota aurrekontua. Horren aurrean, Jai Batzordearen bilera batean proposamenak eztabaidatu, egokitu eta onartu edo baztertu egiten dira. Erabakitzeko ahalmena izateko (bozkatzeko, alegia), Jai Batzordeko kidea izan behar da. Hala ere, kide ez bada ere, bileran egoteko eskubidea badauka, baita proposamena defendatzeko ere, edota beste proposamenen inguruan iritziak botatzeko.

Azken finean, Jai Batzordea herriaren ispilu dela esan daiteke, bertan aktibo mantentzen diren elkarte gehienak daudelako. Librea da Jai Batzorderako sarrera, bai kide izateko baita egoteko, entzuteko eta proposatzeko ere.

Irailean dira Santakurtzak, baina noiztik ari zarete egitaraua prestatzen?
Bada, egia esaten badizut, ez dugu data finkorik. Normalean martxoan hasten gara gauzak prestatzen. Lanaren egutegi bat sortzen dugu urtero eta horri jarraiki antolatzen joaten gara.

Galdakaoko jaietan 160 jarduera inguru daude. Zaila izango da ekintza guztiak armonia batean jai egitarauan txertatzea.
Bai, zaila da. Batez ere, egitaraua egiterako orduan dauden lekuak eta denborak mugatuak direlako. Askotan guztioi gustatzen zaigu proposatzen dugun jarduera asteburuan izatea, leku polit batean izatea… baina hori ezinezkoa da. Pentsa ekintza guztiak asteburuan egingo bagenitu! Zer egingo genuke astean zehar? Azkenean gure artean konpondu eta ados jartzen gara ekintzak egunez egun finkatzeko. 

Gaur egun zenbat kuadrillek hartzen dute parte Santakurtzetan?
Gaur egun, guztira 35 inguru izango gara. Kuadrilla bat sortzeko askatasun osoa dago. Jendea elkartu eta kuadrilla berri bat osatu dezake. Denek Kuadrillen arteko txapelketan hartzen dute parte. Badira kuadrilla batzuk urte asko daramatenak txapelketan parte hartzen eta badira beste batzuk sortu eta desagertu egin direnak jaiak bukatu ostean.

Noiztik dago kuadrillen arteko txapelketa Galdakaon?
Bada, zehazki ez dakit noiztik antolatzen den kuadrillen arteko txapelketa. Bere garaian Galdakaoko jaiak krisi egoeran zeuden, eta orduan Txosna Batzordeak txapelketa proposatu eta Jai Batzordeak onartu egin zuen. Arrakasta handia izan zuen txapelketak hasieran eta horregatik erabaki genuen urtero antolatzea. Esan genezake kuadrillen arteko txapelketari esker Galdakaoko jaiak berpiztu zirela, zalantzarik gabe.

Gaur egun, Jai Batzordearen esku dago kuadrillen arteko txapelketa. Kuadrillek urtero ematen dute izena txapelketan parte hartzeko. Hiru baldintza behar dira txapelketan parte hartzeko: kuadrillak gutxienez lau kide izatea; 16 urtetik gorakoak izatea; eta proba guztiak kuadrillaren jantziekin egitea.

Zertan datza Kuadrillen arteko txapelketak? Aurtengorako, nobedaderik bai?
Kuadrillek jaietako zenbait ekintzetan parte hartu behar dute. Aurten 33 ekintza sartzen dira kuadrillen arteko txapelketan. Besteak beste, jaien hasierako desfilea, triziklo lasterketa, paella txapelketa, ohe lasterketa, marmitako txapelketa, goitibeherak, kukaña, mus txapelketa, guito txapelketa, playback lehiaketa edota patata tortilla txapelketa.

Galdakaoko jaiek izan duten bilakaeraz galdetuko banizu.
Lehen aipatu dizudan bezala, kuadrillen arteko txapelketak erabat berpiztu zituen Galdakaoko jaiak. Batez ere, jaietan herritarren partaidetza areagotu zen. Txosna Batzordearen ekimen hau klabea izan da gure herriko jaien osasunerako, zalantzarik gabe. Era berean, aipatu beharrekoa da gaur egun ez dagoela lonjarik Galdakaoko jaietan. Lehen bizia ematen zioten jaiei, baina duela hainbat urtetatik hona ez dago lonjarik.

Zure ustez, zein da egungo jaien egoera?
Gure ustez, gaur egun inflexio puntu batean gaude. Kuadrillen arteko txapelketak bultzada berri bat behar du, eta Jai Batzordearen dinamikak, beste horrenbeste. Argi dugu biek joan behar dutela norabide berdinean, eskutik hartuta, zabalkuntza, malgutasuna eta indartzearen norabidean, hain zuzen ere.

Patakon Kultur Elkarteko kide ere bazara. Aurten berriro ere Goitibehera lasterketa antolatuko duzue.
Hala da. Patakon Elkarteak Goitibehera lasterketa eta mus txapelketa antolatuko ditu, baita Txosna Batzordeko beste lagun batzuekin batera, paella txapelketa ere. Zalantzarik gabe, horien artean antolatzen zailena Goitibeherak dira. Egin kontu, ekimen horretan 40 lagun inguruk egingo dugu lan irailaren 15ean, egunean bertan. Horrez gain, Euskal Herriko Inertzia Kirol Federazioaren parte hartzea ere badago. Izan ere, froga hau Euskal Herriko Ligarako puntuagarria izango da, eta horrek derrigorrez bete beharreko neurri zehatzak eskatzen ditu.

Hortaz, neurri bereziak hartu behar dira.
Neurri bereziak hartu behar ditugu hainbat alorretan: hala nola, ziurtasuna zaintzeko, frogaren dinamika ziurtatzeko, denborak neurtzeko… Oso konplexua eta serioa da antolaketa. Bere garaian, orain dela 20 urte, goitibeherak oso desberdinak ziren, baina gaur egungo batzuk bolido kategorian sar ditzakegu, zalantzarik gabe, gomazko pneumatikoekin, diskozko balaztekin… Abiadura itzelak hartzen dituzte! Hala ere, “betiko” goitibeherak mantentzeko kategoria propioa ere izango da. Egurrezko estruktura eta betiko errodamenduak izan behar dituzte, pertsona bateko edota biko betiko goitibeherak. Goitibehera arinenak Euskal Herriko Ligarako puntuagarriak izango dira, eta egurrezkoak Galdakaoko kuadrillen arteko txapelketarako puntuagarriak.

Iaz polemika izan zen Goitibeheren lasterketarekin.
Bai. Egia esan, urteak eman ditugu goitibeherak antolatzen, eta hausnartu, denbora luzez prestatu eta ondo antolatu eta gero, Elexaldeko aldapa historikoan berriro egin genuenean, oso pozik geratu ginen. Lan itzela, eta froga ederra, ikusgarria, izan zen. Politikoek eskua sartu zuten arte. Baten batek “merituak” eta “ikusgarritasuna” irabazteko asmoarekin gure elkartea erditik kendu eta arlo politikotik antolatu zuten iaz Goitibehera lasterketa. Baina, zorionez, beste fase batean gaude orain eta ez dugu uste holako zerbait errepika daitekeenik. 

Nolakoa da Jai Batzordearen eta Udalaren arteko harremana?
Nik, eta nire elkarteko beste kideren batek ere, urte asko daramagu Galdakaon jaiak antolatzen, Jai Batzordearen zein Txosna Batzordearen barruan. Eta argi dugu oso egoera desberdinak egon direla urte askotan zehar. Onak, ez hain onak, eta oso txarrak, azkenengo lau urteak izan diren bezala. Arlo politikotik gero eta inposizio gehiago zegoen, esku-hartze zuzena eta autoritarismoa, parte hartze eta zabaltasunaren kontrako norabidean. Azkenengo lau urte hauetan inboluzio oso handia ezagutu dugu, baina hori guztia atzean geratu da jada. Orain, zalantzarik gabe, Jai Batzordearen autonomia eta askatasunaren aldeko norabidean gaudela esan dezakegu.

Zerbait berreskuratuko zenuke jaietan berriro antolatzeko?
Momentu honetan ez nuke jakingo, baina auzokide guztiei galdera horri erantzuteko aukera ematea lortzen badugu, kristoren poza hartuko genuke! Zenbat eta jende gehiagoren artean Galdakaoko Jai berriak sortu, inoiz izan ditugun onenak izango direla ziur gaude!

Bukatzeko, ilusio mezu bat zabaldu nahiko genuke Patakon Elkartetik. Oso baldintza onak daude (eta Jai Batzordekide batzuk ere horretan daude) datozen urteetan Jai Batzorde berri bat sortzeko, indartua, zabaldua, askoz ere jende eta elkarte gehiagoren parte hartzearekin, jai potenteagoak, freskoagoak eta koloretsuagoak izan ditzagun. Saiatuko gara, zalantzarik gabe. Herriak merezi du.