Iazko abenduaren 22an Emakume taldea sortzeko lehen urratsa eman zuten Zeberion, eskola zaharrean egindako bilera batean. Partaideen artean zen Miren Beltrán zeberioztarra, eta topaketa hura aitzakia modura hartuta, feminismoaz modu irekian berba egiteko elkartu gara berarekin eta Ainhize Egiguren alabarekin.

Zeberioko emakumeen taldea sortu zuten iazko abenduan. Bertan parte hartu zenuten?
Miren Beltrán: Kasu honetan nik bakarrik hartu nuen parte. Nire ustez berdintasunerantz doan gizarte bat eraikitzeko benetan garrantzitsua da era honetako talde edo ekimenetan parte hartzea, herrian bertan ditugun beharrizanak kontuan hartuta.

Nolako egoera bizi duzue Zeberioko emakumeek gaur egun?
M.B: Ikuspuntuaren arabera: hazkuntzari dagokionez, herriak eskaintzen duen mugikortasun aukerak urriak eta deserosoak dira. Bestalde, jarduera ugari eskaintzen dituzte Udaletik baina ez guztiak, eta horrek hainbat arazo ekartzen dizkie gu bezalako herritarrei: arratsaldeetan bidaia ugari egiten ditugu haurrak eskolaz kanpoko jardueretara eraman ahal izateko. Gure kasuan, desplazamendu horiek Ugaora egiten ditugu gehienbat.

Arazo hau ez da berria baina.
Ez. Pediatra ere Ugaon daukagu eta eskualdeko zonalde horren “menpe” bizi gara eguneroko bizitza egin ahal izateko.

Eta berdintasunaren esparruan, nolakoa da Zeberio emakumeentzat?
Ainhize Egiguren: Nik uste dut genero bakoitzaren rolek bereizita egoten jarraitzen dutela gaur egun. Emakumeok herrian mugitzeko beharra dugun heinean, oraindik ere eredu batzuk errepikatzen direla ikusten da argi eta garbi. Arin batean ikus daiteke nor arduratzen den umeen zainketaz gehienetan eta nor gelditzen den bigarren plano batean, aldi berean. Herriko tabernetara joatean ikusten da nor dagoen tragoak hartzen eta nor etxean bazkaria jartzen edo haurrak zaintzen. Ikuspegi hau orokorra da, baina egia da joera horrek hor egoten jarraitzen duela.

M.B: Egia da salbuespenak salbuespen eredu horiek apurtzen dituzten herritarrak ere badaudela, zorionez. Aldi berean, Zeberio landa-eremuko herria izanik, badira nekazaritzan behar handia egiten duten belaunaldi ezberdinetako emakume asko. Baina horrek ez du esan nahi Ainhizek azaldutako eredu horiek zoritxarrez ikusten ez direnik ere; emakume nagusiek bizi dituzte egoera horiek bereziki.

Zuek, emakumeak izanik, era horretako esperientziarik bizi izan duzue zuzenean?
M.B: Gure kasua berezi samarra da. Nik uste dut tradizioak sortutako egoera hori apurtzen duela. Duela hamar urte banandu nintzen eta gurasobakar lez hazi ditut nire seme-alabak. Egoera horren ondorioz nik neuk egiten ditut etxeko betebehar guztiak: janaria prestatu, egurra lortu, umeak hazi, mozorroak prestatu, gauzak konpondu… Ni bezalako emakume gehiago daude Zeberion eta gai dira era horrelako lan maskulinizatuak egiteko, inolako zalantza barik.

“Herriko tabernetara joatean ikusten da nor dagoen tragotan eta nor etxean, bazkaria egiten eta haurrekin”

Eta nola uste duzue ikusten dutela zeberioztarrek moldeak hausten dituen zuen eredu hau?
M.B: Ni, egia esateko, oso maitatua eta aintzatetsia sentitu izan naiz herri honetan betidanik, orokorrean. Jendeak badaki nik neuk hazi ditudala nire seme-alabak herriko baserri batean.

A.E: Nik beti ikusi izan dut errespetu handia amarenganako. Seme-alaben hazkuntzaz berba egin izan denean errespetu handiz hitz egin da amaren kasuaz.

M.B: Ereduak hautsi ditugu eta emaitzak astiro-astiro ikusarazi izan dira egunero eta hori herritarren jarreretan islatu da denboraren poderioz.

Joan den abenduko bilerara bueltatuz, zer nolako balorazioa egingo zenukete lehen saioaren inguruan?
M.B: Elkartzea, berba egitea eta bereziki gertatzen zaigun horrekin zelan sentitzen garen normalizatzea ondo dago beti. Lan asko dago egiteko oraindik eta orokorrean denbora faltagatik gertatu ohi da hau: era honetako topaketetan taldean falta diren emakumeak ez daude bertan egon nahi ez dutelako; bertan egoteko denborarik ez dutelako baizik. Nor arduratuko da haurrak zaintzeaz bilerara goazen bitartean? Nire seme-alaben kasuan gaur egun independentzia maila handiagoa dute, baina txikiagoak direnean dependentzia maila 24 ordukoa izan ohi da eta zainketa-ardura horiek era honetako topaketetan parte-hartzea asko zailtzen dute. Eta are gehiago, haurrak zaintzetik adineko pertsonak zaintzera igarotzen gara emakume asko, “goranzko zainketa” deritzona, alegia. Eta noren ardura izan ohi da hori? Ezetz asmatu? Adin ertaineko emakume batena, orokorrean. Zainketa ezberdinen etengabeko prozesuan murgilduta bizi gara eta gure lan-denbora zein denbora pertsonala hirugarren pertsonen beharrizanen arabera antolatzen dugu.

A.E: Zainketa horien eredu toxikoak benetan barneratuta dituzte emakume asko. Hainbeste ezen ez baitira gai hirugarren pertsonen esku uzteko. Adibide modura, ez dira gai egun batean lagunekin batera zinemara joateko: “Norekin geratuko dira haurrak orduan?”, pentsatzen dute askotan.

Nolakoa da Zeberioko Udalak egiten duen lana feminismoan enfokatuta?
M.B Ahal duen beste egiten duela uste dut. Baina arazo nagusia da gizarteak kultura-kontzientzia faltan duela. Herritarrek jasotzen duten moduan, hain zuzen ere. Hala ere, hau ez da Zeberiok duen arazo bat, edozein lekutan gertatzen da. Emakumeen taldearekin jarraituz, sortu egin den espazio seguru hori mistoa ez bada, “kanpoan” geratzen diren pertsona horietako askok ez dute egoera ulertzen. Horri guztiari, feminismoak duen ahalduntzearen inguruko estigma gehitu behar zaio: “emakumeak ahalduntzen badira ez dute nire parte izaten jarraituko” dioena, alegia. Horren guztiaren atzean beldurra bakarrik dago.

Eta feminismoaren estigmarekiko beldurra badago, zer esan LGTBIQ+ kolektiboari buruz.
M.B: Hala da. Hala ere, ni neu LGTBIQ+ kolektiboaren parte naiz modu irekian eta esan behar dut Zeberion betidanik izan dudala tratu ona herritarren partetik, agian denok elkar ezagutzen dugulako. Baina beste mota bateko egoerak edo beldurrak bizi izan ditugu, bereziki haurtzaroan edo gaztaroan gertatu direnak. Hau iraganean bezala mantendu den zerbait da, zoritxarrez.

A.E: Niri txikitan gertatu zitzaidan eskolan, txikia nintzenean.

M.B: Lehen esan bezala, guk eredu asko hautsi ditugu: komunitatean bizi gara, lesbiana bikote batekin bizi izan gara, ni neu bisexuala naiz eta Ainhize lesbiana da. Testuinguru nahiko alternatiboan bizi izan gara eredu cis-heteropatriarkalak hautsiz. Horrek eragina izan du gizarteak gu ikusteko orduan (modu negatiboan), bereziki haurtzaro edo gaztaroan.

Ama eta alaba zarete. Nola bizi izan duzue feminismoa zuen haurtzaroan oinarrituz? Gauzak aldatu egin al dira?
M.B: Soinekoak gorroto nituen eta arropa niretzat trauma izan zen haurtzaroan. Iturrietara, kaniketara eta zuhaitzetan gora egitera jolastea maite nuen. “Marimacho” esaten zidaten. Ainhizek ez du horrelako arazorik bizi izan, baina bai rol-ereduekin: neska izanik, era bateko jolasetan aritu behar da eta eredu horretatik ezin da irten. Hala dio gizarteak. Mugak gaindituz, marimachoaren mamua bueltatu egiten da. Hala ere, bai eskolan eta bai herritarren etxeetan kontzientzia gehiago dagoela.