Txakurra gizakiaren lagunik minena da. Elkarrekin bat dira. Binomio perfektua, alegia. Edo, behintzat, hori uste du Carmen Quilós txakur-hezitzaileak (Arrigorriaga, 1995). Obedientzia hobetzeko, jokabide bat aldatzeko edo kirola praktikatzeko, maskota baten eta bere jabearen artean lotura osasuntsua eta sendoa eraiki behar dela defendatzen du. Hori dela eta, Binomio eskola sortu du. Bertan, txakurrak herritarren eguneroko bizitzara egokitzeaz gain, beren arduradunak ere haietara egokitzen lagundu nahi du. Horrela, bizikidetza harmoniatsua, zoriontsua eta iraunkorra sortuko dute.
Zure eguneroko bizitzan ez da txakurrik falta. Betidanik izan dut animaliekiko grina, eta batez ere txakurrak izan ditzakedanez, haietaz maitemindu naiz. Ez dira behiak bezalakoak, adibidez, etxean eduki ditzakezulako. Nire kasuan, ez naiz txakurrekin hazi, baina lehenengoa oraindik neskato bat nintzela izan nuen: Dama. Halere, eromena independizatu nintzenean iritsi zen. Drako izan zen lehena etxera iristen, 4 urteko American Stafforda. Gero Balin hartu nuen, nolabait salbatu nuela esan dezakegun Arratoi-txakur Upategietakoa. Familia batek egoera txarrean zeukan, eta hartaz libratu nahi zuen. Orduan, neronek hartzea erabaki nuen, bizitza hobe bat emateko. Eta azkenik, garbi nuenez eme bat nahi nuela nirekin, Mia Malinois txikia ekarri nuen. Haietako batekin kalera irteten ez banaiz, arraro sentitzen naiz. Zentzu guztietan osatu egiten naute. Haien kasuan, animalia sozialak direnez, gure eta beste txakur batzuen konpainiaren beharra dute. Historian atzera egiten badugu, txakurra gizakiaren sorkuntza bat da, eta urte askotan lagundu dio mota guztietako zereginetan. Orain, jakina, hori aldatu egin da makinen sorrerarekin, baina hainbeste denboran elkarrekin lanean egon direnez, etxeko animalia bihurtu dira. Hala ere, gizartean bizitzeko eginak izateak ez du esan nahi, adibidez, hiriaren eromenari eusteko eginak direnik. Oso moldagarriak dira, baina ez dira gizakiak, eta haien beharrak ulertu behar ditugu, hori baita askotan kostatzen zaiguna.
Orduan, abiapuntutzat hartzen dugu izatez ez direla oldarkorrak. Inola ere ez! Baina txakur-psikologiaren zale bihurtu naiz eta, asko behatu ondoren, konturatu naiz jendeak ez dituela bere behar guztiak betetzen. Izan ere, hortik datoz normalean txakurren jokabide-arazoak. Orduan, aprobetxatu nezakeen lan-aukera bat ikusi nuen: nire pasioa erabiltzea familien eboluzioan laguntzeko. Azken finean, zure txakurraren portaera zure eskuetan dago.
Nola sortu zenuen Binomio? Ekimen handiko pertsona naiz eta lehen urratsa prestatzen hastea izan zen. Izan ere, etengabe egiten jarraitzen dut. Hasieran horretan jarduteko asmorik gabe izan zen, zaletasunagatik. Gradu espezifikorik ez dagoenez, hainbat ikastaro eta seminariotatik pasa naiz ezagutza ezberdinak eskuratzeko. Enpresaren izenerako ‘Binomio’ aukeratu nuen, transmititu nahi nituen balioak modu perfektuan islatzen zituelako; txakurra eta bere jabea lotuta doaz, eta bata bestea gabe ez dira ulertzen. Lan honek pazientzia handia eta jendetasuna izatea eskatzen du, gizakiekin lan egiten baitut, ez txakurrekin. Animaliekin gozatuko banu ere, ez luke funtzionatuko txakurra hilabete batez nirekin eramateak berarekin lan egiteko. Jabeei tresnak ematean datza ondoren txakurraren bilakaera ikusteko. Bestalde, funtsezkoa da irmoa izatea eta komunikatzen jakitea, gauzen zergatia argi azaldu eta sinesgarria izan behar duzulako. Baina, zalantzarik gabe, zailena proiektua ezagutzera ematea izan zen. Sare sozialek lan handia eskatzen dute, horregatik gaur egun Instagramen zentratzen naiz nagusiki: @binomioadiestramiento. Ez zait gustatzen argitaratzeko edukiak sortu behar izatea; txakurrak gustatzen zaizkit eta, azkenean, denbora gehiago ematen dut Instagramen irakasten baino. Ahoz ahoko komunikazioak ere asko laguntzen du, baina horretarako, lehenik eta behin, egiten duzuna ikusteko leiho bat zabalik eduki behar da.
Badago alderik heztearen eta trebatzearen artean? Bai, noski. Trebatzea irakastera bideratuta dago, hala nola jokabideak erakutsi edo kirola egitea, eta heztea askoz harago doa. Txakurra gizakien mundura egokitzea da, elkarbizitza bideragarria izan dadin, familiak ahaldunduz modu autonomoan kudeatu ahal izan dezaten. Hala ere, oso lotuta daude, hezteko trebakuntza-teknikak erabiltzen baitira. Arazoa ez da txakurrarena. Berak eman diezaguke, bai, baina zerbaitengatik dator eta beti dago azalpenen bat. Gure txakurra aldatzeko, guk aldatu behar dugu lehenengo.
Trebatze tradizionala honako honetan oinarritzen zen: nire txakurrak zaunka egiten du, eta zaunka egiterik nahi ez dudanez, zigor bat ezartzen diot egin ez dezan. Baina orain kontzienteagoak gara, eta kontua da ulertzea zergatik egin duen zaunka txakur horrek behar ez lukeen une batean, arazoa errotik konpontzeko. Haurrekin bezala da. Negar egiten duen bakoitzean zigortzen badute, ez du negar egingo ez zigortzeko, baina gogoak bere horretan jarraituko du, arazoa ez dugulako konpondu. Ikusmen-aldaketa oso positiboa izan da nire ustez, nahiz eta bakoitzak bere lan egiteko modua izan eta guztiak zilegiak izan.
Nola sortzen da maskota baten eta bere jabearen arteko lotura? Lehen esan bezala, bere beharrizanei erantzunez. Ez dezagun ahaztu txakurrari ez diogula aukerarik eman; nahi izan dugulako eskuratu dugu. Orduan, erabaki hori bere erantzukizun guztiekin hartu dugu. Lehenengo eta behin, zure txakurra ulertu behar duzu, eta txakur-komunikazioari buruzko gutxieneko batzuk ezagutuko bagenitu, arazo askori aurrea hartuko genieke. Ez da erraza, baina lor daiteke, eta litekeena da txakur osasuntsua, orekatua eta bizikidetza onekoa izatea. Ez du balio egunean hiru aldiz ateratzeak eta janaria, ura eta atseden hartzeko lekua edukitzeak. Horiek behar fisiologikoak baino ez dira. Ariketa fisikoaz gain, beren burua estimulatu behar dute, eta askotan ahaztu egiten zaigu. Izaki sozialak direnez, txakur eta gizaki gehiagorekin kontaktua behar dute. Hezkuntza-premiak ase behar dituzte, mundua nola interpretatu jakiteko, harekin harremanetan jartzeko. Eta azkenik, premia emozionalak ere badituzte, normalean bakarrik betetzen direnak aurrekoak betetzen badituzu. Guztiak elkarren osagarriak dira eta bizi-kalitate handiagoa ematen dute. Baina eguneroko lana da eta etengabe orekatu behar dira.
Badira Interneten ikusten dituzten trebakuntza-aholkuei jarraitzen dietenak. Errealitatea islatzen dutela uste duzu edo pertzepzio okerra eragiten dute? Oso arriskutsua da hori egitea. Portaera batzuk orokortuak dira eta, agian, Internetek jarraibide zuzenak eman diezazkizuke, baina txakur bakoitza izaki indibiduala da, eta nahiz eta bik arazo bera izan, desberdin artatu behar dira. Gauza asko hartu behar ditugu kontuan: arraza, testuingurua, izaera, jatorria… Parkean ematen diren aholkuak ere ez dira fidagarriak, gauza bera dela eta. Jendeak ez du hori ikasi, eta hobe da profesional bati galdetzea, nahiz eta trebakuntza-prozesu batean ez sartu. Horregatik uste dut programa bakoitza pertsonalizatua izan behar dela. Izan ere, bezero bat etortzen zaidanean, gehien egiten dudan gauza galdetzea eta behatzea da, sakontasunez ezagutzen saiatzen bainaiz ahalik eta gehien hurbildu ahal izateko.
Nolakoa da zure lan metodologia? Lehenik eta behin, ebaluazio bat egiten dut, dena jakin behar baitut haien errutinei buruz – bai txakurrarenak, bai jabearenak – haien arteko lotura sortzeko. Horretarako, beren maskotaren beharrak betetzeko egin behar dituzten aldaketa-jarraibideak ematen dizkiet. Batez ere naturan edo espeziearen izaeran oinarritzen naiz txakurra ulertzeko eta haien arteko harremana aldatzeko. Azken finean, ez da gauza bera Border Collie bat tratatzea, egunean ordu askotan artzaintzan eta lanean aritzeko jaiotako txakurra, edo Mastin bat, ganadua babesteko jaioa, edo Caniche bat, ehizatzeko jaio dena. Behin oinarria daukagunean, bezeroak landu nahi duen horretan zentratzen naiz: obedientzia, jokabide-aldaketa edota kirola.
Arazorik ohikoenak jabearengandik banantzea edo beste txakur/pertsona/bizikleta batzuekin erreaktibatzea izaten dira, neurriz kanpo erreakzionatuz, dela eraso eginez, dela dardarka edo zaunka eginez, nola kudeatu ez dakitelako. Interbentziorako hainbat teknika erabiltzen ditut: ohitzea (txakurra estimulu batera ohitzen joatea, emoziorik sortu baino lehen), sentsibilizazioa (normalean emozio txarra eragiten dion estimulu batera modu kontrolatu eta progresiboan hurbilduz joatea), segurtasuna lantzea, antsietate-maila jaistea… Eta beti indargarri positiboaren bidez; hau da, ona dena sarituz, eta ez txarra dena zigortuz. Sariak ez du janaria bakarrik izan behar, berarentzat positiboa den zerbait baizik, hala nola jostailu bat edo motibatzen duen zerbait. Miak, esaterako, salto egitea maite du. Horrela, jokabidea errepikatzeko joera hartuko du eta barneratuz joango da.
Gehien etortzen zaizkidanak Malinoisak dira, txakurren Ferraria bezalakoak direnak. Zaratamoko Garazi Txarterina izan zen nire bezerorik onena. Gaur egun, nahikoa tresna eskuratu ditu, asko inplikatu baitzen, eta jada ez du nire beharrik. Serko, bere txakurra, deabru txiki bat bezala iritsi zen, eta orain aingeru bat da. Lehen pentsaezina zen hura askatzea, beste txakur batzuekin harremanetan jartzea, edo ezetz esatea. Orain, aldiz, egindako lanak bere fruituak eman ditu, bere portaera aldatu egin da eta Garazi eta bere arteko komunikazioa hobetu egin da.
Txakur-hezitzaileak gutxietsiak zaretela uste duzu? Gero eta kontzientzia handiagoa dago. Eta eskerrak. Baina, hala ere, uste dut azkarrago hazten dela txakur kopurua kontzientzia baino. Hau da, jendeak zakur bat erosten duela horrek dakarrenaz jabetu aurretik. Bestalde, hezitzaile bat kontratatzea jende askok gastatu nahi ez duen dirua dela uste dut. Ez dute hain beharrezkoa ikusten, baina inbertsio bat da. Txakurra erosi aurretik profesional bat kontratatzen baduzu, pausoa ematera zoazenean arazo asko aurreztuko dituzu. Ez dago nahigabetuta egoteko puntura iritsi beharrik, edo, behintzat, puntu horretara iritsi behar ez izatea izango litzateke egokiena.
Etxeetan ume baino txakur gehiago daude dagoeneko, baina animalien abandonuak gai-zerrendan jarraitzen du. Abandonuaren arrazoi nagusiak ekonomia, jokabide-arazoak eta oporrak izaten dira. Sinestezina iruditzen zait, ez baitugu ulertzen txakurra zer den. Haur batentzat bezala, txakurrarentzat ere trauma bat da abandonua, eta seguru asko ez da inoiz leheneratuko. Txakur bat hartuko baduzu garrantzitsua da horretarako konpromisoa hartzea, urte askotarako erantzukizuna baita. Ondo pentsatu beharreko erabakia da. Ez dira Gabonetan oparitzeko panpinak. Pandemiak ere kalte handia egin du arlo horretan. Kezkagarria da Espainiak animaliak abandonatzen dituzten Europako herrialdeen buruan jarraitzea. Ez dakit errua abandonatzen duen jendearen aurka hartzen diren neurriek izango luketen, zaila baita kontrolatzea. Txakur guztiek ez dute txipik. Beraz, ez litzateke gaizki egongo egiaztapen gehiago egitea, adibidez. Arrigorriagan, txakur bat galtzen denean, jende askok ekartzen dit Txistu tabernara, bertan ere lan egiten baitut. Txakurrak gustatzen zaizkidanez, uste dute konponbidea izan dezakedala, eta ezta ere. Jabea ordu gutxi barru agertzen ez bada, txakur hori txakurtegira joango da. Uste dut gehiago inbertitu beharko litzatekeela txakur bat izateak zer eskatzen duen kontzientziatzen.
Zer aholku emango zenioke txakurkume bat adoptatu berri duen pertsona bati? Dudarik gabe, profesional bat kontratatu dezala. Zure bizimodura ondoen egokitzen den arraza, sexua edota kumaldiko kumea zein den jakiten lagunduko dizugu, horretarako ikasi baitugu. Etxean eduki aurretik laguntza eskatzea da onena. Inbertsioa askoz txikiagoa izango da gero, hezitzailea arazo bat izateagatik kontratatu behar baduzu baino. Desikasi egin behar da berriro hasteko; txakurra den horretan berriz hezi.
