Bideojokoekin lotura gazte-gaztetatik izan du Eneko Orio Abril basauriarrak (Basauri, 1988). Gurasoek Nintendo kontsola oparitu zioten, baina beti urrun sentitu ditu, “urruneko lurretako arte esklusibo bezala”. Unibertsitatean Lehen Hezkuntzako irakasle izateko ikasketak egin zituen, diplomatura lortu eta irakasle lanean aritu izan zen; baina 25 urterekin irakasle lana utzi eta unibertsitatera itzuli zen Creative Computing izeneko gradua ikastera. Ondoren, Bideojokoen Diseinua masterra egin zuen, eta “gauetik goizera” Candy Crush-en sortzaileak, King garatzaileak, urtebeteko beka eskaini zion eta Bartzelonara joan zen Orio. ‘Diamond Diaries’ (2019, King, Bartzelona) eta ‘Microsoft Flight Simulator’ (2020, Asobo Studio, Bordele) bideojokoen diseinuan lan egin ondoren, iazko urrian ‘Lords Of The Fallen’ bideojokoa kaleratu zuen Hexworks garatzailearekin. 

‘Lords Of The Fallen’ bideojokoa atera duzu Hexworks enpresarekin iazko urrian. Zein da mundu mailan salduko den joko baten atzean dagoen lana?
Izugarrizko lana dago atzetik. Industria eta produktu bakarrean elkartzen dira arte plastikoak, 3D artea, musika, filosofia, animazioa, gidoigintza, puntako teknologiak eta ekonomia, besteak beste. Horretaz aparte, izugarriko elkar-dependentzia dago elementu guztien artean, mundu guztiz kontrakoetatik datozen pertsonek bat egin behar dute noranzko berean. Ez da batere erraza. Egia esan, bideojokoak kaleratzen diren bakoitzean miraritxo baten moduan ikusten dugu barnetik.

Bideojokoak sortzeko prozesua luzea izango da.
Bai, prozesuak oso luzeak izaten dira, urte batzuetakoak, baina ez dago uniformetasunik garapen zikloetan. ‘Lords Of The Fallen’  “AAA” ezizenez ezagutzen den kategorian sartuta dago, aurrekontu handia edo zineko blockbusterraren baliokidea. Normalean joko hauen garapen zikloa lau eta sei urte bitarteko lana izaten da. Aldiz, bideojoko txikiagoek garapen prozesu azkarragoak dituzte. Hala ere ,oso arraroa da bi urtetik beherako garapen-denbora duten bideojokoak ikustea, gutxienez, Ordenagailu eta Kontsola merkatuan. ‘Lords Of The Fallen’ lau urtetako lana izan da, zerotik hasita. Gure estudioan (Hexworks) talentu eta esperientzia handiko pertsonak ditugu. Langile guztiak gaude % 100ean telelanean. Ez dugu jenderik esperientziarik gabe edo esperientzia gutxirekin. Horrek asko azkartzen ditu prozesuak.

“Jokoaren etsaien adimen artifiziala eta mugimenduak diseinatu eta inplementatzen ditut, besteak beste”

Zenbat jende dago atzean?
Ehunka lagunen lana dago atzetik. Estudioko barne-jendea ez ezik, guri euskarria emateko kontratatzen diren enpresa horiek guztiak ere badira. Gutxi gorabehera, 400 eta 500 pertsona inguruk egin diote ekarpena proiektuari.

Noiz hasi zinen bideojokoen munduan lanean?
Bideojokoak nire bizitzaren parte inportantea izan dira beti, gurasoek lehen Nintendo kontsola oparitu zidatenetik. Baina betidanik urrun sentitu izan nituen, urruneko lurretako arte esklusibo bezala ikusten nituen. Europan eta estatu mailan ez zegoen erreferente argirik eta bizitza proiektua egiterakoan Bideojokoetako lanbidea eskuratzea kimera bat zen. Unibertsitatera sartu eta Lehen Hezkuntzako diplomatura egin nuen, baita irakasle moduan lan egin ere. Baina 25 urterekin nire buruari galdetu nion ea bizitza osoa ikasgela batean eman nahi nuen, hainbeste maite nuen industria horretan lan egiteko ametsa bete ote nezakeen jakin gabe. Lana utzi eta unibertsitatera bueltatu nintzen. Lau urteren buruan Creative Computing izeneko gradua eta Bideojokoen Diseinua masterra eskuratu nituen. Gauetik goizera KINGek deitu ninduen (Candy Crush-en sortzaileak) urtebeteko beka bat eskaintzeko. Bartzelonara joan nintzen nire ametsa egi bihurtzera.

// Geuria

Mundu horretan aritu nahi duen gazte bati zer gomendatuko zenioke?
Formakuntza nahitaezkoa dela. Gaur egun Bilbon bertan bideojoko eskola bat dago, edonoren eskura. Baina Bideojokoen Industria ez da elitista. Tituluek ez dute batere balio. Egiten dakizunak  du baliorik handiena, batez ere, egiten duzun hori nola egiten duzun. Nire gomendioa beti da berdina: “Hasi bideojokoetan begi kritikoz jokatzen eta ulertu ikusten duzunaren barne logika”. Bestetik, portafolio bat osatzea ere gomendatuko nieke. Berdin dio bideojokoetako zein departamendutan lan egin nahiko zenukeen, etxean edo unibertsitatean lan egin nahi duzun: sortu joko txiki sorta bat, 3D artea, kodigoa… Egiten jakitea da garrantzitsuena, eta hori frogatzen duen zerbait edukitzea.

Orain arte zein lan egin duzu?
Azken urteotan lau estudiotan egin dut lan, proiektu oso desberdinetan. Hiru bideojokotan aritu naiz: ‘Diamond Diaries’ (2019, King, Bartzelona), ‘Microsoft Flight Simulator’ (2020, Asobo Studio, Bordele) eta ‘Lords Of The Fallen’ (2023, Hexworks). Egitekoak ere oso desberdinak izan dira. KINGen mapak egiten nituen, Asobo Studion misioen barne logika, eta Hexworksen “Combat Designer” deritzon lana egin dut.

Azaldu, zehazki, zein izan den zure lana ‘Lords Of The Fallen’ bidejokoan.
Esan bezala, ni Combat Designer bat naiz. Jokalariek joko barruan dauden etsaiekin dituzten interakzio guztiak diseinatzen ditugu gure departamentuan. Nire egunerokoa azaltzea ez da erraza, baina asko sinplifikatuz: jokoaren etsaien adimen artifiziala eta mugimenduak diseinatu eta inplementatzen ditut, eta aldi berean, nire kargu dagoen etsai bakoitzaren animazio, efektu bisual eta soinu beharrak koordinatzen ditut beste departamentuekin. 

Oso azkar ikastea eta malgua izatea eskatzen duen lana da. Gainera, arteari, soinuari eta programazioari buruzko nozio minimoak nahitaezkoak dira. Lan zorrotza eta konplexua da. Presio handiko postua da diseinatzailerena, ni bainaiz pieza guztiak batzen dituen pertsona. 

// Geuria

Zein da bideojoko arrakastatsu baten sekretua? Zein aldagai hartu behar dira kontutan?
Ez dago erantzun sekreturik. Bideojokoetan, arrakastatsu izatearen definizioa ez dago batere argi. Joko oso onek ale gutxi saldu ditzakete, eta joko txarrek ale asko saldu. Marketingak izugarrizko influentzia du bideojoko baten arrakastan. 

Konbinazio perfektua marketing ona eta produktu ona da. Bideojokoen merkatua gainezka dago, eta zure produktuaren ikusgarritasuna funtsezkoa da munduak zure produktua ezagutu dezan. Bestetik produktuak kalitatezkoa izan behar du, baita prentsaren eta interneten kritika ona ere, horrela salmentak ziurtatu ahal izango baitira. Konbinazio oso zaila da, gutxitan ematen dena. Datu inportante batek eman diezaguke gakoa: aurrekontu handiko bideojoko baten garapenaren aurrekontuaren % 40 inguru da marketingari zuzendutakoa. Estudio gehienek, ordea, ezin dute halako inbertsiorik egin marketingean.

Azken aldian bolo-bolo dabil inteligentzia artifizialaren gaia. Eragina izango du bideojokoen munduan.
Bai, noski. Eragina badu dagoeneko. Inteligentzia Artifiziala (IA) eremu askotan erabil daitekeen arren, batez ere artearen sorkuntzan aplikatzen da. Gero eta ohikoagoa da 2D artea sortzea IA erabiliz, marrazkilariak kontratatzea baztertuz. Niri ez zait batere gustatzen. Bideojokoak artisautza modu bat dira, XX eta XXI. mendeko gizartearen adierazpen artistiko bat. Prozesuak eskala handian automatizatzeko beharrik ez dago. Gainera, IA horiek artisten jatorrizko materiala erabiltzen dute haien baimenik gabe beren algoritmo “artistikoak” elikatzeko. Hala ere, gure jokalari, prentsa eta munduaren barruan IAren erabileraren aurkako sentimendua oso indartsua da. Betiko moduan, honen erabilera inbertsoreek eta bideojokoen artearekin zerikusi gutxi edo batere ez duten pertsonek bultzatzen dute. Dirua, azken batean. 

Askotan mundu oniriko, fantastiko edo mitologikoak dira bideojokoen ardatza. Uste duzu badagoela materialik euskal mitologiarekin lotutako bideojoko bat egiteko? Bai, noski badagoela. ‘Irati’ filma datorkit burura, bere ikusgarritasuna. Sekulako mundua eta pertsonaiak ditugu produktu oso on bat egiteko. Tamalez gure mitologia ez da “mainstream” eta bideojokoetako inbertsoreen dirua erakartzeko botere gutxi daukagu. Gure industria ere oso ahula da Espainiar Estatukoarekin eta Kataluniakoarekin konparatuz; zer esanik ez Europakoarekin eta mundu mailakoarekin. Aurrekontu baxuko proiektuak egin dira, baina beti kulturara eta hezkuntzara zuzenduak. Bideojokoak kultura dira baina, batez ere, entretenimendua dira. Beharrezkoa da euskal industriaren emantzipazio publikoa. Soilik diru publikoaren bidez finantzatutako proiektuak sortzetik. Produktu-ikuspegia duten ekintzaileak behar ditugu, gure mitologian marko ezin hobea aurkitzen dutenak, gure istorioak gure mugetatik harago eramateko.