☉ Basauri
Rurrú Mipanochia: «Espero dut jendeak bere burua ezagutu ahal izatea, aurpegian, gorputzean eta baita sexualitateetan ere»
Artista mexikarrak ‘Tazoltéotl, plazeraren eta pasioaren jainkosa’ izeneko erakusketa ikusgarria eta interesgarria antolatu du ekainaren 30era arte Basauriko Marienean
Joan den apirilaren 18an ‘Tazoltéotl, plazeraren eta pasioaren jainkosa’ izeneko erakusketa zabaldu zuen Almendra Castillo ‘Rurrú Mipanochia’k (Mexiko DF, 1989) Basauriko Marienean, eta ikusgai egongo da ekainaren 30era arte.
Duela lau urte iritsi zen Rurrú Basaurira, pandemiaren atarian. Ordutik, freelance moduan egin du lan. Ahal duenean obrak ekoizten ditu, bizirauteko, eta ikasketei ere denbora eskaintzen die: momentu honetan bigarren graduondokoa amaitzen dabil EHUn eta aldi berean Valentziako Unibertsitate Politeknikoan Arte Doktoregoko lehen urtea egiten ari da. Artistarekin aurrez aurre berba egiteko aukera izan dugu eta bere ilustrazio polisexual eta multigeneroetan murgiltzera gonbidatu gaitu, Marieneako aretoetako hormetan barrena.
Nortzuk dira Almendra Castillo eta Rurru Mipanochia? Rurru Mipanochia nire alter egoa edo, hobeto esanda, nire “Itzala” da, kontzeptua Carl Jung psikoanalistaren pentsamendutik landuz. Nire dualtasuna da, nire nahimen edo izpirituetako bat, nire inkontzientearen sakonenean bizi dena. Gure Itzalaren arketipoa gure psikearen zati bat da, Jungen arabera, uste dugu eta pentsatu nahi dugu geure buruari ikusten uzten dioguna besterik ez garela, nahiz eta gure inkontzientea era desberdinetan agertzen den denbora guztian. Eta, hala eta guztiz ere, etengabe borrokatzen dugu ezkutuan mantentzeko, hura ukatuz. Gizabanako guztiok nortasunaren alderdi dual bi horiek ditugu; Jung Pertsona eta Itzala definizioen arabera, elkar osatzen eta kulunkatzen dira, orekatzen dira.
“Rurrú” asko maite dudan izeba batek amaren amamari deitzen zion ezizena da. Eta Panocha Mexikon bagina izendatzeko erabiltzen den slanga da. Eta bai, nire burua cyborgtzat jotzen dut. Izan ere, gaur egun uste dut denok garela cyborgak: teknologiaren bidez lagundutako hedapen eta edozein motatako gailu zibernetikoak dituzten izaki organikoak gara: mugikor bat, ordenagailu bat, gailu ortopediko bat, protesi bat…Gainera, txikitan esaten nuen Robocopen antza nuela: dibertsitate funtzional neuro-motore batekin jaio nintzen, eta urte askotan protesi bat erabili behar izan nuen hankan. Urteetan zehar errehabilitaziora joan nintzen eta asko hobetu eta mugikortasuna berreskuratu nuen arren, hotz eta hezetasun handiko klimetan ibiltzeko arazoak izan ohi ditut.
Nolakoa da Marienean egun hauetan ikus daitekeen erakusketa? Erdialdeko Amerikan sexualitatearekin zerikusia duten hainbat mito eta jainkoren irudikapena da erakusketa honen ardatza. Baina ez hori bakarrik: zutarri garrantzitsu bat Tlacuilollien pertsonaian oinarritzen da. Tlacuilo/tlacuilolli hitza nahuatletik dator, eta “harria edo zura lantzen duena” esan nahi du, “marrazketaren bidez idazten duena”, nahuatl tlacuiloa aditzetik. Hau da, “margotuz idatzi” esan nahi duena. “Piktografiak egiten dituena”, alegia. Estela Ortiz Romo kronikagileak dioenez, tlacuilolli delakoak pintoreak, idazleak, historialariak eta kronistak ziren, aldi berean, eta, gainera, jainkotasunaren/energiaren, loreen zenbakiaren, sexu-plazeraren eta arteen babespean zeuden: Xochiquetzalak. Esaten da tradizio hori desagertzen hasi zela kolonizazioa iritsi zenean, eta garaiko talde indigenentzako agente kaltegarritzat hartu zirenean. Pertsona horiek jazartzen eta “desagerrarazten” hasi ziren, kolonizatzaileen beldurra pizten zutelako. Azken batean, historia, antolaketa politikoa eta soziala, medikuntza, astrologia, filosofia, erritualak eta erlijioa ondo ezagutzen zituzten pertsonaiak ziren. Beldur ziren, funtsean, garai hartako kulturen hainbat alderdi ondo ezagutzen zituztelako eta beren ezagutzak beste talde batzuei transmititu ahal zizkietelako: Espainiako koroaren aurka egin zezaketen ideia matxinatzaileak finka zitzaketelako eta suntsitu nahi zituzten kulturak kontserbatu zitzaketelako, besteak beste.
Eskribau-margolari bihurtzeko, Saul Armendariz Sánchezek (2009) dioskunez, “edozein klase sozialetakoa izan zintezkeen, eta emakumeak zein gizonak ziren une hartan zegoen ezagutzaren adar guztietan trebatzen zirenak, ondoren gairen bateko espezialitate jakin bat aukeratzeko, haien ezaugarriei buruzko espezialitate bat sortuz”. Ikasketak amaitu eta tlacuilo maila burutu ondoren, klase sozial handiago baten parte izatera igaro ziren, aurrerantzean jarduera horretan denbora osoa eman behar baitzuten. Beraz, beren zerbitzuak eskatzen zituzten zentro espezializatuetara bidaltzen zituzten: merkatuak, tenpluak, jauregiak, auzitegiak, zerga-etxeak, eskolak, etab. Liburu edo amoxtli horiek irakurtzea jakintsuei bakarrik baimentzen zitzaien, edo nahuatlez “gauzen ezagutzaileak” esan nahi duten tlamatinimei: zeruaz eta hildakoen lurraldeaz, tinta beltz eta gorriaren jabe zirenei, “in tlilli, in tlapalli”, metaforikoki izango litzatekeena, idazkera eta jakinduria dutenak.
Nolako osagarriak ditu ‘Tazoltéotl, plazeraren eta pasioaren jainkosak’? Erakusketa honek amatl edo amate paperean egindako hainbat pieza ditu, Tlacuilollik bere liburuak sortzeko erabiltzen zuen euskarri nagusia (baina ez bakarra). Gainera, Mexikon jende askorentzat izaera magiko-errituala zuen eta hainbat jainkoren omenezko jantzi eta jaien parte zen material hura. Euskarri horrek oso porotsua du ezaugarri. Garai batean euskarriaren eta geruza piktorikoaren artean karez, errauts bolkanikoz eta tezontlez osatutako barne geruza bat zuen, inprimatura mota bat lez.
Pieza bakoitza Erdialdeko Amerikako kultura batzuetan sexualitatearekin lotutako hainbat mito edo pertsonaiaren azterketa sakona oinarri hartuta egiten da. Erdialdeko Amerikako sexualitateari dagokionez, Mexikoko eta atzerriko hainbat ikertzailek oraindik ez dute hainbeste hitz egin gai horri buruz. Eta ez bakarrik Erdialdeko Amerikan; baita Latinoamerikako hainbat herritan ere. Bertako amoxtli, poemak, eskulturak eta kronikak bezalako iturrien eta gaur egungo azterlanen arabera, askoz modu askeagoan praktikatzen zen. Dagoeneko, herriaren arabera, denek zituzten sexuarekiko ikuskera eta praktika desberdinak, eta batzuk ez ziren beste batzuk bezain permisiboak, bai eguneroko bizitzan, bai erritualki, erlijio katolikoak predikatzen zuen ikuskera negatiboaren aldean. Tlazoltéotl, sexualitatearen jainkotasuna/energia, Xochiquetzal, sexu-plazeraren jainkotasuna/energia, Macuilxóchitl, plazeraren numena, Xochipilli, Xólotl, Océlotl eta Huehuecóyotl dira besteak beste, Marienean ikusgai dauden piezetan islatzen diren jainko eta pertsonaietako batzuk.
Beste hitz batzuetan, Tlacuiloren rola aldarrikatzen saiatu naiz. Era berean, espero dut jendeak bere burua ezagutu ahal izatea, aurpegian, gorputzean eta sexualitateetan, gehienetan hain ezaguna den “beste horren” aurrean. Lotura hori nire lanaren bidez sortzen dut, batez ere mitoen eta jainkoen eta energia mesoamerikarren eta sexualitateen berrinterpretazio plastiko eta pertsonala eginez.
Erakusketa hau, formatu jakin honetan, Marienean estreinatu duzu. Hau da pieza horiek elkarrekin erakusten ditudan lehen aldia. Nahasketa bat da eta 2014tik 2023ra bitartean egindako pieza batzuekin sortu dut. Batzuetan bakarkako erakusketa baten parte izan dira. Beste batzuetan erakusketa kolektiboen parte gisa erakutsi izan ditut hainbat espaziotan. Gainera, pieza nagusia, egin ditudan azken piezetatik, erakusketaren sarreran dagoena, Coyolxauhqui jainko/energiaren omenezko erakusketa kolektibo baten parte izango da, Banco de Mexicoko Museoan. Aipatzekoa da Marienean erakusketa honetarako berariaz egin nituen pieza batzuk ere badaudela.
Ilustrazio polisexualak eta multigenerokoak dira zure espezialitatea. Miriam López Hernández antropologian doktoreak zera dio: “Nahua pentsamenduek eta, oro har, mesoamerikarrek ez zuten onartzen izaki garbien aukera”. Existitzen zen guztia, baita jainkoak ere, maskulinotasunaren eta femeninotasunaren esentzien nahasketa bat zen, eta horietako baten nagusitasunak erabakitzen zuen izaki bakoitza taxonomiaren bi eremuetako baten sailkapena eta pertenentzia-maila. Pía Moya Honores arkeologoak ere, maien eremuan, jainkotasun bat aurkitzen du, berak “androgina” deitzen diona, zenbait kodex maiatan irudikatzen dena. Horri buruz, honako hau aipatzen du: “Nik esango nuke jainko maskulinoa dela, batzuetan eta zenbait testuingurutan, aldi berean ezaugarri femeninoak eta maskulinoak dituena, beharbada horregatik bere izen hieroglifikoa ez da aldatzen bere bertsio femeninoan irudikatzen denean ere”. Sylvia Marcos doktoreak dio ezin dela Erdialdeko Amerikako kosmobisioa berrikusi edo jorratu, generoaren kontzeptuak harengan duen garrantzia aipatu gabe. Marcosek hiru ildo nagusi detektatzen ditu generoaren ikuskera mesoamerikarrean: bikoiztasuna dago, oreka arina da eta gorputza ez da energiatik bereizten.
Hortik abiatuta, eta kontuan hartuta generoaren kontzeptua bitarra ez dela eta ez duela zertan izan, genero-identitateen aniztasuna betidanik existitu da, baita esperimentatzeko, bizitzeko eta sexualitateak gorpuzteko modu asko ere. Orduan, zergatik ez gauzatu horiek guztiak?
Dagoeneko, sexuak presentzia benetan sakona du ilustrazio guztietan. Garrantzitsua da jakitea, nahiz eta uste izan teoria edo ikuspegi berri asko daudela. Iraganean, mendebaldekoak ez ziren kultura askotan, sexualitateak askoz irekiago praktikatzen ziren, eta, gainera, generoari buruzko haien kontzepzioa kolonialismoak geroago ezarritako bitar eta zurrunaren oso bestelakoa izan zitekeela. Gainera, antropologo batzuek beren ikerketekin frogatu dute emakumea ez zegoela hain rol desorekatuan, kultura eta testuinguru bakoitzaren arabera betiere.
Nolako harrera izaten ari da erakusketa? Harrera ona izan du oro har. Jakin-min handia dago, eta, batzuetan, gaia sakonean aztertzeko gogoa ere bai. Asko gustatzen zait erakusketekin batera solasaldiren bat edo bisita gidaturen bat egitea, piezak ikusten dituena munduan pixka bat gehiago murgiltzeko.
Ilustrazio koloretsu hauek egiteko bestelako obretan edo kontzeptuetan oinarritu zara? Aipatutako lehen mailako iturriez gainera, zenbait antropologoren ikerketak ere hartu ditut erreferentzia modura; Sylvia Marcos, Noemi Quezada, Elodie Dupey, Mercedes de la Garza, Miriam López Hernández, Patrick Johansson, Eduard Seler, Olivier Wilhem, Miguel de León Portilla, Roberto Romero Sandoval, Mauro Arnoldo Montejo Díaz… Amoxtliak, batez ere Borgia Taldekoak, mural mesoamerikarrak, eskultura-lanak, garai hartako Tlacuilollien lanak, baina baita grabatu japoniar erotikoak edo shunga, ero-guroko artistak, art noveaua ere, batez ere Alphonse Grande-ren Aubrey Beardsley obran inspiratzen naiz. Gerda Wegener, Egon Schiele, Sartunino Herrán eta betidanik liluratu nauen Mexiko Hiriko Arte Ederren Jauregiaren arkitekturan ere inspiratu naiz. Asko gustatzen zait art noveau-ren eta art deco-ren arteko nahasketa hori, hain ondo lortutako Erdialdeko Amerikako elementu estetikoen erreferentziekin: Tlaloc, sugeak, arranoa, etab. Adiskideengan ere inspiratzen naiz, eta ezagutzen ditut bibra, jainkoen energia/energiak ikusten ditudanak. Gloria Anzaldua ere nire inspirazio-iturrietako bat izan da.
Nor dago erakusketako jainkosaren irudiaren atzean? Cecilia Kleinek aipatu bezala, Coyolxauhqui, mitoan, gerlari bat zen, bere ama Coatlicueri baino, bere anaia Huitzilopochtliri aurre egiten diona. Horretarako, beste kontakizun bat aipatzen du, aipatu gertakizunaren “beste bertsio bat” bezala kalifikatzen duena. Malinalxóchitl delakoaren mitoa da, Huitzilopochtliren beste arreba bat. Mito horretan, sorginaren amorrua anaiarengana zuzentzen du. Coatépic-en mitoaren hainbat bertsio daudela dio Graulichek, non Huitzilopochtli den Coyolxauhquiri erasotzen diona. Orduan pentsatuko zen emakume etsaien helburua gizonari bere boterea kentzea zela. Hortik aurrera, Azteken agintari guztiak maskulinoak izan ziren, eta, beraz, benetako mehatxua, Huitzilopochtli ez ezik, Estatu beraren botereari eta legitimitateari zuzenduta zegoen. Kleinen arabera, emakume etsaiek Huitzilopochtliri boterea kendu nahi zioten, eta Estatuari zilegitasuna.
Coyolxauhqui jainko/energia teluriko bat da, plano astralean ilargiari dagokio. Egiten dudan pinturan untxia ikusten dugu haren alboetan, animalia hori ilargiarekin lotzen baita; izan ere, mito batean untxi batekin jo zuen Tecuciztécatl, haren distira ezabatzeko, ilargia gaur egun ikusten dugun bezala geratuz. Eskuinaldean Itzpapálotl ere agertzen da, obsidianazko tximeleta, bere hegalak sukarriekin errematatzen dituena eta sorgin boteretsuenekin erlazionatzen dena. Gaueko eta lurpeko mundutik dator, igarkizunarekin lotzen da. Sugeak jainkosekin/energia telurikoekin eta sexualitatearekin erlazionatzen dira. Mictlantecuhtli jainkotasuna/heriotzaren energia konposizioaren ezkerraldetik agertzen da. Apaindurak eta gorputz-pintura erabiliz irudikatzen da, jatorriz, titiburuekin bezala. Titiburuek kortxoen antzeko itxura dute, eta urdinak dira, ziurrenik izaera ederra emateko. Zatiketak eragindako odol-zurrustak gorriz isurtzen zaizkio gorputz-adarretan. Nariguera. Jainkosaren ilea beltza da, eta heriotzarekin eta sakrifizioarekin lotutako lumen baliokideak diren 12 diskoz apainduta dago. Jainko honen apaingarri nagusia muskuilu bat da. Banda zuri bat du, mutur batean zerrenda gorri batek mugatzen duena. Zerrenda horretatik kriskitin okre bat zintzilik dago, erdialdea gorria duen kontaketa biribil urdin bati lotua, eta beste zirkuluerdi bat haren azpian, urdina hori ere. Apaingarri honek jainkosaren izena adierazten du: Aurpegiko pintura duena kaskabiloekin.
Eta horixe da bizitza-heriotza-berpizkundetik irakurtzen den pieza hau egin aurretik eta egin bitartean sentitu nuen prozesua. Pieza honetan, Coyolxauhquiren esentzia ez ezik, nire ama, Diana (Coyolxauhqui bezala) ere plasmatzen dut, hil eta urtebete bete baitzuen, pieza amaitu nuen egunean.
Eta jainkosetatik emakumeetara jausi eginez, zer esan dezakezu gaur egungo emakumearen egoerari buruz? intersekzionalitatetik lan egiteko gauza asko falta dira oraindik eta luzerako doala uste dut: gauza asko zentzu literalean suntsitu, berreraiki eta deseraiki behar dira.
2025eko aurrekontua zehazte aldera, aurrekontu parte-hartzaileen prozesua martxan jarri du beste urte batez Basauriko Udalak.
Herritarrek 400.000 euro zertara bideratzea nahi duten proposatu ahal izango dute, eta horretarako irailaren 29ra arte dute parte hartzeko epea zabalik.
Proposamenak onartuak izateko honako baldintza hauek bete behar dituzte: Udalaren eskumeneko arloei lotutakoak izatea, eta teknikoki eta ekonomikoki bideragarriak izatea; interes orokorra lehenetsi behar dute, partikularraren eta udalerriaren lurralde-orekaren gainetik; 50.000 euroko kostua ez gainditzea proposamen bakoitzeko; eremu pribatuei ez eragitea; planifikatuta edo exekuzioan ez egotea; eta ahal den neurrian, etorkizuneko gastu ekonomikoan ez eragitea.
Gainera, udal ordezkariek zehaztu dutenez, lehenetsi egingo dituzte gizarteari, gazteriari, adinekoei, kultura-hezkuntza arloei, mugikortasunari, irisgarritasunari eta aktibazio ekonomikoari lotutako proposamenak.
Gazteak inplikatzea
Aurrekontu parte-hartzaileen lehen fase honetan gazteak inplikatu nahi ditu Basauriko Udalak: “Aurten zuzenean haiengana iristea erabaki dugu”, diote.
Hain zuzen ere, Batxillergoko ikasleengana hurbilduko dira prozesuaren dinamizatzaileak: “Prozesuaren dinamizatzaileak Batxilergoko ikastetxeetara joango dira, publiko gaztearen parte-hartzea errazteko eta bultzatzeko. Espero dugu horrela haien ahotsa eta iritzia ere 2025eko kontuetan islatzea”, dio Berta Montes Herritarren Partaidetzarako zinegotziak.
Zelan parte hartu?
Batxillergoko ikasleengana hurbiltzeaz batera, datozen egunetan herritar guztiek proposamenak egiteko formulario bat jasoko dute beren etxeetan.
Inprimaki hori udaletxeko edo San Migeleko Herritarren Arretarako Zentroetan, Kultur Etxeetan, Artunduagako kiroldegian, Udal Euskaltegian, Marienean edo herrian zehar jarriko dituzten postontzietan entregatu dezakete herritarrek.
Halaber, ados.basauri.eus plataformaren bitartez ere herritarrek proposamenak bidali ahal izango dituzte.
Bide horiez gain, informazio karpak jarriko ditu Udalak Arizgoitin (irailak 25, goizez), Bidebietan (irailak 25, arratsaldez), Solobarrian (irailak 26, arratsaldez), Hernan Cortes plazan (irailak 27, goizez) eta Arizko elizaren plazan (irailak 27, arratsaldez).
Lau fase
Aurreko hiru urteetan bezala, parte-hartze prozesua lau fasetan egingo da. Herritarrek euren proposamenak egin eta gero (lehenengo fasea), Udaleko arloek proposamenen bideragarritasuna aztertuko dute eta, bozkatzeko lehentasuna emango diete ezarritako baldintzak gehien betetzeagatik (bigarren fasea).
Ondoren, herritarrek botoa emango dute 2025. urteko aurrekontuan sartuko diren proposamenak hautatzeko (hirugarren fasea), eta azkenik, Udalak boto gehien lortutako jarduketak burutuko ditu (laugarren fasea).
☉ Basauri
Erreportajea / 12 maratoi 12 hilabete, CTNNB1 elkartearen alde
Paula Rodriguez eta CTNNB1 elkartea laguntzeko asmoz, Yeray Gonzalez galdakoztar-basauriarrak kirol erronka zein erronka pertsonala burutuko du: urrian hasiko da hilero maratoiak egiten eta 2025eko urrian Basaurin egingo du azkena
Txikitatik futbolean jokatu ostean, duela zortzi urte korrika egiten hasi zen Yeray Gonzalez Gutierrez (Galdakao, 1988) galdakoztar-basauriarra. Distantzia luzeko lasterketak egitea gustatzen zaio: maratoiak. Eta horrekin kirol erronka zein erronka pertsonala abiaraziko du urritik aurrera. Hain zuzen ere, 12 hilabetetan 12 maratoi egingo ditu Yerayk, helburu solidario batekin: CTNNB1 elkartea laguntzea, alegia.
Logroño, Bilbo, Donostia, Valentzia, Almagro, Castelló, Bartzelona, Zaragoza, Madril, Gasteiz eta Bascones de Ojeda dira egingo dituen lehen hamaika maratoiak, eta azkena, hamabigarrena, Basaurikoa izango da: “Azkena, zalantzarik gabe, bereziena”, dio Yerayk.
Paula Rodriguez Martin (Basauri, 2018) CTNNB1 sindromea duen basauriarra da, eta Yerayk Paula eta CTNNB1 elkartea lagundu nahi ditu erronka “gogor” honekin. Estibaliz Martin Medina (Basauri, 1979) Paularen ama “hunkituta eta pozik” dago Yerayk egingo duen erronkarekin: “CTNNB1 sindromea eta elkartea ikusarazteko eta dirua biltzeko Yerayk egingo duena ikaragarria da, eta harro egoteko modukoa da niretzat. Oso eskertuta nago”, dio Estik. Yerayrekin, Estirekin eta Paularekin batu gara CTNNB1 sindromeaz eta Yerayk egingo duen erronkaz berba egiteko.
Yeray, nola sortu zen ‘12 maratoi, 12 hilabete’ erronka? Iratxe, nire emaztea, Paularen irakaslea izan da azken urteotan, eta hainbat lasterketa egin ditut CTNNB1 elkartearen kamisetarekin. Eta lasterketa horietako batean, Bartzelonan —non hiru orduko nire marka pertsonala jaitsi nuen—, helmuga zeharkatu nuenean, elkarteko ama batek kamiseta jantzita ikusi ninduen eta hizketan hasi ginen. Eskerrak eman zizkidan elkarteari ikusgarritasuna emateagatik, eta azkenean konturatzen zara bizitza honetan garrantzitsuena ez dela marka bat lortzea, jendeari laguntzea baizik. Eta Estirekin Basaurin hitz eginez, urte batean 12 maratoi egitea bururatu zitzaidan, elkartearen alde dirua lortzen saiatzeko. Sare sozialen bidez erronka zabaltzea eta dirua lortzea da asmoa, crowfunding baten bidez ihelp plataformaren bitartez. Gainera, 09050 Bizum zenbakia ere eskura dago dohaintzak egiteko, eta kamisetak eta eskumuturrekoak ere salduko ditu elkarteak. Nire erronkaren helburua 12.000 euro lortzea da, 2025eko urria baino lehen. Webgune bat ere zabaldu dugu: hemen esteka.
Zergatik 12 maratoi urtebetean? Nik erronka zorrotzak bilatzen ditut, jendeak ikus dezan sakrifizioa eskatzen duela. Eta iruditzen zait urte batean 12 maratoi egitea, bai maila pertsonalean, bai kirol mailan, polita eta zorrotza dela. Jendeak ikus dezala erronka aktiboa dela.
Urrian hasiko duzu erronka. Bai. Urriaren 6an Logroñon egingo dut maratoia. Ondoren datoz Bilbao Night Maratoia (urriak 19), Donostiakoa (azaroak 24), Valentziakoa (abenduak 1), Almagrokoa (urtarrilak 26), Castellókoa (otsailak 16), Bartzelonakoa (martxoak 16), Zaragozakoa (apirilak 6), Madrilgoa (apirilak 27), Gasteizkoa (maiatzak 11), Bascones de Ojedakoa (abuztuak 17), eta azkena, bereziena, Basaurikoa (2025eko urrian).
Hara! Azkena Basaurin! Hala da. Artunduagako atletismo pistan izango da, ziurrenik Basauriko jaietan, urriaren 11n. Txikientzako zein helduentzako lasterketak antolatuko dira: nahi duenak nirekin egin ahalko ditu 42 kilometroak, bestela erreleboak egin ahal izango dira edo kilometro bat edo bi egin. Elkartearekin kolaboratzeko dortsal solidarioa erosteko aukera egongo da eta egun horretan zozketak eta beste egongo dira. Lagundu nahi duen edonor ongi etorria izango da festa horretara.
Esti, zuk zelan hartu duzu Yerayren erronka hau? Erronka pertsonal bat bezala hartzen dut Yerayk hartuko duen ekimen hau. Iratxe bere emazte zoragarria ezagutzen dut, Paularen irakaslea izan delako azken urteotan. Zoragarria da haiek bezalako jendearekin topo egitea, familiok ditugun premiez oroitzen dena. Yerayk egingo duena ikaragarria da. Erronka galanta. Eta harro egoteko modukoa da niretzat. Ez dakit nola egingo duen, baina ziur nago motibazio oso handia duela eta primeran egingo duela; beraz, pozik eta hunkituta gaude.
Maratoi guztiak Espainian egingo dituzu, Yeray. Bai. Azkenean, nik finantzatzen dudan zerbait da, eta bilduko den diru guztia CTNNB1 elkartearentzat izango da. Dortsalak, ostatuak eta gasolina nire poltsikotik ordainduko ditut, noski, eta horregatik erabaki dut erronka hau Espainian zehar egitea.
Nola prestatuko zara erronka honetarako? Entrenatzaile bat daukat, Iker, Etxebarrikoa. Laguna da, lankide ohia eta orain entrenatzailea. Eta erronka honetarako prestakuntza pixka bat aldatuko dugu: bolumenean jarriko dugu arreta gehiago, errendimenduan jarri ordez.
Batzuetan, maratoi eta maratoi artean atseden hartzeko egun gutxi batzuk baino ez dituzu izango. Hala da. Egingo ditudan maratoi batzuk dagoeneko egin ditut, eta erronka honetarako egin duguna 12 maratoiak koadratzeko ikerketa-lan bat egitea izan da, udan ez baita halakorik antolatzen. Salbuespena Palentziakoa da, Bascones de Ojedakoa, abuztuan egiten dena. Gustatuko litzaidake hilean maratoi bat egitea, baina ez da posible, eta gainjarriko zaidan maratoiren bat egongo da: horietako batean zazpi egunetan bi maratoi egingo ditut!
Estik dio zure erronka pertsonala bere egiten duela. Zure kasuan, erronka pertsonala izateaz gain, kirol erronka ere bada. Kirol mailan, nire bizitzan egingo dudan erronkarik handiena izango da. Maratoia prestatzen dudanean, sakrifizioa eta ahalegina kontutan hartzen ditut, eta nahi ditudan helburuetara iristen naiz. Azkenean, bizitzan bezala da: egun osoa borrokan ematen dugu gure seme-alabak aurrera ateratzeko (nik bi dauzkat), eta enpatizatu egiten dut gaixorik dauden seme-alabak zaintzeko sakrifikatu behar duten familiekin.
Beste elkarte batzuekin lankidetzan aritu naiz, adibidez, AEFAT elkartearekin, eta ikusi dut beharrezkoa dela gizartea tartean sartzea, gaixotasun bat edo behar diren tratamenduak ikertzeko dirua lortzen saiatzeko. Eta horregatik erronka pertsonala ere izango da.
CTNNB1 sindromeaz hitz egin dezagun, Esti. Noiz sortu zen elkartea eta zenbat familia zarete? CTNNB1 elkartea 2021eko maiatzean sortu zen. Zazpi familia ginen hasiera hartan, eta gaur egun, hiru urteren ostean, 28 gara Estatu osoan. Mundu mailan 430 familia gara.
Zein helburu ditu elkarteak? Guk hiru oinarri nagusi ditugu: familiei laguntza ematea, sindromeari ikusgarritasuna ematea eta ikerketa sustatzea eta laguntzea.
Ikerketari dagokionez, zein puntutan dago gaur egun, Esti? Orain hainbat ikerketa-lerro daude irekita. Garrantzitsuena terapia genikoa da, aurreratuen dagoena. Ordezko terapia geniko bat da, garuneko interbentzio baten bidez egingo litzatekeena: haurrei birus bat injektatuko litzaieke, CTNNB1 genearen kopia zuzen batekin batera. Horren ondorioz, haurrak betazatenina den proteina sortzen hasiko lirateke modu funtzionalean, eta, beraz, bizi-kalitatea nabarmen hobetuko litzaieke.
Amesten dugu jaioberrien baheketa bat egotea, CTNNB1 barne hartzen duena, adibidez, haur horientzako sendabidea egon dadin.
CTNNB1 Fundazioa Eslovenian dago eta hura da hiru urtetan garatu den ikerketa honen buru. Orain manufaktura fasean daude: medikuntza honen manufaktura Donostian egiten ari dira, Viralgen izeneko enpresa batean, eta 2 milioi euro inguruko kostua du. Horrekin dosi kopuru txiki bat aterako genuke: agian 10 edo 12 bat dosi; ez lirateke gehiago aterako. Datorren urtean hasiko litzateke fase klinikoa haurrengan, Eslovenian egingo den entsegu kliniko batean. Lehenengo haurrak hautatuko genituzke, eta bizitzak aldatzen hasiko ginateke, horixe baita helburua.
Inbertsio handia dosi gutxi batzuetarako. Bai. Dosi bikoitza ateratzeko tanke handia egiteko aukera genuen, baina tanke txikia ordaintzeko dirurik ez badugu, handiarekin amets egitea ezinezkoa da. Oraintxe bertan, tanke txikia ordaintzeko 1.250.000 euro falta dira, eta zenbateko hori 2025eko maiatzerako edo ekainerako eduki beharko genuke. Fundazioak mundu osoan biltzen du dirua.
Badakit elkarte asko daudela, ikertzeko dirua behar duten gaixotasun asko eta asko, baina guk ikerketa martxan daukagu eta esan dezakegu datorren urtean haurrak tratatzen has gaitezkeela, eta hori ez gertatzeko arrazoi bakarra dirua da. Oso egoera onean gaude: ikusi hiru urtean bakarrik egin dena!
Orain arte zenbat bildu duzue elkartetik? CTNNB1 elkartetik hiru urte hauetan 153.000 euro eman ditugu, eta aurten beste ekarpen garrantzitsu bat egin ahal izango dugula uste dugu, gure ekitaldiek orain arte bezala funtzionatzen badute behintzat. Gainera, Yerayren erronkari esker gizarteak gai honekin bat egingo duela uste dugu.
Yeray, zuretzat korrika egitea zer da? Korrika egitea niretzat terapia da. Egun txarra badut, korrika egitera joaten naiz. Egun ona badut, korrika egitera joaten naiz. Pentsatzen laguntzen dit. Ihesbide bat da, nire gauzekin bakarrik egoteko daukadan denbora da.
Baduzu korrika egiteko helbururik? Orain arteko helburua beti izan da nire buruaren kontra lehiatzea: nire marka pertsonala hobetzea, alegia. Lortu nuen nire marka hiru ordutik jaistea, eta orain txipa aldatu dut eta nire helburua guztiz desberdina da: gozatzeaz gain, oraingo honetan ahal dudan guztia emango dut CTNNB1 elkartearen alde. Hori da nire motibazioa erronka honetarako.
Izan duzun lesiorik? Bizkarreko lesio bat izan nuen behin: trapezioa urratu nuen. Estresagatik izan zen, eta fisioterapeuta batek, gelditzeko esan beharrean, berriro korrika egiteko esan zidan, nahiz eta ezin nuen. Eta horrek lagundu zidan sendatzen, egia esan.
Bi seme-alaben aita zarela esan duzu lehen. Hitz egin dezagun kontziliazioaz. Goizean umeak jaiki baino lehen entrenatzen dut, edo oheratzen ditugunean. Iratxeren laguntzarik gabe ezinezkoa litzateke. Korrika egitera joan behar dudanean, entrenamendu-plan bat dudalako, Iratxe arduratzen da gure seme-alabekin egoteaz.
Blog bat duzu, Yeray: Jerrytherunner. Bai. Blog honetan atletismoko albisteez edo running-arekin lotutako teknologiari buruzko berriez hitz egiten dut. Gustatzen zaidanari buruz idazten dut, eta jendeari zerbait eskaini edo irakats badiezaioket, bikaina da.
Zurearen antzeko erronka egin zuen duela gutxi Verdeliss influenzerrak, Estefanía Unzu nafarrak, eta horri buruz idatzi zenuen zure blogean. Bai. 13 maratoi egin zituen 13 hilabetetan, eta horrez gain 100 kilometroko lasterketak egin ditu, zeinetan Espainiako txapelduna den. Erronka pertsonal gisa egiten duen zerbait da, eta egun batean nire blogean hari buruz idatzi nuen, babesa adieraziz. Izan ere, emakume izateagatik, jende askok kritikatu egiten du bere maratoiak edo 100 kilometroak egiten dituen bitartean ziurrenik etxea garbitzen lagunduko diotelako, seme-alabak zaintzen lagunduko diotelako edo dena delakoa, eta berak egiten duenari balioa kentzen diote. Orduan, egiten ari zen guztia balioetsi nahi nuen nire blogean: edozein pertsonak, izan gizon edo emakume, Verdelissek kirolari edo familiari eskaintzen dion denbora eskain diezaiola, eta ea gai den berak lortu duena lortzeko.
Zure ustez, nola hartuko du jendeak egitera zoazen erronka hau? Ulertzen dut denetariko iritziak egongo direla. Nire entrenatzaileak esan zidan lehenengo gauza izan zen: “Erotuta zaude!”. Emazteak eta familiak ere esan zidaten erotuta nengoela, baina azkenean haien guztien babesa dut, eta hori da garrantzitsuena. Gero Estirekin hitz egin nuen erronka egiteko eta elkarteari laguntzeko asmoa nuela esateko, eta gauza bera esan zidan, erotuta nengoela, baina hunkituta dago. Eta hori da niretzat inportantea.
Eta 2025eko urriaren ondoren… Atseden hartzea tokatuko zait. Oraingoz ez dut beste helburu edo erronkarik, baina ziur hilabete hauetan zerbait aterako dela. Ikusiko dugu, hala ere, ez naiz geldi egoten diren horietakoa, ipurterre samarra nahiz, beraz egingo dugu zerbait.
Kalistenia parke berria zabalduko dute San Migeleko Castilnovo plazan. Obrak astelehenean hasi zituzten eta dagoeneko amaitu dituzte lanak: bihartik (irailak 13, ostirala) aurrera egongo da zabalik.
Kokapena San Migeleko Auzo Elkarteak proposatu zuen eta proiektuaren helburua da entrenamendu fisikorako eta gorputz-gaitasunak indartzeko eremu bat ezartzea.
Parkean kartelak jarri dituzte egin daitezkeen ariketa oinarrizkoenak eta erabilera-mugak eta -arauak azaltzen dituztenak.
“Ongizate orokorra hobetzen da, bai fisikoa bai emozionala, eta gazteen artean balio osasungarriak sustatzen dira”, diote udal ordezkariek. Udalak 27.830 euro bideratu ditu obra hori egiteko.
☉ Basauri
Bideoa / Tiroketa Basauriko Urbi auzoan: Ertzaintzak hiru gizon atxilotu ditu hilketa saiakera egotzita
Ertzaintzak 25, 31 eta 36 urteko hiru gizon atxilotu ditu gertakariekin zerikusia izan zutelakoan
Tiroketa bat egon zen atzo gauean Urbi auzoan, Basaurin. Ez da zauriturik egon, eta Ertzaintza gertatutakoa ikertzen ari da. Momentuz 25, 31 eta 36 urteko hiru gizon atxilotu ditu, etxebizitza batetik egindako arma-tiro batzuekin zerikusia dutelakoan.
Gertaerak atzo 21:40ak aldera jazo ziren Urbin, Bridgestone lantokiaren ondoan dagoen etxebizitza eta aparkaleku baten inguruan.
Ertzaintzako eta Basauriko Udaltzaingoko agenteak bertaratu ziren, eta segurtasun-hesiak jarri zituzten inguruan.
Jarraian, Bizkor unitateko Ertzaintzako eta Esku Hartzeko Talde Operatiboko agenteak eraikinera sartu ziren eta agenteek hiru gizon identifikatu zituzten gertakariekin zerikusia izan zutelakoan, eta atxilotu egin zituzten, hilketa saiakera egotzita.
Operatiboan, zorroak eta ebidentziak ere jaso dira, Polizia Zientifikoak azter ditzan. Orain arte, hiru salaketa aurkeztu dira gertatutakoarekin lotuta, eta Ertzaintzak ikerketa-lanekin eta polizia-eginbideekin jarraitzen du.
Hasi dira Kareagako jaiak Basaurin! Basaurin Eskarabilera eta Bilbon Marijaia daukaten bezala, Kareaga auzo basauriarrean Sorgina da jaietako ikur.
Iker Camacho gaztea Kareagako Sorgina Kultur Elkarteko kidea da eta GEURIAko galdetegi batera gonbidatu dugu: zein nahiago du Ikerrek, Sorgina ala Eskarabilera?
Argazkiak / Galdakaoko Gorantza Futbol Taldeko emakume aitzindariei omenaldia
Santa Isabel, Axarte eta Lepanto kaleak asfaltatzera 740.000 euro bideratuko ditu Arrigorriagak
Arrigorriagak herriko bidegorria hobetu eta birmoldatzeko lanak hasi ditu irailean
Argazkiak / Galdakaoko Gorantza Futbol Taldeko emakume aitzindariei omenaldia
Argazkiak / Dekantzekoz kuadrillak irabazi du Galdakaoko jaietako Petanka txapelketa
