☉ Basauri
Yeri Ospina: “2016ra arte 250.000 bat herritar hiltzen ziren urtero Kolonbian. Orain 50.000 inguru”
Giza Eskubideen defentsan diharduen Yapawayra Fundazioko langilea da Yeri Lili Ospina Moreno kolonbiarra. Yapawayra Fundazioaren bazkide da Colombia-Euskadi elkartea. Yeri Ospina gurera etorri da Basauriko Udalaren Kooperazio Sailaren eta Foru Aldundiaren Lan, Gizarteratze eta Berdintasun Sailen laguntzarekin.
Zertan datza zure lana Kolonbian?
Zuzenean emakumeekin eta neska gazteekin lan egiten dut Kolonbian. Zehazki Planadas udalerrian, Tolimako departamentuan. Bertan hainbat proiektu gauzatzen ditu Yapawayra Fundazioak. Izan ere, lurralde horrek Farc-EP (Kolonbiako Indar Armatu Iraultzaileak-Herriaren Armada) eta Kolonbiako Gobernuaren arteko gatazka armatua zuzenean pairatu du. Horregatik, lanean hasi ginen Planadasen eta diagnostiko bat egitean konturatu ginen emakumeak eta neska gazteak izan direla gehien sufritu dutenak. Gatazka armatuan biktima zuzenak izan dira: lekualdaketak egin behar izan dituztenak, euren senideak galdu dituztenak edota erailak izan direnak. Euren errealitatea oso gogorra izan da: oro har, borrokalarien amak, arrebak, alabak eta emazteak izan dira.
50 urteko gatazka batean bizi izan dira.
Farc-EP eta gobernuaren arteko gatazkak 52 urte iraun du, 60. hamarkadatik 2016an bake-hitzarmena sinatu zuten arte. Akordioa onuragarria izan da lurralderako eta batez ere landa-eremuetako herritarrentzako. Hein batean lasaitasuna ekarri die bake-hitzarmenak: heriotza, lekualdatze eta hilketa indizerik altuenetatik tasa horiek dezente murriztu baitira gaur egun.
Zenbatekoak izan dira indize horiek eta zenbateraino murriztu dira?
Fundazioak azterketa bat egin du orokorrean Kolonbiako egoeraren inguruan. 2016ra arte heriotza eta hilketa indizeari dagokionez, urtean 250.000-300.000 pertsona hiltzen ziren, eta lekualdatzeei dagokienez, Kolonbia lekualdatzerik handienak jasan dituen munduko bigarren herrialdea da. Kasu honetan, barneko lekualdatzeak izan dira nagusienak. Bake-akordioa sinatu zutenetik, hilketa eta heriotza tasa 50.000 pertsonara murriztu da, eta lekualdatzeak ere gutxitu egin dira.
Batez ere gatazka armatuak landa-eremuetan izan du eragin gehien.
Eremurik zapalduenak izan dira. Lur-eremu zabalagoa hartzeko helburuarekin gerrilariek landa-eremuak hartzen zituzten eta bertan legez kanpoko plantazioak hazten zituzten. Adibidez, koka edo opioa. Horrek lekualdatzeak egitera behartzen zituen bertako laborariak. Gatazkan izan diren hilketa gehienak zibil arruntak eta inongo alde edo taldeko kide ez zirenak izan ziren.
Planadas udalerrian zein izan da egoera?
Azken errolda datuei dagokienez -orain dela urte asko-, Planadas herriak 44.000-50.000 biztanle inguru zituen (gutxi gorabehera Basaurik bezala). Bertako lurren %60a lan-eremuak dira, eta hortaz egoera zaila bizi izan dute bertako biztanleek gatazka armatuaren garaian, 52 urtez. Hildakoak, desagertutakoak edota zapalduak izan dira bertako herritarrak, batez ere emakumeak.
2016an bake akordioaren erreferenduma izan zen Kolonbian. Zein hausnarketa egiten duzu horren inguruan?
2016ko urriaren 2an erreferenduma antolatu zuten herritarrek gobernuaren eta gerrillaren arteko bake akordioak berresteko, baina aurreikuspenen aurka ezezkoa garaile atera zen oso tarte txikiarekin (%50,2 ezezkoaren alde eta %49,7ak baiezkoa bozkatu zuen). Baina garrantzitsua da esatea ezezkoak hirietan irabazi zuela, gatazka armatua apenas jasan duten lekuetan, alegia. Planadasen, esaterako, gatazka hori bete-betean jasan duten tokian, baiezkoak irabazi zuen. Landa-eremu langileetan baiezkoak irabazi zuen.
Ezezkoak irabazi arren, Bake Ituna sinatu zuten Farcek eta gobernuak.
Bai. Akordio berria sinatu zuten bi delegazioek azaroaren 12an. Azken hitzarmen horrek sei puntu biltzen ditu: landa-erreforma integrala (lursailen legalizazioa eta plantazioak orekatzea); arma guztiak entregatzea; Farc-en parte-hartze politikoa (Fuerza Alternativa Revolucionaria del Común alderdi politikoa sortu dute); gatazka armatuko biktimei partaidetza ematea (oraindik ere puntu hau ez dute bete); legez kanpoko drogen arazoari irtenbidea bilatzea; eta, akordioa betetzen ari dela egiaztatzea (herritarrak berriro ere gizarteratzea eta euren bizi-kalitatea hobetzea).
Zer ekarri du orain arte bake-akordioak?
Gatazka egunero gertutik bizi izan duten komunitateei berpizteko aukera ematen die bake-akordioak: zerotik hasi, garatu eta herritarren bizi-kalitatea hobetu. Funtsezkoa da akordioa iraupen luzekoa izatea, ahal dela, betirako. Gure helburua da akordioa, gutxienez, %50ean betetzea, baina gaur egun ozta-ozta %30era heltzen da. Hala ere, bakearen alde egiten jarraituko dugu, hori baita etorkizun hobe bat ereiteko bide bakarra.
☉ Basauri
Basauriko EH Bilduk osoko zuzenketa aurkeztu dio udal gobernu taldearen aurrekontu proposamenari
Basauriko udal gobernu taldeak 2025eko aurrekontu proposamena aurkeztu zuen azaroaren 21ean: guztira 65,8 milioi euro kudeatuko ditu Basauriko Udalak, aurten baino 3 milioi gehiago (% 5,3 gehiago).
Oposizioak gaur arte du epea proposamenari zuzenketak aurkezteko, eta Basauriko EH Bildutik jakinarazi dutenez, osoko zuzenketa bat aurkeztuko dute.
“Kontu horiek ia 66 milioira iristen dira, eta kopuru horren % 3,7 baino ez da inbertsioetarako. Kopuru hori urte askotan geldirik egon da, eta, adibidez, aurreko urtearekin alderatuta, % 13 jaitsi da, eta hori larria iruditzen zaigu hainbat arrazoirengatik. Gure ustez, jaitsiera hori gastu arrunten gorakadaren ondorioa da, diru-sarrera propioak erruz agortzen baitituzte”, diote koalizio ezkertiarretik.
Inbertsio-proposamenek “aldaketa sakonik ez” dakartela salatu dute: “Esate baterako, gure enpresa aukeraguneen garapena edo pertsona ahulenen gizarte-babesean sakontzea. Adibide gisa, Arizko zubi bat edo eserlekuak dituzten estalitako eremuak sortzea proposatzen da, ekitaldian zehar partidak egiteko egokiagoak direnak”.
“Inkoherentziak” daudela ere adierazi du EH Bilduk: “Adibide gisa, gehiago bideratzen da prentsa eta aldizkarietara etxerik gabeko pertsonei edo Janabideri laguntzera eta pertsona ahulei elikagaiak banatzera baino”.
“Maniobra tarte txikia”
“Agerikoa da oposizioa osatzen duten alderdiei maniobra tarte txikia uzten zaiela, aurrekontua oso doitua dagoelako. Baina horren bueltan, eta diru erabilgarria azaleratzen den neurrian, orduantxe heltzen zaie Udalaren beharrei. Hori bai, gainerako alderdi politikoak kontuan hartu gabe, aldez aurretik horiei beren proposamenei uko egin dietelako”, diote.
Oposizioaren proposamenik sartu nahi ez izatea salatu dute EH Bildutik: “Gobernu-taldeak benetan proposamenak sartu nahi izan balitu, formulak egon badaude. Hala nola, zirriborroa itxi baino lehen, gainerako udal taldeekin hitz egin; partida bat alderdientzat eurentzat gorde, aurrekontu partehartzaileetarako 400.000 euro gordetzen dituen bezala, edo akordio politiko bat lortu, urtean zehar gure ideiak txertatzeko aukera emango diguna, beraiek beraien proposamenekin egiten duten bezala. Baina uko egiten die, gehiengo absolutuak ematen dion lasaitasunagatik, beharbada”.
“Horregatik, oraingoan, eta hainbat urtez gure proposamenak sartzen saiatu ondoren, ez dugu parte hartuko “iragarritako heriotza” honetan, eta osoko zuzenketa hau aurkeztuko dugu kontuak itzultzeko eskatuz”, diote.
Hala eta guztiz ere, adostasunetara heltzeko “prest” daudela adierazi dute koalizio ezkertiarretik: “Osoko zuzenketa hau erretiratu dezakegu eta aurrekontuari aurka ez egitea eskaini dezakegu, akordio baten truke, non, modu eraikitzailean, gure ideiak eman ahal izango ditugun diruzaintzako geldikinen erabilgarritasunean oinarrituta. Beraz, badaude formulak, espero dezagun borondatea ere egotea”.
Auto batek istripua izan du Basauriko sarreran, Arizko zubiaren ondoan. Taberna baten ondoan dagoen barandaren kontra jo du eta bertan dagoen banku bat hondatu du.
Hala ere, Udaltzaingoak GEURIAri baieztatu dionez ez da zauriturik egon. Autoaren gidaria anbulatoriora eraman dute.
Auto pilaketak izan dira Basaurira sartzeko, baina dagoeneko trafikoa arina da. Udaltzainak trafikoa zuzentzen egon dira.
Basauriko Kultur Etxeak 4 eta 6 urte bitarteko umeei zuzendutako Gabonetako Ludoteka zerbitzua eskainiko du abenduaren 23an, 26an, 27an eta 30ean eta urtarrilaren 2an eta 3an.
Zehazki, zerbitzua San Migel, Ibaigane eta Pozokoetxeko Kultur Etxean eta Basozelai eta Kareaga Gizarte Etxeetan garatuko da goizetan, 10:00etatik 13:00etara bitartean.
Eskaintza 2018 eta 2020 bitartean jaiotako haurrei dago zuzenduta, eta izena emateko epea zabalik dago abenduaren 13ra bitartean.
Guztira 60 plaza eskainiko dituzte, eta zozketa bidez esleituko dituzte. “2024-2025 ikasturtean Basauriko ludoteka zerbitzua erabiltzen duten familiek izango dute lehentasuna”, zehaztu dute Kultur Etxeko ordezkariek. Onartutakoen zerrenda abenduaren 18an argitaratuko du Kultur Etxeak.
Gabonetako Ludoteka zerbitzuko prezioa 25 eurokoa da. “Beherapenak ere egongo dira DSBE edo GGI jasotzen duten familientzat: % 75eko deskontua aplikatuko zaie, alegia”, diote. Era berean, hiru seme-alaba dituzten familia ugariei % 25eko deskontua ezarriko diete, eta lau seme-alaba edo gehiago dituzten familiei % 40koa.
☉ Basauri
Jon Arretxe basauriarrak Touré detektibearen hamaikagarren liburua aurkeztu du: ‘Zenbaki gorriak’
Durangoko Azokan aurkeztuko du bere azken nobela Arretxek. Gainera, liburuak sinatzen ere ibiliko da idazle basauriarra
Jon Arretxe idazle basauriarrak argitaratu du Touré detektibearen hamaikagarren nobela: ‘Zenbaki gorriak’ (Erein, 2024).
Azaroaren 28an aurkeztu zuen liburu berria Arretxek Donostiako udal liburutegian eta Durangoko Azokan ere aurkezpena egingo du: abenduaren 6an, ostiralez, izango da 19:30etik 20:00etara Ahotsenean.
Liburu berria aurkezteaz gain, liburuak sinatzen ere ibiliko da Arretxe Durangoko Azokan, Erein argitaletxearen standean: abenduaren 5ean, 6an, 7an eta 8an, 11:00etatik 14:00etara eta 16:30etik 20:00etara.
Touré detektibearen sagan hauek dira idazle basauriarrak publikatu dituen nobelak: ‘19 kamera’ (Erein, 2012), ‘612 euro’ (Erein, 2013), ‘Hutsaren itzalak’ (Erein, 2014), ‘Estolda jolasak’ (Erein, 2015) ‘Sator lokatzak’ (Erein, 2016), ‘Ez erran deus’ (Erein, 2018), ‘Mesfidatu hitzez’ (Erein, 2019), ‘Dortokaren begirada’ (Erein, 2021), ‘Lyrica Garaia’ (Erein, 2022), ‘Musker amarruak’ (Erein, 2023) eta azkena ‘Zenbaki gorriak’ (Erein, 2024).
11 liburu, 12 urte
Hau da ‘Zenbaki gorriak’ liburuaren sinopsia:
Hamabi urte igaro dira Mahamoud Touré Bilboko Afrika Txikira heldu zenetik, familia Burkina Fason utzita eta amets berrien alde borrokatzeko prest. Horretarako Saharako basamortua zeharkatu behar izan zuen, eta Gibraltarko itsasartea igaro. Baina denboraren poderioz, emaztea eta seme-alabak, etorkizun oparoko promesa hutsalez nazkaturik, ahaztu egin ziren Touréz, eta burkinarra zurrunbilo iraunkor batean sartu zen non ilunak askoz gehiago diren argiak baino.
Aurreko nobelan Las Palmasen egon ondoren, oraingo honetan patuak Bartzelonara darama Touré. Hor, denbora soberan izango du ihesaldi etengabea bilakatu zaion bizitzaz hausnartzeko, bizi izandako esperientzia gogorrak eta egindako okerrak mamurtzeko, eta inoiz baino astunago sentituko du bakardadearen pisua. Bere lagun leial Osman, Xihab eta Kristina (Sa Kené) jada ez dauzka ondoan, eta inoiz imajinatuko ez zituen gauzak egin beharko ditu bizirik irauteko, degradazio-maila beherenera iristeraino.
Jon Arretxek argazki gordina eskaintzen digu Zenbaki gorriaken Bartzelonako turismo-leku ederren azpian gordetzen den errealitatearena, eta agerian uzten digu paperik gabeko etorkinek, etxebakoek, txiroenek… non bilatzen duten babesa. Eleberri bizigarri bezain gogorra da Touréren hamaikagarrena, estilo zintzokoa, sagako besteetan bezala Europa diruduneko baztertuen azpi mundua erakusten duena.
Solobarriako plazako karpak 100 lagun baino gehiago elkartu ditu gaur goizean, Euskararen Eguna dela eta antolatutako Mintzodromoan. Bertan izan dira Euskaltegiko ikasle eta irakasleak, Berbalagunak, Basauri ikastetxeko ikasle eta irakasleak eta udal ordezkariak, hiru mintzagaien inguruan berba egiten: gaur egungo bizitzaren erritmo azkarraz, urak har ditzakeen eremuetan eraikitzeaz eta fake news fenomenoaren inguruan.
Euskararen egunak giro ederra ekarri du Solobarriako Mintzodromora eta bertako partaideak gogoz aritu dira istorioak euskara hutsean elkarbanatuz.
Hego Uribeko eta Kurdistango musikariek emanaldia eskainiko dute Durangoko Azokan
‘Txapel’ek ‘Izarrak eta Haitzak’ liburua aurkeztuko du Pou anaiekin, Durangon
Arrigorriagako Gazteguneak Gabonetako irteera antolatu du Donostiako izotz pista eta ihes gelara
Argazkiak / Euskara ahoan, 120 lagunek hartu dute parte Galdakaoko Mintzodromoan
Argazkiak / Tortilla, indabak eta giro bikaina Usansoloko jaietako herri bazkarian
Argazkiak / ‘Konponbidea ez bazara, arazoa zara’ lemapean manifestazioa egin dute A25ean Galdakaon
Bideoa / Zein da euskarak duen hitzik politena? Galdakaon erantzun dute!
Bideoa / Olentzeroren eta Mari Domingiren etxea zabalik dago jada Basaurin!
