☉ Galdakao
Fatima Villa: “Nire helburu nagusia txipen krisia gainditzeko ordezko irtenbide bat aurkeztea da”
Fatima Villa Gonzalez (Galdakao, 1995) galdakoztarra saritu dute 2022ko CAF-Elhuyar sarietan. Lehen sektoreko lanak saritzeko helburua duen Neiker saria eman diote Fatimari, ‘Zer diotsi sagarrak jogurtari?’ lanari esker, eta 2.000 euroko saria irabazi du. Gaur egun Bostonen dago Fatima ikerketa lanak egiten eta ezin izan da sari banaketara bertaratu. Berarekin harremanetan jarri da GEURIA saria irabazi duela jakin bezain laster —GEURIA sari banaketan izan zen, Zientzia-kazetaritza saria irabazi duelako—, eta bere saritutako lanaren nondik norakoen inguruan hitz egin dugu berarekin.
Lehenik eta behin, zorionak Fatima! CAF-Elhuyar Sarietako Neiker saria irabazi duzu!
Orain dela aste bi Elhuyarretik email bat jaso nuen, eta CAF-Elhuyarreko Neiker sariaren irabazlea nintzela irakurri nuenean ezin neban sinistu. Neiker saria lehenengo sektorearekin lotutako gaiei buruzko artikuluentzat da, eta nirea itxuraz ez dator bat horrekin, teknologiari buruz diharduelako. Hala ere, laster jakingo duzue irakurleok sari honen zergatia.
‘Zer diotso sagarrak jogurtari?’ lana da saritu dutena. Azalduko diguzu zehazki zein den zure lana?
Denok galdetuko diozue zeuen buruei: ‘Zer diotso, ba, sagarrak jogurtari, hain interesgarria dena?’. Ba, ‘hotz dela’ diotso. Nire artikuluak edozein tresnak bere egoerari eta inguruan gertatzen ari denari buruzko informazioa biltzea eta beste tresna batzuei jakinaraztea ahalbidetzen duen txip-ik ezta bateriarik gabeko pegatina batzuen berri ematen die irakurleei. Chipless etiketak hain zuzen ere.
Zein helburu ditu?
“Adituen arabera, 2020tik hona pairatzen ari garen erdieroaleen krisiarekin bukatzeko modu bakarra dago: txip gehiago fabrikatzea”. Ironikoa, ezta? Nire helburu nagusia txipen krisia gainditzeko ordezko irtenbide bat aurkeztea da.
Artikuluan azaldutako barra kodeen antzeko pegatina hauek, itsatsita dauden objektua identifikatzeaz gain, berari buruzko informazioa emateko gai dira. Beraz, elikagaien hotz katean, hau da, ekoizten direnetik dendetara heltzen diren momentura arte, jakien tenperatura, hezetasuna, pH-a, bakteriak eta abar neurtzeko gai dira; erosten ditugunean egoera onean daudela ziurtatuz.
Fatima Villa galdakoztarra saritu dute 2022ko CAF-Elhuyar sarietan
Epaimahaiak dio gaur egungo behar bati erantzuten diola.
Esan bezela, txipen krisiarentzako irtenbide bat izan daiteke; baita Euskadin urtean xahutzen diren elikagai tonak murrizteko ere. Izan ere, baldintza txarretan garraiatuak izaten ari direla aldez aurretik detektatu daiteke, eta baldintza hauek jakiak xahutu baino lehen aldatu.
Digitalizazioan oinarritzen omen da zure proiektua.
Gauzen Internetari (Internet of Things IoT) egiten diot erreferentzia artikuluaren hasieran, eta testuan zehar uste duguna baino ohikoagoak diren adibide batzuk jartzen ditut digitalizazioa gure egunerokotasunean non dagoen ulertu daiten: smartwatch-a mugikorrarekin etengabe komunikatzen da, Alexak etxeko tresnak kontrolatzeko gaitasuna dauka… Objektu guzti hauen “garunak” informazio digitalean oinarritzen dira eta datuak hodeian partekatzen dituzte. Beraz, nahiz eta txipik ez eduki, aurkezten ditudan etiketa hauek adimenduak dira ere, eta objektuen arteko komunikazioa hobetzen lagunduko dute digitalizazio prozesu honetan.
Didaktikoa ere badela adierazi du epaimahaiak. Zerbait eskainiko lioke hezkuntzari?
Lehenik eta behin, dibulgazio artikulu bat da. Zientzia-artikulu bat baino didaktikoagoa da jada; zientzialariak ez direnei zuzenduta baitago. Beraz, kontzeptu konplexuak nahiko era sinple edo errezean azalduta agertzen dira. Beharbada nire hezkuntzarekiko interesa edo irakasle izateko dudan gogoa islatzeko aukera bezala hartu dut aukera hau.
Beste alde batetik, irudien bitartez ideia zailak azaltzen saiatu naiz; gaur egun ditugun baliabide guztiekin, oso eskema politak eta erkargarriak egin daitezke eta.
Gainera, teknologia eta digitalizazioa gero eta arruntagoak bihurtzen ari dira mundu globalizatu honetan; ondorioz, ezinbestekoa da erabiltzaile gazteenei egunero erabiltzen dituzten tresnek zelan funtzioantzen duten azaltzea.
Etorkizunerako proposamen “egingarria” dela ere badio epaimahaiak. Imaginatzen dut zuk ere horrela ikusten duzula. Noizbait errealitate eta egingarria izango dela uste duzu?
Ezin dut ezer ziurtatu, baina lorpen zailagoak aurrera eramateko gai izan da gizakia. Beraz, bai; hurrengo urteetan zehar txip-ik gabeko etiketak ikusten hasiko gara zenbait produktutan. Baita gailu eta soluzio harrigarriagoak ere…
Elhuyar Sariak ezagutzen zenituen?
Egia esan, ez nituen Elhuyar sariak ezagutzen. Nahiz eta zientzialaria izan, betidanik asko gustatu izan zait idaztea; bai euskeraz, bai gazteleraz, bai ingelesez, beraz beti nago idazteko aitzakiaren bat bilatzen.
Eta, zergatik erabaki zenuen zure lana Elhuyar Sarietan aurkeztea?
Txip-ik gabeko etiketetan ikertzen jardun dut azken lau urtetan zehar, eta haiei buruz euskaraz eta hizkuntza “errez” batean idazteko gai nintzen ala ez frogatu nahi nion neure buruari.
2.000 euroko saria irabazi duzu! Jakin daiteke zertan erabiliko duzun dirua?
Uff… Uste dot Estatu Batuetako errenta ordaintzeko laguntza ezinhobea izango direla 2000 euro hauek!
Bostonen zaude berriro.
Hala da. Hemen nagoen hirugarren aldia da hau. 2018an Massachusetts Institute of Technology-ko Rahul Bhattacharyya ikerlari (eta laguna) ezagutu nuenetik, berarekin lanean jardun dut egunera arte. Master Bukaerako Lana hemen egin nuen eta orain doktoretza tesiko egonaldi bat ere hemen egiten ari naz. Oso gustura!
Zertan ari zara orain Bostonen?
Doktoretza tesiko egonaldi bat egiten ari naiz MIT Auto ID Labs-ean, IoT kontzeptua asmatu zutenekin, konkretuki. Horretaz aparte, munduko kultura guztiei buruz, punta-puntako zientziari buruz, toki barriei buruz piloa ikasten ari naiz. Ezagutzen ez baduzue, ongietorriak zarete danok hainbeste maite dudan honetan.
☉ Galdakao
Merkataritza euskalduntzeko dirulaguntzak emango ditu Galdakaoko Udalak
Merkataritza sarea indartzeko “plangintza integrala” egin du Galdakaoko Udalak: lehen aldiz diruz lagunduko dute dendarik ez dagoen guneetan oinarrizko beharrak asetzeko denda txikiak zabaltzea, eta, denda guneetan, bertoko komertzioa erakargarriago bihurtzeko obrak egitea ere
Herria biziberritzeko eta herriko merkataritza sarea indartzeko “plangintza integrala” egin du Galdakaoko Udalak, eta horren barruan neurri berriak hartuko dituzte: lehen aldiz diruz lagunduko du Udalak dendarik ez dagoen guneetan oinarrizko beharrak asetzeko denda txikiak zabaltzea, eta, denda guneetan, bertoko komertzioa erakargarriago bihurtzeko obrak egitea ere.
Era berean, Galdakaoko merkataritza euskalduntzeko dirulaguntzak emango ditu Udalak. Hiru laguntza lerro hauen bidez 82.000 euro banatu ditu Udalak lehen deialdian.
Monika Bailon Sustapen Ekonomikorako zinegotziak adierazi duenez, “gure dendetan euskararen erabilera normalizatu nahi dugu eta horregatik errotulazioa eta seinaletika euskaraz ere egon daitezen lagunduko dugu. Euskara gai transbertsala da eta gure arloak bere gain hartzen du euskararekiko erantzukizuna”.
Irudi korporatiboa, errotuluak, publizitatea edo webgunean euskalduntzeko dirulaguntzei dagokienez, euskara hutsezkoetan gastuaren % 50 ordainduko du Udalak, gehienez 350 euro, eta euskaraz eta gaztelaniaz egindakoetan, gastuaren % 30 ordainduko dute, gehienez, 175 euro.
Iñigo Hernando alkatea eta Monika Bailon Sustapen Ekonomikorako zinegotzia // Galdakaoko Udala
“Neurri hau ez da gaztelaniaren aurka joatea, elebitasuna sustatzea baizik. Galdakaoko saltokiak eta erakusleihoak begiratzearekin ondorio batera heldu gara: gaztelaniaz asko dagoela eta euskaraz oso gutxi. Eta hori ez dator bat Galdakaoko egoera soziolinguistikoarekin. Desoreka horri aurre egin nahi diogu eta beste era batera jokatu”, dio Bailonek.
Orain arte merkataritzan euskara sustatzeko dirulaguntzak Euskara arloak kudeatu izan ditu, baina Galdakaoko udal gobernu taldeak erabaki du Merkataritza arlotik kudeatzea laguntza horiek: “Berdintasuna bezala, guretzat euskara gai transbertsala da, hau da, arlo guztiek landu beharreko gaiak dira bai euskara bai berdintasuna. Horregatik dirulaguntza hauek Euskara arlotik atera eta Merkataritza arlora zabaltzea erabaki dugu, azken batean, arlo horrek duelako merkatariekin harreman zuzena eta arlo hori delako merkatarien beharrei erantzuteko hari zuzena duena”, adierazi du Izaskun Barbarias Euskara arloko zinegotziak, eta gaineratu du “diskriminazio positiboa” egin behar dela euskararen alde, “benetako elebistasunaren abiapuntura heltzeko”.
“Merkatariei zuzenean galdetu diegu dirulaguntzak egonez gero euskaraz jartzeko arazorik izango luketeen, eta batzuen erantzuna izan da pozik egingo luketeela; izan ere, gaur egun gaztelaniaz dutelako errotulazioa. Gainera, merkatari asko eta asko euskal hiztunak dira eta egunerokotasunean euskaraz egiten dute herritarrekin”, zehaztu du Barbariasek.
“Ertorkizuneko begirada”
Herriko merkataritza indartzeko helburuarekin, hiru laguntza lerro aurkeztu ditu udal gobernu taldeak: dendarik ez dagoen auzoetan komertzioak zabaltzeko dirulaguntzak; komertzio guneetan dendak berritzeko, modernizatzeko eta hobetzeko dirulaguntzak; eta, paisaia linguistikoa euskalduntzeko dirulaguntzak.
“Lehenengo laguntza lerroari dagokionez, gertuko saltoki berriak sortzea bultzatzen da, behar handiko produktuak eta zerbitzuak saltzeko, litro bat esne erosteko ere ez dagoen lekuetan”, dio Bailonek. Zehazki, Aperribain, Zuatzaurren, Tximelarren, Bengoetxen, Olabarrietan eta Urtebietan oinarrizko beharrak aseko dituzten auzoko dendak irekitzea da gobernu taldearen asmo nagusia.
Kasu honetan, lokalaren alokairuaren % 50a ordainduko du Udalak bi urtez eta gehienez urtean 3.500 euroraino (hilean 291,67 euro). Gainera, inbertsioafren % 50a ere Udalak ordainduko du, gehienez 3.000 euroraino. “Inbertsio hori 3.300 eurora handitu ahal izango da, baldin eta merkatal elkarte bateko kide badira edo irisgarritasun-obrak edo energia-eraginkortasuna sustatzen duten gastuak egiten badituzte”, adierazi du Bailonek.
“Bigarren laguntza lerroan, denok dakigu azken urteotan merkataritza ez dela erraza izan, eta laguntza horien bidez saltokiak ixtea saihestu eta gure saltokiei lagundu nahi diegu, batez ere erdigunean eta Urretan, beren negozioak modernizatzeko, irisgarritasun-obrak eginez edo erakargarriagoa eginez”, dio Bailonek.
Bigarren laguntza lerro horretan % 50erainoko inbertsioa egingo luke Udalak, gehienez 3.000 euroraino, eta 3.300 eurora handitu ahal izango da, baldin eta merkatal elkarte bateko kide badira edo irisgarritasun-obrak edo energia-eraginkortasuna bultzatzeko gastuak egiten badituzte.
“Plangintza integral” baten barruan kokatu du neurria Iñigo Hernando alkateak, herria biziberritzeko eta herriko merkataritza sarea indartzeko plangintzaren barruan. Azaldu du auzoetan oinarrizko beharrak asetzea dela helburuetako bat, eta datozen aldaketen aurrean herria prestatuta egoteko plangintzaren zati ere badela: “Ohiturak, bizitzeko moduak eta mugikortasun joerak aldatzen ari direla kontuan hartuta eta urte batzuk barru Metroa ere iritsiko zaigula kontuan hartuta, bertoko merkataritza sarea indartu behar dugu, prest izan behar dugu”. Laguntzek “etorkizunerako begirada” dutela adierazi du Hernandok.
Iraileko osoko bilkuran hasierako onarpena eman zioten oinarriei EH Bilduren, UHren, Auzoaken eta EAJren aldeko botoekin eta PSEren abstentzioarekin, eta urte amaiera alderako espero dute laguntza horiek erabilgarri izatea.
☉ Galdakao
Ipar Kanalaren erronkari buruzko hitzaldia eskainiko dute gaur Galdakaon Iskander Sagarminagak eta Eider Eibarrek
Iskander Sagarminaga igerilari galdakoztarrak Zazpi Itsasoen Erronka burutu nahi du. Zazpi itsaso horiek dira: Ipar kanala, Cook itsasartea, Molokaiko kanala, Mantxako kanala, Katalinako kanala, Tsugaruko itsasartea eta Gibraltarko itsasartea.
Iaz Mantxako kanala zeharkatu zuen galdakoztarrak, Erresuma Batutik Frantziaraino, eta aurtengo abuztuaren 31n Ipar Irlandatik Eskoziara bitarteko zeharkaldia egiteari ekin zion, baina ezin izan zuen burutu, “itsasoa oso bortitz jarri zelako”.
Iskanderrek GEURIAri aitortu zion abuztuan bertan “oso zaila” zela egun bat topatzea zeharkaldia egiteko: “Eguraldia oso ezegonkorra da Ipar Kanalean, eta haizea da arazorik handiena; zeharkaldia beri egin behar da marea hiletan, bizietan ezinezkoa da”.
Ipar Kanalaren erronka herritarrek gertutik ezagutzeko, Iskanderrek berak eta Eider Eibar ilustratzaileak —eta Iskanderren bidelagunak— hitzaldia emango dute gaur, urriak 3, Galdakaoko Basoa tabernan, 19:00etan.
☉ Galdakao
Galdakaon zehar mugitzeko moduei buruz hausnarketa egingo dute Ondare Jardunaldietan
Galdakaon bi hitzaldi antolatu dituzte urrian: ‘Tranbiatik metroraino ibilbide historikoa’ eta ‘Erromeria topaleku Gorbeialdean’
Ondarearen Europako Jardunaldiak antolatu ditu berriro Bizkaiko Foru Aldundiak urrian zehar lurraldeko 71 udalerritan. Hego Uribe eskualdean hainbat jarduera antolatu dituzte.
Galdakaon bi hitzaldi antolatu dituzte urriaren 3an eta 17an, hurrenez hurren: ‘Tranbiatik metroraino ibilbide historikoa’ eta ‘Erromeria topaleku Gorbeialdean’.
Juanjo Olaizola Elordi historialari gipuzkoarrak eskainiko du ‘Tranbiatik metroraino ibilbide historikoa’ hitzaldia urriaren 3an, 19:00etan Torrezabalen: Galdakaoko garraio publikoen bilakaeraz arituko da Olaizola, lehen diligentziatik hasi eta eraikitzen ari den Metroa izango dena arte.
“Historia horretan, funtsezkoa izan da 1882an inauguratu zen Bilbotik Durangorako trenbidea, Euskadiko bide estu eta zerbitzu komertzialeko lehena, bai eta Bilbotik Durangora eta Arratiara zihoan tranbia ere, 1902an martxan jarri zena. Azken hori duela 60 urte desagertu zen arren, trena Galdakaoko komunikazioen bizkarrezurra izango da”, diote udal ordezkariek.
Bigarren hitzaldia Juan Manuel Etxebarria Ayesta galdakoztarraren eskutik izango da, urriaren 17an, 19:00etan, Torrezabalen: ‘Erromeria topaleku Gorbeialdean’. Euskal erromeriek topaleku legez izandako ibilbidea jorratuko du Etxebarriak, leku-denboretako aldaketak kontutan hartuta.
“Besteak beste, hitzaren etimologia aztertuko du, eta eliza, santutegi eta ermiten inguruko erromerietatik dantza folklorikora izandako bilakaera historian zehar. Horretarako, bibliografía idatziaz gain, Gorbeialdeko berriemaileengandik jasotako testigantzak ere erakutsiko ditu Etxebarriak”, diote.
Hausnartzeko tartea
“Jardunaldietan proposatutako gaia herritarrekin hausnarketa bat partekatzeko ere baliatu nahi dugu”, diote udal arduradunek: “Erabil ditzagun herri barruko bideak oinez mugitzeko. Kotxeak alboratu eta leku batetik bestera oinez mugitzeak ingurumena zaintzen lagunduko digu, osasunez bizitzen eta herritarrekin harremantzen”.
Ildo horretan, Bizi Galdakao Oinez leloa duen mapa sortuko du Galdakaoko Udalak, “herriko auzo eta gune desberdinen arteko distantziak adierazita”: “Batetik bestera oinez behar den denbora ere adieraziko du mapak eta erakutsiko digu herriko leku gehienetara joateko 15 minutu baino gutxiago behar ditugula”, diote.
Metrominutu ekimenaren bidetik sortuko da mapa, Europako Batasunaren 2030 agendaren printzipioetan oinarrituta; hain zuzen ere, herri eta hiri barnean oinez mugitzea sustatzea da helburua. Basaurin 2021eko irailean aurkeztu zuten Metrominutu ekimena.
Elexaldeko jaiak izango dira Galdakaon, urriaren 5ean eta 6an. Goiko Elizako Batzarra Kultur Elkarteak hamaika jarduera antolatu ditu, hala nola, kultur irteera, artzain txakurren erakustaldia, soka-dantza, herri bazkaria eta erromeria.
Programa / Elexaldeko jaiak 2024
Urriak 5, larunbata
08:30 Kultur irteera Xabier Orue-Etxebarriaren eskutik eta Ganguren Mendi Taldearen laguntzagaz
09:00 Kalejira auzotik
10:00 Artzain txakurren nazioarteko zortzigarren topaketa
11:00 Hamaiketakoa jai esparruan
13:00 Sari banaketa
13:30 Inguruko fruta, barazki eta produktuen enkantea, Eguzkik animatuta
14:30 Soka-dantza Andra Mari dantza taldearekin
15:00 Herri bazkaria herriko txoko eta taldeekin
16:30 Musika girotzea eta bertsolariak
17:00 Umeentzako herri jolasak eta buruhandiak
18:00 Musika emanaldia Andra Mari elizan
19:00 Erromeria jai esparruan
Urriak 6, igandea
13:00 Elexaldeko hildako guztien omenezko meza
Galdakaoko ekintzaileak edo herrian bertan negozio bat sortuko dutenak diruz lagunduko ditu Udalak.
Hain zuzen ere, negozio bat abian jartzea pentsatzen ari diren baina oraindik autonomo gisa ari ez diren langabeei 1.500 eurora arteko dirulaguntza emango die Udalak.
Bi laguntza ildo zehaztu ditu Galdakaoko Udalak Lanbiderekin elkarlanean: alde batetik, negozio ideiak garatzera bideratutakoak, eta, bestetik, proiektuak garatzera bideratutakoak, behin ideiak definituta daudenean.
Laguntza hauetan interesa duten pertsonek Galdakaoko Udaleko Toki Sustapen eta Enplegu Arlora jo dezakete 94 401 05 80 telefonora deituz, janirebehargintza@galdakao.eus helbide elektronikora idatziz edo Zabalea auzoa 35, atzealdea helbidean dagoen Behargintzako bulegora hurbilduz. Dirulaguntza eskatzeko azken eguna urriaren 24a da.
Aholkularitza, prestakuntza eta laguntza
“Autoenplegu zerbitzuaren bitartez, aholkularitza, prestakuntza eta laguntza eskainiko diegu laguntza horien eta beste batzuren eskaerak aurrera eramateko beharrezkoak diren izapideak egiteko eta ezinbesteko betekizunei buruzko beharrezko informazioa lortzeko”, diote udal ordezkariek: “Gainera, Behargintzako bulegoak ekintzaileei aholkularitza zerbitzua eskaintzen die gainerako laguntza eta izapideetan, deialdi berriak ireki ahala eta pertsona bakoitzaren beharren arabera”.
Ildo horretan, aurten dagoeneko 50 herritar baino gehiago artatu ditu Galdakaoko Udaleko Toki Sustapen eta Enplegu Arloak: “Horietatik, 25 enpresa berri sortu dira Bizkaiko Foru Aldundiarekin lankidetzan, guztira 119.000 euroko laguntzak izapidetuz”.
Txakurkros hastapen Ikastaroak martxan jarriko ditu KorriCanek Arrigorriagan, gazteentzako
Undurraga eta Etxebarri arteko Errege Bide zatia konpontzen hasi da Zeberioko Udala
Argazkiak / Etxegarai eta Sofia Taramona garaile, Basauriko ikastetxeen arteko Esku Pilota Txapelketan
Argazkiak / Etxegarai eta Sofia Taramona garaile, Basauriko ikastetxeen arteko Esku Pilota Txapelketan
Argazkiak / San Migeleko jaietako Playback lehiaketan ere txapeldun Los Gambas kuadrilla
