India Covid-19 pandemiaren erdigune bilakatu da azken hilabetean. Kutsatuen kopuruak nabarmen egin du gora, eta larrialdietako langileak denera iritsi ezinean dabiltza. India Nepaletik oso gertu dago eta bertako egoera ere ez da bestelakoa. Koronabirusaren lehenengo olatua iazko apirilean heldu zen Nepalera, baina aurtengo maiatzean eragina askoz handiagoa ari da izaten. Arrazoia: Covid-aren aldaera berria. Hala ere, bertako gobernuak ez du baieztatu aldaera indiarraren eragina izan denik. Milan Maharjan Ear Care Nepal erakundeko medikuarekin hitz egin du Bea de Francisco galdakoztarrak —Samsara Nepal elkarteko arduraduna—, bertako egoeraz oso kezkatuta. GEURIAn elkarrizketa hori argitaratu dugu:

Zein da egungo egoera Nepalen?
2021eko apirilaren erdialdean agertu zen Covid-19aren aldaera berriak eragin handia izan du Nepalen. Orain osasun krisiaren maila gorenean gaude. Nepalgo gobernuak oraindik ez du baieztatu aldaera indiarra denik, sekuentziazio genoman ikerketarik ez dutelako oraindik egin. Hala ere, denok uste dugu infekzio bolada hau aldaera indiarraren ondorioa dela, gaixotasuna oso epe laburrean hedatu delako. Aldaera indiarra oso kutsakorra omen da, eta horregatik uste dugu Nepalen ere hedatu dela.

Duela hilabete batzuk koronabirusa kontrolpean zegoen Nepalen, orain egoera bestelakoa da.
Covid-19aren lehen olatua 2020ko apirilean hasi zen, eta kalte fisiko baino kalte finantzario gehiago eragin zuen Nepalen. Oso pertsona gutxi kutsatu ziren eta kasu gehienetan oso arina izan zen eta oso gutxik galdu zituzten senideak lehen olatu horretan. Gobernuak ere neurri zorrotzak hartu zituen, Estatuan bi hilabete inguruko erabateko itxiera ezarri baitzuen.
Covid-19ak Europan eragin zuen moduaren ondorioz, jendea oso beldurtuta zegoen eragin zezakeen efektuagatik. Izan ere, kaltea oso kaltegarria izango zen Nepal bezalako herrialde pobre batean, non osasun sistema oso prekarioa den. Beraz, jendeak zorrotz jarraitu zituen gobernuaren osasun-aholkuak. Pixkanaka, Covid-19aren kasu berriak ia zerora murriztu ziren, gauzak irekitzen hasi ziren eta jendea hasi zen horren zorrotza ez izaten. Gure sistema immunologikoa herrialde garatuenetako pertsonena baino askoz indartsuagoa zela uste izan genuen; haurtzarotik gaixotasun gehiagoren eraginpean egoteagatik garatzen dugun immunitateagatik, alegia. Zientzialariek ere ez zekiten zergatik indiar azpikontinenteko jendearengan koronabirusaren eragina ezberdina izan zen. 

Argazkia: Milan Maharjan

Baina, egoerak okerrera egin du azken asteetan, ezta?
Bai. Herritarrek eta Gobernuak, Nepalek Covid-19ren aurkako gudua irabazi zuela uste zuten. Ondorioz, denbora laburrean, dena normaltasunera itzuli zen: bilera sozialak, supermerkatuak, jatetxeak, diskotekak, ezkontza handiak, bidaiak eta ikastetxeak berriro irekitzen hasi ziren, eta jendeak maskarak erabiltzea eta distantzia soziala bezalako arauak betetzeari utzi zion.
Indian Covid kasuek gora egin ahala, Nepalera itzultzen hasi ziren langile migratzaileak. Indiak eta Nepalek 900 kilometroko muga partekatzen dute bi herrialdeen artean, eta jendeak paperik gabe gurutzatu dezake muga hori. Hori da, hain zuzen, aldaera indiarra Nepalen baso-sute bat bezala hedatzearen arrazoi nagusietako bat. Osasun arloko profesionalek bigarren olatu baten aukerez ohartarazi zuten, baina Gobernuak eta herriak entzungor egin zuten. Haiek uste zuten Covid-19a hotzeria arrunt bat besterik ez zela eta ez ziela ezer egingo nepaldar indartsuei. Bigarren olatua izan eta bizpahiru astera, ospitaleak beteta zeuden Covid-19 kutsatuekin. Herrixkak baino kaltetuagoak diren hiriak, eta Katmandu hiriburua da kaltetuena. 

Zein da ospitaleetako egoera?
Nepalek oso osasun sistema eskasa du, 500 haizagailu baino apur bat gehiago daude. Nepal, neurri handi batean, Indiaren menpe dago baliabide askori dagokienez, batez ere produktu farmazeutikoei dagokienez, eta gaur egun India Covid-19aren aurka borrokatzen ari denez, Nepalek ez du botikak eta batez ere oxigenoa bezalako hornigairik lortzen.
Bigarren olatua oraindik ez da puntu gorenera iritsi. Nepalek 8.000 kasu inguruko infekzio-tasa du egunero, % 50etik gorako tasa positiboa eta batez beste 200 heriotza eguneko. 29 milioiko biztanle bizi gara, eta portzentaje horiek Indiarekin alderatuz gero, India baino askoz okerrago gaudela ondoriozta daiteke. Gure ustez, infekzio-tasak eta heriotza-tasak gutxietsita daude, PCR probak oso garestiak direlako. Beraz, gutxik egiten dute proba, eta ospitaleko oherik ez dagoenez, gutxi batzuk bakarrik irits daitezke ospitaleetara. Hori da Katmandu eta Nepalgo hiri handi batzuen egoera. Nepalgo alde urrunetan, jendeak ez du probetarako aukerarik ere, eta are gutxiago tratamenduetarako. Gaur egun, oxigenoa duten ohe gutxi daude, ez dago ZIUetan ohe hutsik, ez dago haizagailurik, eta botikarik gabe gaude. Oso langile gutxi daude gaixo asko artatzeko gai direnak, eta geratzen diren gutxi horiek jada gaixorik edo oso nekatuta daude. Hitz gutxitan, dena falta da, dena Indiatik datorrelako. Duela bi aste, Gobernuak adierazpen ofizial bat egin zuen esanez ez dela gai bere herritarrei babesa emateko baliabide faltagatik.

Argazkia: Milan Maharjan

Egoera honek ere eragina izango zuen Ear Care Nepal GKEaren lanean.
Ear Care Nepal (ECN) entzumen-osasunerako programak gauzatzen aritu da 2013an ezarri zenetik. Nepalen, eskolako entzumen-osasuna, eskola publikoetan programak eta Nepalgo eskola monastiko budistak gauzatzen dituen erakunde bakarra gara. Covid-19aren ondorioz, eskola guztiak itxi zituzten 2020ko apirilean gaur arte. Hala ere, eskola gutxik ireki zuten berriro denboraldi labur batez, berriro itxi baino lehen, kasuen hazkundea zela eta. Gure programak eskolakoak direnez, umeekin harreman estuan lan egin behar dugu, eta entzumen-osasunerako programak itxita egon dira pandemia hasi zenetik gaur arte. Hau da ECN sortu zenetik bere programa gelditzen duen bigarren aldia; lehen aldia 2015eko lurrikararen garaian izan zen.
Covid-19ren pandemiak eragin larria izan du ECNen lanean. Entzumen arazoak bezalako gaixotasun kronikoak dituzten haurrek ez dute tratamendurik jasotzen. Baliabide medikoak gordetzeko, errutinazko kirurgia guztiak, belarriko kirurgiak barne, atzeratzea eskatu zen, eta, beraz, ezin izan genuen belarriko kirurgiarik egin. Entzumena galtzen duten haurrek komunikazio-arazoak izaten dituzte eguneroko bizitzan; izan ere, maskarak erabiltzearen ondorioz, ezpainak ezin dituzte irakurri.

Zuen lan egiteko modua aldatu da?
Egoera berri honetara egokitzeko, ECNek behar handiena duen komunitateko haurrengana iristeko ikuspegi berri bat aurkeztu zuen. Entzumena zaintzeari buruzko prestakuntza- eta sentsibilizazio-programak hasi genituen Osasun Boluntarioetako emakumeentzat. Oso denbora gutxian, ECNek entzumen-osasunerako prestakuntza eman dio 590 emakumeri. Programa arrakastaz gauzatzen ari zen bigarren blokeoa iritsi zen arte. Gaur egun, ezin dugu gaitasun-programarik egin Gobernuak baimena eman arte.
Epe horretan, ECNko kideok komunitatera iristeko hainbat aukera lantzen aritu gara, eta entzumenaren zaintzaren inguruko kontzientzia zabaltzen ere hasi gara YouTube, Facebook eta Instagram bezalako sare sozialen bidez. Entzumen-zaintzari buruzko abesti bat emititzen hasi ginen hainbat irrati-kateren bidez, eta horretarako, hezkuntza-materialak egin ditugu, hala nola, kartel animatuak edo liburuxkak. Nepalgo eskola publikoetara joaten diren haurrak ekonomikoki ahulenak dira; izan ere, hezkuntza oso kalitate txarrekotzat jotzen denez, eskola horietara joaten diren haur guztiek ez dute hezkuntzarik jaso pandemia hasi zenetik gaur arte. Beraz, zaila izango litzateke ECNentzat entzumen-osasun programa bat hastea, ikastetxeak berriro irekiko direnean ere, haurrak zama handian egongo bailirateke urteko eskolaldi bat baino gehiago estaltzeko. Beraz, emakumeak belarriko osasun-langile gisa gaitzen jarraituko dugu, entzumen-arazoekin lotuta sor daitezkeen beharrak nolabait kontrolatu ditzaten. Galdakaoko Udalak emakume horientzako gure lehen ikastaroan lagundu du. Oso eskertuta gaude.

Zelan ikusten duzu Nepalgo etorkizuna koronabirusarekiko?
Egoerak orain bezala jarraitzen badu, etorkizun hurbila oso iluna dirudi. Oxigeno behar izugarria dago, baita ZIUetan haizagailuak ere behar dira. Adituek diote oraindik ere Nepal puntu gorenera iritsi ez dela. Datozen bi asteetan goia jotzea espero da. Dena dela, jendeak denbora asko beharko du olatu horretatik irteteko, bai diru aldetik, bai fisikoki.
Bigarren olatua ustekabean gertatu zenez, oso zaila da Covid-19aren etorkizuna Nepalen iragartzea. Koronabirusaren lehen olatuak kalte finantzarioak eragin zizkien pertsona gehienei Nepalen, baina bigarren bolada honek kalte bikoitza eragin du: finantzarioa eta fisikoa.

Zer behar duzue gehien orain? Nola lagundu dezakegu hemendik?
Momentu honetan oxigenoa hornitzeko behar asko dago. Oxigeno-zilindroak eta oxigeno-kontzentratzaileak emanez ase daiteke behar hori. Era berean, premiaz behar diren beste hornidura batzuk dira ZIUetarako haizagailuak, N95 maskarak, EPP ekipoak, desinfektatzailea, azterketa-eskularruak… eta itxaropen handia. Nepal existitzen da eta ez bakarrik munduko sabaia izateagatik, bere herriak arnasa hartu behar du!