Renfeko C3 linea Hego Uribe eskualdeko zenbait herritako bizkarrezurra da gaur egun. Bertako trenbideetatik igarotzen diren tren zuri-gorriek milaka pertsona garraiatzen dituzte egunero leku batetik bestera, Bilbo eta Urduña arteko herrietatik barrena.

Basauri, Ugao eta Arrigorriagako trenbideetatik igarotzen diren trenak egunero ikusten eta erabiltzen dituzten pertsonek soberan ezagutuko dituzte ibilbideko geltoki guztien, edo gehienen izenak. Bidaiari asko modu automatikoan igotzen dira, eserlekuetan eseri, musika ipini eta bidaia ere modu automatikoan egiten dute, linea honek ezkutatzen duen historia ezagutu barik.

Gaur egungo C3 tren lineak 162 urte ditu. 1863 urtekoa da. Kontuan izan beharrekoa da lurrinezko lehen lokomotora prototipoa 1804an sortu zuela Richard Trevithick ingeniariak. 21 urte geroago, 1825ean, lehen lurrinezko lokomotora sortu zuten Britainia Handiko Stockton-Darlington arteko linea betez. 1830ean, Liverpool eta Manchester hiri arteko linea inauguratu zuten.

Hego Uribera bueltatuz, C3 lineako trazadura originalak Bilbo eta Tutera arteko distantzia betetzen zuen 1863an. Gaur egungo tren zerbitzua aldirietako tren linearen parte da. Honek esan nahi du trenbide beretik bidaiariak zein merkantziak garraiatzen dituzten trenak igarotzen direla. “446 serieko trenak ditugu Hego Uribeko C3 linean, 1989 eta 1992 urteen artean Beasainen eraikitakoak”, azaldu dio GEURIAri Javier Castroviejo Bravok (Basauri, 2001).

“Heldu berri zirenean tren iraultzaileak izan ziren, aldirietako zerbitzuak eskaintzeko apropos diseinatu zen lehen trena, alegia”. 24 urte baino ez ditu Castroviejok, baina trenen entziklopedia hankadun batekin berba egitea bezalakoa da. “Tren bat ikusten dudan bakoitzean gelditu eta jubilatu edo ume batek egiten duen bezalaxe, horrelaxe egiten dut nik ere”.

Txikitan ez zen haurtzaindegira joan Javier eta amamak egunero eramaten zuen Basauriko Euskotreneko Arizko geltokiaren parean dagoen parkera. Tren bat zetorren bakoitzean korrika hurbildu egiten zen ikustera.

Bartzelona bizi zara gaur egun ikasketak direla eta. Zelan zabiz? Oso ondo egia esanda. Bartzelonan nabil Bide, Ubide eta Portuen masterraren bigarren kurtsoa egiten Universitat Poliècnica de Catalunyan. Ahal dudan bakoitzean nator Basaurira, normalean jaiegunen bat dagoenean aprobetxatzen dut motzegi ez izateko.

Suposatzen dut joan-etorriak trenez egiten dituzula. Beti saiatzen naiz trenez bidaiatzen, aukerarik erosoena eta jasangarriena dalako. Zoritxarrez, pandemiaren aurretik Bartzelonarekin geneuzkan Alviako bi maiztasunak ez dira berreskuratu, egunean tren bakarra lotzen gaitu Kataluniarekin. Bilbotik Bartzelonara doan trena arratsaldez da ta Bartzelonatik datorrena goizean berriz, beraz unibertsitateko ordutegiekin bateraezina. Halakoetan AVE trenean egiten dut bidaia Zaragozaraino eta gero autobusa Bilboraino, esan beharra dago aukera hau, naiz ta ordubeteko aldaketa izanda Zaragozan, azkarragoa dela Alvia zuzena baino, asko dago egiteke aldirietan ez soilik, ibilbide luzeko trenetan ere.

Gure eskualdeari dagokionez, Nolakoak dira C3 lineako trenak? 446 serieko trenak ditugu eskualdeko C3 linean, 1989 eta 1992 urteen artean eraikiak Beasainen. Heldu berri zirenean tren iraultzaileak izan zen, aldirietako zerbitzuak eskaintzeko apropos diseinatutako lehen trenak baitziren. Fitxa teknikoari erreparatuz, 100 kilometro orduko abiadura maximoa duten trenak dira. Trenaren lehen eta azken kotxeetako bogietan dauden korronte zuzeneko 8 motorrek 2400kW eko potentzia ematen diete trenari. Hauei esker, “chopper” etengailu elektronikoen teknologiarekin batera, azelerazio oso ona duten trenak lortu ziren, ezaugarri oso garrantzitsua aldirietako zerbitzuetan geldialdiak egiterakoan ahalik eta denbora gutxien gal dezaten abiadura hartzen.

202 eserleku ditu tren unitate batek, zutunik joan daitekeen bidaiariak gehituz guztira 759 pertsona mugitu dezake. “Serie honetako trenek ez dute konketarik eta zaleen artean “Dodotis” ezizenarekin esaten diogu horrexegatik”

Nire ustez tren oso onak izan dira, historikoki problema gutxi eman dituztenak eta diseinatuak izan ziren zerbitzua eskaintzen egon direnak etengabe, ehundaka kilometro egin dituztenak egunero Aiaraldea, Hego Uribe eta Bilbo lotuz. Hain zuzen ere, Bilbon ditugunak bigarren sortakoak dira, 1991ean eraikiak, 34 urte dituzte beraz eta hasi zaie nabaritzen adina. Zahartasun honek ere inplikatzen ditu arazoak ordezko piezak aurkitzerako orduan, hornitzaileek haien produkzioa eten dutelako jada, eta tailerrak behartuta ikusten dira originalak ez diren piezak muntatzera edo fabrikatzera berton. Honen erruz, orain dela pare bat uda arazo asko izan zituzten tren unitateek berez, baino zorionez konponduak izan ziren arazo hauek eta, dakidanik, ez dira errepikatu.

Nolako nota merezi dute irisgarritasun eta segurtasunaren esparruan? Irisgarritasuna ziurrenik tren hauek duten problemarik larriena dela. Nasa eta trenaren altuera desberdintasuna ia metro erdikokoa da, Bidebietako geltokiaren kasuan gainera kurbaren peraltearekin tarte hau handiagoa dela. 2019. urtetik aurrera egindako barrualdeko erreforman H plazak ipini zituzten gurpildun aulkientzat, nahiz ta hauek trenera sartzea praktikoki ezinezkoa izanda. Bilbon zein Urduñako geltokietan eskaintzen da mugikortasun urrituta duten pertsonentzat laguntza zerbitzua gurpildun aulkia igotzeko plataforma bat erabiliz. Hala ere zerbitzua ez omen da oso eraginkorra aurreko egunean eskaera egin behar delako, trenak eskaintzen duen ordutegi-malgutasuna murriztuz.

Garraio sailburuak adierazi zuen orain dela aste batzuk froga pilotoa egingo dela aurreko bi geltokietan nasari gehigarri bat jarriz trenaren altuera berdintzeko H plaza dauden ateetan. Behin behineko soluzioa da printzipioz, tren berriak heldu arte, Europako beste tokietan ikusi dudan soluzioa da eta eraginkorra omen da.

Segurtasunari dagokionez, trenek ASFA Digitalarekin ekipatuak daude. Sistema honek lineako seinaleak antzematen ditu gidariari abisatuz eta automatikoki trena geldituz beharrezkoa balitz. Gizaki hila pedala ere badute, gidariak 30 segunduro aktibatu behar du pedal hau trenari esateko bizirik jarraitzen duela, bestela automatikoki larrialdietako balazta aktibatuko zen.

Zenbat trenek egiten dute C3 lineako ibilbidea gaur egun? Zerbitzua eskaintzeko 10 unitate behar dira zirkulazioan eta beste bizpahiru erreserban edo tailerrean. Linearen egoerarekin zaila da zehaztea gutxi, behar beste edo asko diren. Bidebietako geltokian egiten ari diren eraberritze lanekin trenbide bakarra dago Ollargan eta San Migel artean eta honek behartu du egun dugun ordutegi arraroak ezartzera maiztasun aldakorrarekin, botila lepo dezentea sortu da bertan. Lanak guztiz beharrezkoak eta eskertzekoak dira, geltoki nagusien artean Bidebietakoa zen bakarra erreformarik jasan ez duena eta salto kualitatibo handia suposatuko du.

Beste arazo larri bat lineak dituen behin behineko abiadura mugak dira. Asko dira, 23 hain zuzen ere, eta gehienak 30 km/h-ra abiadura mugatzen dutenak, gidarien artean C-30 linea deitzen omen diote. Nire ustez garrantzitsua da hauek konpontzea bidai denbora onak eskaini ahal izateko eta atzerapenak murrizteko ere, azpiegituran ere inbertsioa egin beharra dago.

“23 abiadura muga daude C3 linean, eta gehienak 30 km orduko abiadurara mugatzen dute. Gidarien artean C-30 linea deitzen omen diote”

Benetan falta botatzen ditudan zerbitzuak, eta ziur nago eskualdeko gazte gehienok ere, Gaujaiak dira. Pandemiaren aurretik estatuko autonomia erkidego bakarra ginen aldirietako gaueko zerbitzuak genituenak, baino joan ziren eta momentuz haien buruzko berririk ez dut jaso. Espero dut Jaurlaritzarekiko eskualdatzearekin hauek berreskuratzea eta beste zerbitzu batzuk gehitzea egunean zehar ere.

Renfek iragarri zuen 2025 eta 2027 bitartean 500 tren ipiniko zituztela, horietako 33 Hego uribeko C3 linean. Berriak ez dira izango baino gaurkoak baino berriagoak bai. Egun ditugun seriearen anai txikiak dira, 447 seriea 1992 eta 2001 urteen artean eraikiak. Kanpotik praktikoki berdinak dira, baino hauen erdiko kotxea irisgarria da eta komuna du. Pantailak dituzte barnealdean ibilbideko geltokiak erakusten dituztenak eta haien abiadura maximoa 120 km/h koa da, baino ez dut uste bidaia denborak aldatuko direnik. Azkenengo hilabeteetan Donostiatik ekarritako serie berriago honen trenetan formakuntza jasotzen ari dira Bilboko gidariak, beraz seinale ona.

Zaragozatik ere ekarri zen 464 serieko trena frogak egitera, Civia izenekoa eta berriagoa, 2004. urtekoa. Hauek ere komuna eta kotxe irisgarria dute. Epe ertainean hauek ere heldu beharko lirateke Bilbora, baino momentuz ez dago argi noiz. 447 serieko trenak ekartzea errazagoa da, tailerretan eta bestelako instalazioetan egokitze lan oso gutxi egin behar direlako eta bi serieak aldi berean mantendu daitezkelako Ollarganen. 447 edo Civia hona etorriko dira trenak estatuko beste aldirietako nukleotan tren benetan berriak diren trenak entregatzen direnean, 446 seriea pixkanaka erretiratuz.

Basauri, Arrigorriaga eta Ugao udalerrietatik igarotzen dira C3 lineako aldiriak. Baina metroa ere Hego Uribeko zenbait herritara heltzen ari da: Basaurin eta Etxebarrin badago eta laster Galdakaora helduko da. Handia al da RENFEko aldiriak eta Metro zerbitzuaren artean dagoen aldea? Bai, eta guztiz normala da. Bakoitzak mugikortasun bektore desberdin bati erantzuna ematen dio, hau da, zerbitzu bakoitza diseinatuta dago eskaera fluxu eta mota desberdinentzat. Adibidez, metroko geltokien arteko bataz besteko distantzia kilometro batekoa da, aldirietako zerbitzu baten berriz lauzpabostekoa. Atetik atera dauden bidai denbora desberdinei ere erantzuten diote, aldiriko trenak denbora askoz motzagoak eskainiz metroa baino batezbesteko abiadura altuagoa bat duelako.

Uler dezaket galdera, gainera egon zelako garai bat zeinetan herri guztiek nahi zuten metroa izatea, baino Nerbioiko aranean dagoen biztanleria distribuzioarekin aldirietako zerbitzu bat aproposena da. Beste kontu bat da bidaiarien pertzepzioa zerbitzuarekiko. Hemen erabiltzaileok ulertu behar dugu erabat desberdinak direla aldiriko tren bati gertatu ahal zaizkion egoerak metroarekin alderatuz. Aldirietako trenak hamaika kanpo aldagaietatik eteta ikusi dezake bere zerbitzua, arazoak bestelako trenetan (merkantziak edo ibilbide luzekoak) adibidez, edo eguraldiaren kontuak ere eragin askoz handiagoa dute lur mailan izanda lurrazpian baino. Aprobetxatu nahiko nuke eskertzeko bidaiariei haien pazientziagatik zein renfe eta adifeko langileei lineak dituen goraberak izanda egunero zerbitzua aurrera ateratzeko duten gaitasunari.

Europan ibilitakoa zara eta tren ezberdinetan bidaiatzeko aukera izan duzu. Nolakoa da Bizkaian bizi dugun egoera eta Europako zein eredu jarraitu beharko genuke tren zerbitzu on bat izateko? Urtebete egon nintzen Alemanian, Erasmusen, Karlsruhen. Bertan trenak beste dimentsio batean daude, sarea askoz zabalagoa da eta oso saretuta dago. Aurretik komentatu dudan biztanleriaren banaketak eragin handia du horretan, Alemania herrialde nahiko laua baita eta herriak distribuzio nahiko uniformea dute. Ez soilik hemen, baizik eta estatu osoan bertan duten ibilbide ertaineko trenen eredua aplikatu beharko genuke. Aldizkarietan ziur irakurleok ikusi dute nola soilik aldirietaz edo abiadura handiaz idazten den, guztiz ahaztu dugu erdikoa eta garrantzi handia du sare on bat eraikitzerako orduan.

Bestalde, tarifa-sistema hobetzeko tarte dezentea dago ere. Ikaragarria da 2025ean tarifak integratuak ez egotea eta prezio desberdinak ordaindu behar izana antzeko ibilbideak egiterako orduan segun eta zein garraiobide hartzen dugun. Alemanian adibidez hiri edo eskualde bakoitzak bere garraio paurtzeguak ditu beraien tarifa integratuekin. Eta gero “makropaurtzegu” bat dago Länder (autonomia erkidegoak) bakoitzeko eskualde desberdinen arteko tarifa bateratuak ezartzen dituena, horrela txartel bakar batekin hainbat garraiobide har ditzakezu bakoitzerako bat erosi ordean. C3ren kasuan, jubilatuek beraien barik gorria ezin erabiltzea da egun dugun arazorik larriena kontu honetan.

Azkenik, orokorrean planifikazioarekin pentsaera arazo bat dago: lineak modu indibidualean antolatzen dira. Ez dago “errudun” zehatz bat, baizik eta betidanik halan egin delako ba halan egiten jarraitzen da. Nire master amaierako lana Euskadi osorako ordutegi integratu bat diseinatzea izango da, trenak aldaketa geltokietan koordinatuz ordutegi kadentziatu batekin. Honek bidaiarien esperientzia hobetu beharko luke, trena erakargarriagoa eginez.

Luze eta sakon mintzatu gara trenen inguruan. Nondik datorkizu trenenganako zaletasun hau, Javier? Egia esanda, ez dakit zehazki nondik datorkidan. Etxeko inork ez du trenekin erlazionatuta dagoen esparruetan lan egiten. Ez nintzen haurtzaindegira joan eta egunero amamak eramaten zidan euskotreneko Arizeko geltokiaren parean dagoen parkera eta tren bat zetorren bakoitzean korrika nihoa hesitik ikustera eta pixkanaka-pixkanaka ba haiekiko zeozer garatu nun nere buruan, hona nere teoria. Hala ere baditut argazkiak urte ta erdirekin trenekin jada, jendeak galdetzen didanean noiztik gustatzen zaizkidan trenak erantzuten diet ez dudala nire bizitzako unerik gogoratzen zeinetan ez nituen gustuko.

Zure pasioa hain da handia ezen tren elkarte batzuen kide zara gaur egun. Hiru elkarteetakoa hain zuzen ere! Lehena Agrunorte da, 2007tik kidea naiz eta N eskalan egiten ditugu trenen maketak, famatuak gara urtero Bilbon antolatzen dugun gabonetako erakusketa solidarioarekin baino beraiekin hamaika tokitan ibili naiz. Adibidez Stuttgarten egiten den mundu mailako topaketan, zeinetan etxekoek egindako Cuencako abiadura handiko geltokiaren moduluarekin 2017an irabazi genuen 2º saria maketa onenari.

Bigarrena Trenbideen Bilboko Lagunen Elkartea da, 2017tik kidea naiz honetan eta hasieratik tartean sartu nintzen nahikotxo. Elkarteko idazkaria izan naiz azken lau urteotan eta orain batzordekidea naiz. Nahiz ta maketa ere izan, tren errealarekin erlazionatuta dauden ekintzak antolatzen ditugu: hitzaldiak, bidaiak eta tren historikoen mantentzea. Zorte handia izan dut elkartean nere adineko hainbat lagun egiteko aukera izan baitut, eta haiekin oso gustura nabil trenei eta beste hainbat gauzetaz berbatan zein bidaiatzen edo festan.

Eta hirugarrenean nahiko berria naiz, Kataluniako PTPan (Promoció del Transport Públic) pasa den urtean egin nintzen kide. Izenak dion moduan Katalunian zehar garraio publikoaren promozioan zentratzen da elkartea, proiektuak eta eskariak helarazten herri administrazio desberdinei eta kanpainak egiten garraio publikoaren garrantzia jendearteratzeko.

Gaur goizean, MUko Aretxabaletako Ideienea aretoan aurtengo TOKIKOM Sariak banatu dira. Lau sari nagusi banatu dituzte, hala nola azalik onena, eduki onena, ikus-entzunezko onena eta aipamen berezia.

Tokikometik azpimarratu dute sari hauen helburua dela tokiko kazetaritzaren lana aitortzea eta “komunitatearen zerbitzura egindako kazetaritza” balioestea.

GEURIA finalista izan da Eduki onenaren sarian, “Etxe (eta) Bizitzak” lan monografikoarekin. Epaimahaikideen arabera, monografikoak etxebizitzaren gaia lantzen du “giza dimentsioan”, tokiko testuingurutik abiatuta —baserritik okupaziora, alokairutik landetxeetara—, eta aztertzen ditu hainbat errealitate: arkitekturarekin, hirigintzarekin, eskubideekin eta higiezinen sektorearekin lotutakoak, adibidez.

Gainera, epaimahaiak nabarmendu du GEURIAren lana “gertutasun, konfiantza eta zintzotasun” ikuspuntutik egina dagoela, eta komunikazioaren bokazio publikoa mantentzeko ahalegina ikusten dela.

Eduki onenaren saria Aiaraldea komunikabideak irabazi du, “Jesus Garcia Ferreiro: mina jasanezin bilakatzen denean” lanagatik. Suizidioaren gaia hainbat ertzetatik lantzen duen erreportaje bikaina ondu du Aitor Aspuru kazetariak.

Beste sarituetako batzuk honako hauek izan dira:

• Azalik Onena: Puntua aldizkariak jaso du “Keinu hizkuntza” azaleagatik.
• Ikus-entzunezko Onena: Antxeta Irratia izan da irabazlea “Lodifobiaren aurkako ahotsak” elkarrizketa bildumagatik.
• Aipamen Berezia: Goienaren Podcast-gelak jaso du bereizgarria, komunitateari ahotsa emateagatik eta herri-mailako parte-hartzea sustatzeagatik.

Adimen artifiziala aztergai

Sari banaketa ekitaldiaren ondoren, Tokikom-ek adimen artifizialari buruzko solasaldi bat antolatu du, kazetaritzan eta komunikazioan Adimen Artifizialak dakartzan erronka eta aukerei buruz hausnartzeko.

Atharratzen hasi eta Bilbon bukatuko da 24. Korrika. 2026ko martxoaren 19tik 29ra bitartean izango da.

‘Euskara gara’ izango da leloa: “Euskarak denok bil gaitzake, euskara ez baita muga, arnasa baizik. Euskara zubi gisa landu behar da. Euskal herritar guztion hizkuntza komuna izan dadin nahi dugun heinean, kohesio sozialerako tresna ere izango da”, esan du Ane Elordi Alburquerque Korrikako arduradunak.

Euskarak jendarteari arnasa ematen diola aipatu du Elordik: “Euskal Herriak arnasa berria behar du; euskararen herrira jauzi egin nahi duten guztien herria gara, berton jaioak izan zein kanpotik etorri. Euskara da gure arnasa, elkarren zaintzaren hizkuntza, justizia sozialaren hizkuntza…”.

24. Korrikako abestia eta bideoklipa aurrerago estreinatuko du AEKk, eta beranduago ere jakinaraziko dute zein ibilbide egingo duen euskararen aldeko ekimen erraldoiak.

Omendua: Errigora

Datorren urteko Korrikak Errigora omenduko du. “Korrikak aitortza egin gura dio euskaratik, euskararentzat eta euskaraz lanean ari den ekimen herritarrari egiten ari den ahaleginarengatik, eta babesa ere adierazi nahi dio aurrera jarrai dezan bultzatzeko”, dio Elordik.

“Nafarroan, euskara ofiziala ez den eremuetan, euskalduntzean egiten duen esfortzua aintzatzeko era da, baita etorkizunerakoan hauspoa emateko ere”, gaineratu du Korrikako arduradunak.

Zuberoako Eperra eta Alozeko ikastolak laguntzeko eta bertako ekoizpenak ezagutaratzeko eta dastatzeko saskiak salduko dituzte beste urte batez Euskal Herri mailan, baita Hego Uribe eskualdean ere: Basaurin eta Galdakaon. 

Herritarrek hiru saski izango dituzte aukeran:

• Pettara (52 euro): ahate gibel berrosatua, eztia, ardi gazta kiloa, bixkotx gatzatuak eta pastak.
• Arbaila (57 euro): eztia, bixkotx artisanalak, kilo erdiko bi ardi gazta, bixkotx gatzatuak, erreximenta, pastak eta tisana.
• Basabürüa (70 euro): xerriki patea, bixkotx artisanalak, ardi gazta kiloa, xahalki axoa, lukainka idorra eta pastak.

“Aurtengo berritasuna da Basabürüa saskia biologikoa dela. Orain arte, mozkin batzuk baziren biologikoak, baina aurten saski hori osorik biologikoa izango da”, diote.

Saskiak ikaskoli.eus webgunean eros daitezke azaroaren 23a baino lehen eta Hego Uriben hauek izango dira banaketa-guneak: Basaurin Zutarri taberna eta Arizko Ikastola, eta Galdakaon Eguzkibegi Ikastola. Abenduaren 12tik aurrera hasiko dute banaketa Euskal Herri osoan.

Euskara sustatzea

“Ipar Euskal Herrian euskarak ez du babes ofizialik. Euskara hizkuntza gutxiagotua gelditzen da gure lurraldean. Euskararen etxeko transmisioa Zuberoan eteten ari den heinean, ikastolek dute euskararen transmisioa bermatzen. Beraz hobe, gaurdanik gure esku dagozten dinamikak martxan jartzea, bihar eta etorkizunean autonomia haundiago batekin bizitzeko gisan. Hortan datza ere saski salmentaren funtsetako bat”, diote.

Behobia-Donostia lasterketa izan zen atzo, azaroak 9. Aurten, 60. edizioan, 25.000 korrikalarik hartu du parte.

Eta, Hego Uribe eskualdeko korrikalariak ere izan dira bertan. Zehazki, 121.

Arrigorriagatik (26), Basauritik (26), Etxebarritik (22), Galdakaotik (44), Ugaotik (1), Usansolotik (1) eta Zaratamotik (1) egin dute korrika Behobiatik Donostiara (20 kilometro).

Hemen Hego Uribeko korrikalarien emaitzak Behobia-Donostian, herrika:

Arrigorriaga

Basauri

Etxebarri

Galdakao

Ugao

Usansolo

Zaratamo