Ondarearen Europako Jardunaldiak antolatuko ditu beste urte batez Bizkaiko Foru Aldundiak. Ohi bezala, urrian izango dira jardunaldiok eta Hego Uribe eskualdean hamaika kultur-jarduera eskainiko dituzte: Arrigorriagan, Basaurin, Etxebarrin, Galdakaon, Ugaon eta Zaratamon.

Aurtengo leloa da ‘Ondarea Bizirik’ eta hitzaldiak, tailerrak, bisita gidatuak, jokoak, argazki eta ikus-entzunezkoen erakusketak, ikuskizunak eta dokumentalen proiekzioak izango dira urrian zehar Hego Uribe eskualdean.

Bizkaiko Ondarearen Euopako Jardunaldien aurkezpena // Bizkaiko Foru Aldundia

Ondarearen Europako Jardunaldiak 2023 | Egitaraua

Hauek dira urrian zehar Hego Uribe eskualdean Ondarearen Europako Jardunaldien barruan antolatu dituzten jarduerak:

Arrigorriaga

Urriak 25, asteazkena
Hitzaldia: Arrigorriagako eta inguruko ohiturak eta sinesmenak
19:00-20:30 Edurne Garitazelaia Kultur Etxea
Hizkuntza: Euskara

Oraingo honetan, Manu Etxebarria Aiestaren eskutik, gure herriko eta inguruko sinesmen eta ohituretan bidaiatzea proposatzen dizuegu. Bere hitzaldian, gure arbasoek beren ingurunea nola ulertzen eta erlazionatzen zuten, nola bizi eta babesten ziren, ondare hori nola sortu den eta urteetan zehar eskualdatu den aberastasun immaterial hori nola sortu den azalduko digu.

Antolatzailea: Malmasingo Lagunak eta Arrigorriagako Udala
Sarrerak eta informazioa: malmasingolagunak@gmail.com

Basauri

Urriak 29, igandea
Bisita gidatua (solasaldiak eta jokoak barne): Basauriko altxor ezkutuen bila
11:00 Arizko Dorretxea
Hizkuntza: Euskara eta Gaztelera

Ibilbide honetan ondo baino hobeto ikusiko dugu urteen joan-etorrian Basaurik izan duen aldaketa. Lehengo baserri, soro eta arboladiak ia guztiz galdu dira. Basauri nekazaritza-herri izatetik industrialde handiz
eta eraikin altuz beteriko hiri izatera pasatu da oso denbora gutxian. Arizko Dorretxean hasi eta Taberna Nagusian amaituko da sorpresaz betetako ibilbidea. Azalpenak jasotzeaz gain, pista-joko baten bidez, ume, gazte eta nagusiekin ibilbide bat egingo dugu Basauriko ondarean barrena.

Antolatzailea: Basauriko Udala
Sarrerak eta informazioa: ondareabizkaia.eus

Urriak 9, 10, 11
Argazkien eta ikus-entzunezkoen erakusketa: Basauri martxan, basilabasilabasilaba
11:30-16:30 Bizkotxalde egoitza (Uribarri 7)
Hizkuntza: Gaztelera

Basauriko San Fausto jaiak izango direla aprobetxatuta, argazkierakusketa bat antolatuko dugu jaiei buruz: festen hasiera, tradizioak, kuadrillak eta auzoetan nola bizitzen zituzten. Halaber, herriko adinekoen testigantzak aurkeztuko ditugu proiekzio baten eskutik: beren garaian jaiak nola bizitzen zituzten eta egunotan nola bizitzen dituzten kontatuko digute.

Antolatzailea: Bizkotxalde egoitza. Senideak, herritarrak eta herriko erakundeak gonbidatuko dituzte
Sarrerak era informazioa: 944 050 000 / ondareabizkaia.eus

Etxebarri

Urriak 20, 21, 22
Jardunaldiak, ikuskizunak eta erakusketak: Etxebarri bizirik!
Herriko gune batzuk
Hizkuntza: Euskara eta Gaztelera

Ekitaldi honen helburua da, Etxebarrin dugun gizarte-sare sendoa elkartu eta herritarrei erakustaraztea. Elkarte eta talde desberdinei egin zaie gonbidapena parte-hartzeko. Hilabeteetan landuko den prozesuaren emaitza izango da urriko ekitaldi hau. Etxebarrin tradizio luze edo ez hain luze duten gizarte, kultura arloko disziplina anitzak erakutsiko ditugu horretarako propio antolatuko den eszenatokian: dantza, musika, aisialdi taldeak, gizarte mugimenduak…

Antolatzailea: Etxebarriko Udala
Sarrerak eta informazioa: 944 267 005 / kultura@etxebarri.eus

Galdakao

Urriak 8, igandea
Dokumentala: Galdakao, kontaiguzu zure istorioa! (Zabalea)
12:00 Torrezabal Kultur Etxea
Hizkuntza: Euskara eta Gaztelera

Urriak 10, 24
Dokumentala: Galdakao, kontaiguzu zure istorioa! (Bengoetxe-La Troka)
19:30 Torrezabal Kultur Etxea
Hizkuntza: Euskara eta Gaztelera

Urriak 17, 31
Dokumentala: Galdakao, kontaiguzu zure istorioa! (Zabalea)
19:30 Torrezabal Kultur Etxea
Hizkuntza: Euskara eta Gaztelera

Urriak 29, igandea
Dokumentala: Galdakao, kontaiguzu zure istorioa! (Bengoetxe-La Troka)
12:00 Torrezabal Kultur Etxea
Hizkuntza: Euskara eta Gaztelera

Bizitzaren erritmo azkarrak eta globalizazioak gure bizitzen agertokia berdindu egiten dute, eta gure lehenaldia, berriz, lausotu egiten da, protagonistak desagertu ahala. Zabalea eta Bengoetxe-La Troka auzoetako bitxikeria eta jazoera ezezagunetako batzuk bildu eta zabaltzeko asmoz, bi dokumental proiektatuko dira herritarren istoriotxo handiak ezagutzera emateko. Ondoren, belaunaldien artean partekatuko dira, jendearen hitzen bitartez.

Antolatzaila: Galdakaoko Udala eta Bigite
Sarrerak eta informazioa: 944 010 528 / ondareabizkaia.eus

Ugao

Urriak 27, ostirala
Hitzaldia eta familientzako tailerra: Zer da Hiru hodietako iturriaren bolari buelta emateko ohitura?
17:00-18:30 Jane Jauregia
Hizkuntza: Euskara eta Gaztelera

Plazan, Kale Zaharrean —garai bateko Errege Bidearen zatia izan zena, hiru tutuko iturria dago. XX. mendearen hasieratik, bolari bira bat emateko tradizioa dago, herriko jaiaren amaiera emateko, ziklo baten amaieraren ikur edo, eta 70eko hamarkadaz geroztik, ohitura hori jai-programan sartu zen. Tradizioaren arabera, bolari bira emateko ardura herriaren onerako ekintzaren bat egin duen ugaotar bati dagokio: eskailera batera igo eta iturriaren goialdean dagoen bola hiru aldiz biratzen du.

Antzolatzailea: Ugao-Miraballesko Historia eta Ingurumena Interpretazio Zentroa
Sarrerak eta informazioa: 946 480 704 / kultura.ugao@ortzadar.es

Zaratamo

Urriak 20, ostirala
Dokumentala: Zaratamo, kontaiguzu zure istorioa!
19:30 Elexalde Kultur Etxea
Hizkuntza: Euskara eta Gaztelera

Urriak 28, larunbata
Dokumentala: Zaratamo, kontaiguzu zure istorioa!
19:30 Arkotxako San Bizente parrokia
Hizkuntza: Euskara eta Gaztelera

XXI. mendearen bereizgarri diren bizi-erritmo azkarrak eta globalizazioak gure inguru hurbilaren oroitzapenak eta berezitasunak desagerraraz ditzakete. Gure iraganeko gertaera eta pasadizo ezezagunetako batzuk gogora ekartzeko asmoaz, dokumental bat egingo dugu herritaren istoriotxo handiak protagonista izanda. Ondare bizia, benetako 0 Km, belaunaldi guztiekin partekatu nahi duguna.

Antolatzailea: Zaratamoko Udala eta Bigite Elkartea
Sarrerak eta informazioa: 946 710 052 / zaratamo.com / ondareabizkaia.eus

Urriak 3-29
Arkotxako Pasio Biziaren erakusketa: Pasio Biziaren backstagea
10:30-13:30 Bilboko Eleiz Museoa (astelehenetan itxita)
Hizkuntza: Gaztelera

Urriak 7, 14, 21, 28
Arkotxako Pasio Biziaren entseguak: Pasio Biziaren backstagea
17:00-18:30 Bilboko Eleiz Museoa
Hizkuntza: Gaztelera

Urtero legez, Arkotxan urrian hasiko da Aste Santua, aurten ere, jada 55 urte bete dituen Pasio Bizidun herrikoia ospatzeko lehenengo pausoen eskutik. Oraingo honetan, ezohizko, ekitaldi ikusgarri horren prozesu luzea jendaurrean izango da aurrenekoz. Baina ez Arkotxan baizik eta Bilboko Eleiz Museoan. Han, 2024ko ekitaldiaren entseguak ikusteko aukera izango da. Aldi berean, ondare bizi horren historia xehe-xehe ezagutzeko aukera egongo da erakusketa sutsu baten bidez.

Antolatzailea: Eleiz Museoa eta Gaztek-Abi Kultur Elkartea
Sarrerak eta infirmazioa: eleizmuseoa.com / pasionvivientearkotxa.com // Entseguak ikusteko erreserbak: 944 320 125 (astelehenetik ostiralera, 10:30-13:30)

Galder Barbado amurrioarrari eta Aitor Zelaia gasteiztarrari espetxeratze agindua iritsi zaiela jakinarazi du ANkerkeriari Stop plataformak.

Maiatzean bi gazteen aurkako lau urteko espetxe zigorra ezarri zuen Espainiako Auzitegi Gorenak, baina prozesu judiziala duela lau urte hasi zen: 2019ko otsailaren 7an atxilotu zituzten bi gazteak, material lehergarria bidoi batean edukitzea leporatuta. Sei hilabetez egon ziren kartzelan, eta ondoren, baldintzapeko askatasunean.

2021ean epaitu zituzten. Fiskaltzak zortzi urteko espetxe zigorra eta zazpi urteko baldintzapeko askatasuna eskatu zuen bakoitzarentzat. Eta bi urteko itxaronaldiaren ostean, 2023ko apirilean, iritsi ziren epaien helegiteak Espainiako Auzitegi Gorenera: defentsak absoluzioa eskatu zuen eta fiskaltzak zortzi urteko espetxe zigorra. Auzitegi Gorenak, aldiz, Auzitegi Nazionalak jarritako lau urteko kartzela zigorra berrestea erabaki zuen, baina orain arte ez du espetxeratze agindurik igorri.

Elkarretaratzeak eskualdean

Galderren eta Aitorren aurkako espetxe zigorraren aurrean irailaren 21ean elkarretaratzeak deitu ditu Hego Uribeko Ernaik eskualdean: Arrigorriagako Argala plazan (19:00), Basauriko Bentako plazan (20:00), Galdakaoko Pontxi Zabala eta Juan Bautista Uriarte kaleen arteko bidegurutzean (19:00) eta Ugaoko herriko plazan (19:00).

“Bost urteko ibilbide judizial luze baten ostean, Espainiako Auzitegi Gorenak lau urteko espetxe zigorra berretsi die Aitor Zelaia eta Galder Barbado gazte militante arabarrei. Dena aldatu nahi dugun gazte independentistak jo puntuan jarri eta gu gelditzeko beste saiakera bat da hau. Eta ez, gazteok ez dugu onartzen”, adierazi dute Hego Uribeko Ernaitik.

Hego Uribe eskualdeko ikastetxe guztiek eman diote dagoeneko hasiera 2023-2024 ikasturteari. Eta ikasturte berriarekin batera heldu da Bertsozale Elkartearen ‘Mundu bat bertso’ egitasmoa.

Eskualdeko 24 ikastetxek eta 1.591 ikaslek hartuko dute parte proiektuan: Arrigorriagako eskola (73 ikasle) eta institutua (150 ikasle); Basauriko Arizko ikastola (49 ikasle), Basozelai-Gaztelu (44 ikasle, Bizkotxalde (18 ikasle), Etxegarai (42 ikasle), Kareaga Goikoa (22 ikasle), San Jose (51 ikasle), Sofia Taramona (29 ikasle), Basauri ikastetxea (51 ikasle), Uribarri (84 ikasle) eta Urbi (46 ikasle); Etxebarriko Kukullaga ikastetxea (110 ikasle) eta institutua (20 ikasle); Galdakaoko Urreta (116 ikasle), Gandasegi (151 ikasle), Aperribai (26 ikasle), Eguzkibegi Ikastola (157 ikasle), Elexalde (92 ikasle) eta Bengoetxe (83 ikasle); Usansoloko Unkina (97 ikasle); Ugaoko Leitoki ikastola (38 ikasle); Zaratamoko eskola (18 ikasle); eta Zeberioko Zubialde ikastetxea (24 ikasle).

Lehen Hezkuntzako 5. mailako eta 6. mailako ikasleak eta Bigarren Hezkuntzako 1. mailako eta 2. mailako ikasleak dira ‘Mundu bat bertso’ proiektuan parte hartuko dutenak. Eskolak astero izango dira, Bertsozale Elkarteko irakasleen eskutik.

“Aipatu eta eskertu gura dugu proiektua aurrera ateratzea posible egiten duten ikastetxe, guraso elkarte eta udalen inplikazioa. Bereziki nabarmentzekoa da, Galdakaoko Udalaren inplikazioa, proiektua udalerri honetan baita zabalena, hau da, 5. mailan, 6. mailan eta DBHn lantzen dute bertsolaritza eta ahozkotasuna, eta horrez gain, ikasturte honetan eskolaz kanpoko ekintza moduan ere eskainiko da bertsolaritza DBHko gazteentzat. Azken honen helburua aisialdian ere bertsolaritza lantzen jarraitzea da, euskararekin jolasean, eta euskaraz bizitzeko eta harremantzeko guneak sortuz”, dio Ione Narbaiza Gallastegi Bizkaiko Bertsolaze Elkarteko Sustapen arloko arduradunak.

Ahozkotasuna eta bertsolaritza

Proiektuak umeen hizkuntza gaitasunean eta ahozkotasunean eragitea ditu helburu nagusi, eta, horretarako, bertsolaritza du tresna.

“Proiektuan lau arlo nagusi lantzen dira, bere helburuei lotuta: hizkuntza, kultura, musika eta trebetasun pertsonal eta sozialak. Lau arlo izanda ere, etengabe daude harremanetan eta elkarreragiten. Izan ere, euskara bultzatzen dute berau erabilitzen duten jarduera ludiko eta dinamikoen bitartez, baina horrek ezinbestean lotzen ditu euskal kulturara. Eta horren parte da bertsolaritza”, diote Bertsozale Elkarteko ordezkariek.

Era berean, bertsolaritzaren ezaugarriak ezagututa, musikarekin ere lotura egiten dutela diote, “doinuak, entzute aktiboa, intonazioa eta abar lantzen dituztelako”. “Eta, azkenik, berba hartze horretan, aurreko hiru arlo horiek lantzeaz gain, jendaurrera irtetea lantzen dute; baita dialektika eta lankidetza ere, esaterako”, diote.

Ikasturte amaierako topaketak

Ikasleei bertsolaritzarekiko zaletasuna pizteaz gain, eskolek euskararekiko “jarrera positiboa” eragiten dieteela diote Bertsozale Elkartetik, eta jendaurreko emanaldietarako trebatzen dituela ere.

Hain zuzen ere, ikasturte amaieran ikasturte amaierako topaketak antolatzen dituzte herrika: “Ikasgela bakoitzeko umeak oholtzara irten eta bere emanaldia eskaintzen dute. Emanaldia bertsolaritza klaseetan prestatzen da, jendaurrekotasuna lantzeko baliatuz”, diote.

Euriak gogor zigortu du Hego Uribeko eskualdea gaur arrastian. Basauri, Etxebarri eta Arrigorriaga izan dira ekaitzaren eragin gogorrenak jasan dituzten herriak. Arrigorriagako Mendikosolo parkean inkomunikatuta geratu dira herritar batzuk : “19:30ean Artanda eta Upo mendietako gailurretan haize gogorrak ikusten ziren”, azaldu digute auzotar batzuek.

“19:45ak aldera euria gogor botatzen hasi da, “ur gortina” deritzotenak, haize bolada oso gogorrekin”, adierazi dute. Minutu batzuetan zehar Mendikosoloko tabernan hartu dute aterpea, eguraldiak bertatik irteten utzi arte.

Basauriko Kalero inguruan, zaborrontziak herrestan eramateko adinako indarra hartu du urak. Kareaga inguruan, gainera, suhiltzaileek baltsa batean trabatuta geratu den ibilgailu bati lagundu diote. Gainera, Haize-boladek gogor jo dute Etxebarrin eta Arrigorriagan. Hain zuzen ere, azken herri horietan larrialdietako zerbitzuek jardun behar izan dute zuhaitzak erori direlako bertan.

⛈️⚡️ Hego Uriben #Basauri‘k jaso zuen bart arratsean euri-jasik handiena. Atzokoaren ondorengoa da gaur.

⚠️🚨 Lokalak, garajeak eta etxe atarietan eragindako kalteak jasotzen.

📲 Sare sozialen bidez @geuriaeus heldutako hainbat irudi jaso ditugu 👉 https://t.co/1AW6bseGDC pic.twitter.com/9FuqLienSf

— Geuria (@geuriaeus) September 17, 2023

Abusun ere erruz bota du euriak eta ordu betean 25,1 mm erregistratu ditu Euskalmetek eta Galdakaon 20,7 mm, 8 mm 10 minutuko kontuan. Momentu honetan N-634 errepidea zabaldu dute larrialdi zerbitzuek, momentura arte ur-balsengatik itxita zegoelako.

⛈️ Hego Uribe eskualdean erruz ari du euria. 📍 #Basauri’ko Kareaga auzoa urez gainezka dago. 🚨 Une honetan, bizilagun asko ezin dira etxetik atera. ⚠️ N634 errepidea Etxebarri parean, moztuta dago.@BasaurikoUdala @BomberosBizkaia @BasauriPolizia @kareagabasauri @bidebieta pic.twitter.com/dvRLGfzAu9

— Geuria (@geuriaeus) September 16, 2023

Donostiako Zinemaldia izango da irailaren 22tik 30era bitartean. Besteak beste, Hego Uribe eskualdeko zenbait zinemagile eta aktoreren lanak ikusteko aukera izango dute ikus-entzuleek, denak lehiaketetatik kanpo badira ere.

Zinemira, euskal zinemari berariaz eskainitako sailean, fikziozko eta ez-fikziozko bederatzi film proiektatuko dituzte. Besteak beste, Estibaliz Urresolaren (Laudio, 1984) ‘20.000 especies de abejas’ (20.000 erle espezie) filmak emango dio hasiera sailari. Egilearen lehen film luzea Berlinalean estreinatu zen eta Sofia Otero basauriarrak antzezle protagonista onenaren Zilarrezko Hartza irabazi zuen. Geroago, film onenaren Urrezko Biznaga eraman zuen Málagan, baita antzeztaldeko emakumezko aktore onenaren golardoa ere Patricia López Arnaizentzat.

Era berean, ‘Las buenas compañías’ (Sílvia Munt) filma proiektatuko dute, Málagako zinema-jaialdian lehiatu zena, baita ‘Irati’ (Paul Urkijo) filmea ere. Bi film horietan Itziar Ituño aktore basauriarrak lan egin du. Eta, Iratxe Fresneda zinemagile arrigorriagarraren ‘Tetuán’ filma ere ikusiko da Donostiako Zinemaldian. Hainbat jaialditan aurkeztu du arrigorriagarrak filma, hala nola, Gijónen, Zinebin eta Nantesen.

Film hauek lehiaketetaz kanpo dira, Donostian eman aurretik estreinatu direlako.

Arnasa betean, emakume zinemagileak

Bestetik, ‘Arnasa betean’ emakume zinemagileei buruzko dokumentalaren mundu mailako estreinaldia izango da Donostiako zinemaldian. Eta hain zuzen ere, dokumental horretan partaide izan dira Estibaliz Urresola eta Iratxe Fresneda.

Bertha Gaztelumendiren eta Rosa Zufiaren dokumentala da eta guztira 20 euskal zinemagile ditu protagonista, denak emakumeak. Beren filmeen gaiez, begiradaz, ametsez, aurrera atera beharreko ahaleginez eta, batez ere, zinemari egindako ekarpenaz berba egiten dute emakume zinemagileek.

2022ko iraila eta abendua bitartean filmatu zen Euskal Herrian, Madrilen eta Menorcan. ‘Arnasa betean’ filmak atzoko eta gaurko euskal emakume-zinemagileek egindako zinean murgiltzea proposatzen du: Maria Elorza (A los libros y a las mujeres canto), Maider Oleaga (Muga deitzen da pausoa), Arantxa Echevarria (Carmen y Lola, Chinas), Mireia Gabilondo (Kutsidazu bidea, Ixabel, Amaren eskuak, Erlauntza), Lara Izagirre (Nora, Un otoño sin Berlín), Alauda Ruiz de Azúa (Cinco lobitos), Ana Díez (Todo está oscuro, Ander eta Yul), Esti Urresola (20.000 especies de abejas), Leire Apellaniz (El último verano), Iratxe Fresneda (Tetuán), Helena Taberna (Nagore, La buena nueva, Yoyes), Isabel Herguera (Amore D’Inverno, El sueño de la sultana), Bego Vicario (Pregunta por mí), Izibene Oñederra (Lursaguak), Ana Murugarren (La higuera de los bastardos), Marina Lameiro (Young & Beautiful, Dardara), Arantza Santesteban (‘918 GAU’), Maddi Barber (592 metroz goiti), Maite Ruiz de Austri (El regreso del viento del norte, ¡Qué vecinos tan animales!).

Filma irailaren 26an, asteartean, proiektatuko da Donostiako Victoria Eugenia Antzokian, Euskal Zinemaren Galaren barnean, eta Euskal Zinemaren Irizar Saria lortzeko lehiatuko da. Sariketak 20.000 euroko saria izanen du filmaren ekoizleentzat.