Zuberoako Eperra eta Alozeko ikastolak laguntzeko eta bertako ekoizpenak ezagutaratzeko eta dastatzeko saskiak salduko dituzte beste urte batez Euskal Herri mailan, baita Hego Uribe eskualdean ere: Basaurin eta Galdakaon. 

Herritarrek hiru saski izango dituzte aukeran:

• Pettara (52 euro): ahate gibel berrosatua, eztia, ardi gazta kiloa, bixkotx gatzatuak eta pastak.
• Arbaila (57 euro): eztia, bixkotx artisanalak, kilo erdiko bi ardi gazta, bixkotx gatzatuak, erreximenta, pastak eta tisana.
• Basabürüa (70 euro): xerriki patea, bixkotx artisanalak, ardi gazta kiloa, xahalki axoa, lukainka idorra eta pastak.

“Aurtengo berritasuna da Basabürüa saskia biologikoa dela. Orain arte, mozkin batzuk baziren biologikoak, baina aurten saski hori osorik biologikoa izango da”, diote.

Saskiak ikaskoli.eus webgunean eros daitezke azaroaren 23a baino lehen eta Hego Uriben hauek izango dira banaketa-guneak: Basaurin Zutarri taberna eta Arizko Ikastola, eta Galdakaon Eguzkibegi Ikastola. Abenduaren 12tik aurrera hasiko dute banaketa Euskal Herri osoan.

Euskara sustatzea

“Ipar Euskal Herrian euskarak ez du babes ofizialik. Euskara hizkuntza gutxiagotua gelditzen da gure lurraldean. Euskararen etxeko transmisioa Zuberoan eteten ari den heinean, ikastolek dute euskararen transmisioa bermatzen. Beraz hobe, gaurdanik gure esku dagozten dinamikak martxan jartzea, bihar eta etorkizunean autonomia haundiago batekin bizitzeko gisan. Hortan datza ere saski salmentaren funtsetako bat”, diote.

Renfeko C3 linea Hego Uribe eskualdeko zenbait herritako bizkarrezurra da gaur egun. Bertako trenbideetatik igarotzen diren tren zuri-gorriek milaka pertsona garraiatzen dituzte egunero leku batetik bestera, Bilbo eta Urduña arteko herrietatik barrena.

Basauri, Ugao eta Arrigorriagako trenbideetatik igarotzen diren trenak egunero ikusten eta erabiltzen dituzten pertsonek soberan ezagutuko dituzte ibilbideko geltoki guztien, edo gehienen izenak. Bidaiari asko modu automatikoan igotzen dira, eserlekuetan eseri, musika ipini eta bidaia ere modu automatikoan egiten dute, linea honek ezkutatzen duen historia ezagutu barik.

Gaur egungo C3 lineak 162 urte ditu. 1863 urtekoa da. Kontuan izan beharrekoa da lurrinezko lehen lokomotora prototipoa 1804an sortu zuela Richard Trevithick ingeniariak. 21 urte geroago, 1825ean, lehen lurrinezko lokomotora sortu zuten Britainia Handiko Stockton-Darlington arteko linea betez. 1830ean, Liverpool eta Manchester hiri arteko linea inauguratu zuten.

Hego Uribera bueltatuz, C3 lineako trazadura originalak Bilbo eta Tutera arteko distantzia betetzen zuen 1863an. Gaur egungo tren zerbitzua aldirietako tren linearen parte da. Honek esan nahi du trenbide beretik bidaiariak zein merkantziak garraiatzen dituzten trenak igarotzen direla. “446 serieko trenak ditugu Hego Uribeko C3 linean, 1989 eta 1992 urteen artean Beasainen eraikitakoak”, azaldu dio GEURIAri Javier Castroviejo Bravok (Basauri, 2001).

“Heldu berri zirenean tren iraultzaileak izan ziren, aldirietako zerbitzuak eskaintzeko apropos diseinatu zen lehen trena, alegia”. 24 urte baino ez ditu Castroviejok, baina trenen entziklopedia hankadun batekin berba egitea bezalakoa da. “Tren bat ikusten dudan bakoitzean gelditu eta jubilatu edo ume batek egiten duen bezalaxe, horrelaxe egiten dut nik ere”.

Txikitan ez zen haurtzaindegira joan Javier eta amamak egunero eramaten zuen Basauriko Euskotreneko Arizko geltokiaren parean dagoen parkera. Tren bat zetorren bakoitzean korrika hurbildu egiten zen ikustera.

C3 lineako tren bat, Ugaora heltzen // Geuria

Trenetan, zaharrak berri

“Nire ustez tren oso onak izan dira C3 lineakoak, historikoki arazo gutxi eman dituztenak eta diseinatuak izan ziren zerbitzua eskaintzen egon direnak etengabe, ehundaka kilometro egin dituztenak egunero Aiaraldea, Hego Uribe eta Bilbo lotuz”.

Baina adinak ez du barkatzen: Bilbokoak bigarren sortakoak dira, 1991ean fabrikatutakoak. 34 urte dituzte. Gainera, Bilbotik Urduñara egin beharreko ibilbidea ez da laburra: 202 eserleku ditu tren unitate batek, eta zutunik joan daitezkeen bidaiariak gehituz guztira 759 pertsona mugitu ditzake. “Serie honetako trenek ez dute konketarik eta zaleen artean ‘Dodotis’ ezizenarekin dira ezagunak”.

Javier Castroviejo: “C3 lineako trenek ez dute konketarik eta zaleen artean ‘Dodotis’ ezizenarekin dira ezagunak”

Adinaren aje hauen ondorioz arazoak izaten dira ordezko piezak aurkitzerako orduan, hornitzaileek haien produkzioa eten dutelako jada, eta tailerrak behartuta ikusten dute euren burua originalak ez diren piezak muntatzera edo fabrikatzera berton.

Tren zaharrak daude linea zahar bateko trenbideetan barrena: 100km orduko gehiengo abiadura duten trenak dira. Trenaren lehen eta azken kotxeetako bogietan dauden korronte zuzeneko zortzi motoreek 2400kWeko potentzia ematen diete trenari. Baina Bilbotik Urduñara bidean abiadura 30 km ordura mugatzen duten 23 gune daude. Horregatik, makinistek ‘C30’ linea deitzen diote C3ari, Madrilgo autopistari erreferentzia eginez.

Bidaiariak, Arrigorriagako geltokian, trenera igotzen // Geuria

Segurtasuna eta irisgarritasuna

Trenen adinari eta bideko abiadura mugei segurtasun arazoak gehitu behar zaizkie. Segurtasunari dagokionez C3 lineako trenek ASFA Digitalarekin ekipatuak daude. Sistema honek lineako seinaleak atzematen ditu gidariari abisatuz eta automatikoki trena geldituz beharrezkoa balitz. ‘Gizaki hila’ izeneko pedala ere badute: gidariak 30 segunduro aktibatu behar du pedal hau trenari esateko bizirik jarraitzen duela. Ez egitekotan, automatikoki larrialdietako balazta aktibatuko litzateke.

Baina segurtasun neurri horiek ez dira nahikoak C3 linean, herritar batzuen arabera. Naiara Barcenas Perezek (Ugao, 1983) esperientzia traumatikoa bizi zuen 2024an. Urduñako jaietatik bueltan, C3 lineako tren batera igo zen bikotekidearekin eta umeekin batera, Ugaora itzultzeko.

Naiara Barcenas: “Treneko ateetan harrapatuta gelditu nintzen lau urteko umearekin. Ateak hiruzpalau aldiz zabaldu eta itxi ziren, norbaitek emergentzia botoia sakatu eta ateak zabaldu ziren arte”

Geltokira iristean hainbat pertsona jaitsi ziren trenetik, tartean haurrak zituen beste familia bat: “Aita jaitsi zen lehenengo, eta alaba jaistera zihoanean ateak itxiko zirelaren seinale akustikoa entzun eta berehala itxi ziren: neska labandu eta treneko eskaileran kolpe gogorra hartu ostean nasako zulotik jausteko zorian egon zen, baina aitak zorionez hartu zuen. Ni ateetan harrapatuta gelditu nintzen lau urteko umearekin, ateak hiruzpalau aldiz zabaldu eta itxi ziren, norbaitek emergentzia botoia sakatu eta ateak zabaldu ziren arte”.

Ugaoko tren geltokia kurba batean eraikita dago // Geuria

Ugaoko tren geltokia kurba batean eraikita dago eta ikusgarritasun arazoak izan ohi dituzte tren gidariek. Izan ere, duela urte batzuk Ugaora heldu zen tren batek ateak itxi eta emakume baten berokia harrapatu zuen. “Trena martxan jarri zen eta emakumea arrastaka eraman zuen, jaka askatzea lortu zuen arte”, gogoratu du Naiarak eta GEURIAri azaldu lez kexa mordoak ipini ditu. “Baina momentura arte egoerak berdin jarraitzen du”.

Merkantzia tren bat, Arrigorriagan // Geuria

Trenen beste arazo bat irisgarritasunarena da. Castroviejoren arabera Renferen arazo “larriena” da: “Nasa eta trenaren altuera desberdintasuna ia metro erdikoa da. Bidebietako geltokiaren kasuan gainera kurbaren peraltearekin tarte hau handiagoa da. 2019 urtetik aurrera egindako barrualdeko erreforman H plazak ipini zituzten gurpildun aulkientzat, nahiz eta hauek trenera sartzea praktikoki ezinezkoa izan”.

Javier Castroviejo: “2019 urtetik aurrera egindako barrualdeko erreforman H plazak ipini zituzten gurpildun aulkientzat, nahiz eta hauek trenera sartzea praktikoki ezinezkoa izan”

Bilbon zein Urduñako geltokietan eskaintzen da mugikortasun urrituta duten pertsonentzat laguntza zerbitzua gurpildun aulkia igotzeko plataforma baten bidez. “Hala ere zerbitzua ez omen da oso eraginkorra aurreko egunean eskaera egin behar delako, trenak eskaintzen duen ordutegi malgutasuna murriztuz”. Garraio sailburuak adierazi zuen orain dela aste batzuk froga pilotoa egingo dutela Bilboko zein Urduñako geltokietan nasari gehigarri bat jarriz trenaren altuera berdintzeko H plaza dauden ateetan. “Behin behineko soluzioa da, tren berriak heldu arte”.

Irtenbidea, trenbidean

Eskualdeko geltokietan irisgarritasun lanak eta hobekuntzak egiten ari dira trenetarako sarbidea errazteko. Bestalde, Renfek iragarri zuen 2025 eta 2027 bitartean 500 tren ipiniko zituztela, horietako 33 unitate Hego Uribeko linean: “Berriak ez dira izango baina gaurkoak baino berriagoak bai. Egun ditugun seriearen anai txikiak dira: 447 seriea 1992 eta 2001 urteen artean sortu zituzten. Kanpotik begiratuta ia berdinak dira, baina erdiko kotxea irisgarria da eta komuna du. Pantailak dituzte barnealdean ibilbideko geltokiak erakusten dituztenak eta haien abiadura maximoa 120 km/h koa da, baino ez dut uste bidaia denborak aldatuko direnik. Azkenengo hilabeteetan Donostiatik ekarritako serie berriago honen trenetan formakuntza jasotzen ari dira Bilboko gidariak, beraz seinale ona da”, azaldu du Javierrek.

Tren bat, Ollargango taileretara bidean // Geuria

Gainera, Zaragozatik ere 464 serieko Civis trena ekarri zuten frogak egitera. Berriagoa, 2004. urtekoa. Hauek ere komuna eta kotxe irisgarria dute. “Epe ertainean hauek ere heldu beharko lirateke Bilbora, baino momentuz ez dago argi noiz. 447 serieko trenak ekartzea errazagoa da, tailerretan eta bestelako instalazioetan egokitze lan oso gutxi egin behar direlako eta bi serieak aldi berean mantendu daitezkelako Ollarganen”.

Segurtasun eta irisgarritasun hobekuntzez gainera pandemia garaitik bertan behera utzitako ‘GauJaia’ tren zerbitzua berreskuratzea gura dute herritarrek ere, gazteek autoa alde batera utzi eta jaiegunetan lasai etortzeko. Etxerako lan horiek eginda, herritarrek beste modu batera begiratuko liokete C3 lineako tren-zerbitzuari.

Tokikom Toki Komunikabideen Bateraguneak azaroaren 21ean banatuko ditu Tokikom Sariak Aretxabaletako MUren campuseko Ideienea gune berrian.

Bertan azken urtean sortutako azalik onena, edukirik onena eta ikus-entzunezkorik onena sariak banatuko dituzte.

Guztira bederatzi finalista, horietatik GEURIAk ekainean publikatu zuen ‘Etxe (eta) bizitzak; eta zu, nola bizi zara?’ monografikoa aukeratu du epaimahaiak ‘Eduki onena’ kategorian.

“Etxebizitza gizartearen kezka nagusienetakoa da gaur egun, batez ere gazteen artean. Monografiko honek gai unibertsal hori tokiko ikuspegitik lantzen du, baserritik okupaziora eta alokairutik landetxeetara arteko errealitateak jasoaz, hedabidearen zerbitzu publikoko bokazioari jarraituz. Gaiaren inguruko alderdi ezberdinak jorratzen ditu —komunikazioa, paisaia, hirigintza, arkitektura, eskubideak eta higiezinen sektorea— testuinguru osoago bat eskaintzeko. Tokiko ikuspegiak eta gertutasunak giza dimentsioa ematen diote gaiari, balio erantsia gehituz afektibotasunaren aldetik, hurbiltasun, konfiantza eta zintzotasunez egindako kontakizunak jasotzen ditu. Alde estetiko zaindua dago, eta online argitaratutako materialetan estetika bera mantentzeko ahalegina egin da”, esan du epaimahaiak.

GEURIAren monografikoaz gain, ‘Eduki onena’ kategoriako finalistak dira Aiaraldearen ‘Jesus Garcia Ferreiro: mina jasanezin bilakatzen denean‘ eta Anbotoren ‘Minbiziaren errelatoa eraldatzeko inurri lana‘.

‘Azalik onena’ kategorian saria irabazteko hauatagaiak dira Puntuaren ‘Keinu hizkuntza‘, Gukaren ‘Eva Franco: Irudimena hegan‘ eta Guaixeren ‘Ezinezkoa zelan esan ziguten‘. Eta ‘Ikus-entzunezko onena’ kategorian Guaixeren ‘Hitz eta Putz‘, Gukaren ‘Olatz Mercaderri elkarrizketa‘ eta Antxeta Irratiaren ‘Lodifobiaren aurkako ahotsak‘.

Sarion helburu nagusia da toki komunikabideetan egiten den eta sarritan ahaztuta geratzen den kazetaritza lan bikaina aldarrikatu eta gizarteratzea.

Sariketa antolatzeko, Tokikomek Mondragon Unibertsitatearen laguntza eta Eusko Jaurlaritzaren, Nafarroako Gobernuaren, Euskarabidearen zein Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako Foru Aldundien babesa jaso du.

Adimen artifiziala hizpide

Sariak banatzeaz gain, Tokikomek aukera aprobetxatu nahi izan du sektorearen erronken inguruko gogoetak eta eskarmentua partekatzeko.

Aurten RTVEko Urbano Garcia Alonso gonbidatu du Tokikomek, Adimen Artifizialak kazetaritzan dakartzan aukerak eta arriskuak aletzeko.

Urbano Garcia Canal Extremadurako zein RTVEko Extremadurako zentroko arduradun izandakoa da, eta bietan jardun du albistegietako erredakzioetan digitalizazio prozesuen arduran.

ZOZKETA EGINDA | Martxoaren 10etik 26ra luzatuko da Errigora auzolan-ariketa erraldoi honetan Agerreko —alegia, Nafarroa erdi eta hegoaldeko— produktuen eskaintza. Horien balioaren % 25 zonaldeko euskalgintzari bideratuko zaio.

Euskara hauspotzen duten eragileentzako ekarpena indarrak batuz egiten da ‘Eskutik eskura’ kanpainari esker, Nafarroa hegoalde eta erdialdeko euskalgintzari behar duen haize bolada bidaltzeko.

Zozketa Instagram sare sozialaren bidez egingo da eta honakoak dira zozketan parte hartzeko pausoak:

😍 @geuria.eus jarraitu
❤️ Like eman
💬 Zein lagunekin egingo zenuke otordutxo eder bat? 😉 Etiketatu.
🔴 Gorria edo 💚 Berdea? Elkarbanatu zure story-etan nahiago duzun saskiaren argazkia eta @geuria.eus aipatu. Horrrela jakingo dugu zein saski duzun gustukoen.

Zozketan parte hartzeko epea zabalik dago urriaren 31ra arte (12:00). Datozen egunetan egingo dugu zozketa eta irabazleak postean bertan etiketatuko ditugu. 48 orduren buruan irabazleren bat ez bada GEURIArekin harremanetan jarri, txandapasa egingo dugu eta zerrendako hurrengoari paso emango diogu.

Irabazleetako bat bazara, nola jarri GEURIArekin harremanetan? Instagram bidez mezu bat bidalita, info@geuria.eus helbide elektronikora idatzita edo 944 406 692 telefono zenbakira deituta.

🥳 IRABAZLEAK:
– 🟩 @leireusansolo
– 🟥 @leireuntzuetazurmendi

Errigorak produktuak salgai ditu errigora.eus atari digitalaren bidez. Eskaera egin eta banaketa hurrengo asteetan izango da eta, salbuespenak salbuespen, produktu guztiak aldi berean jasoko dituzte erosleek. Eskaera egiterakoan aukeratu behar duzu produktuak jasotzeko puntua eta bertan zehaztutako egun eta ordutegian pasa beharko duzu jasotzera. Hego Uribe eskualdeko hainbat puntutan ere eros daitezke kutxak. (+) ikurra duten guneetan, internet bidez erosi eta bertan jaso daiteke erosketa.

ARRIGORRIAGA
Arrigorriagako AEK

BASAURI
+Bolintxu AEK

GALDAKAO
+Eguzkibegi Ikastola

Martxan da Basaurin eta Galdakaon Berbalagun egitasmoa. Aurtengoa hamabosgarren edizioa da Basaurin eta hogaita batgarrena Galdakaon.

Programaren helburua da euskaldun berriei ikasitakoa praktikara eramateko zubi lana egitea eta euskaraz bizi nahi duten euskaldun osoei euren ingurua euskalduntzen laguntzea.

Hasierako asmoa zen taberna batean euskaraz berba egiteko taldeak sortzea, baina urtetik urtera hedatu egin da ekimena eta interes talde desberdinak eratu dituzte bai Basaurin bai Galdakaon. Hala nola, mendi taldea, jostun taldea, euskal dantza taldea, txalaparta taldea, bizkaiera lantzeko taldea, Gurasolagun taldeak, musean aritzeko taldeak edota irakurketa taldea.

Eta, aurten, nobedade gehiago izango ditu egitasmoak: “Basaurin kakorratz taldea sortu da eta aurten gure erronka izango da gurasoberriak edo haur txikiak dituzten gurasoak elkartzea parke edo plaza batean euren artean harreman euskaldunak sortzeko; horri Parkelagun deitu diogu”, dio Ioritz Lopez de Alda Basauriko Berbalagun dinamizatzaileak.

Hego Uribeko Berbalagun egitasmoko arduradunak eta Basauriko eta Galdakaoko udal ordezkariak // Geuria

Txakurlagun taldeak ere eratu nahi dituzte Basaurin, baita Galdakaon ere. “Ikasturte honetako erronka da Txakurlagun taldeak sortzea; izan ere, eskualde honetan hainbat txakur daude eta jabeak askotan entzuten ditugu eurei euskaraz egiten”, esan du Asier Martin Galdakaoko Berbalagun arduradunak.

Eskualdeko ondarea ezagutzen

Eskualdeari begira ere talde berri bat martxan jarriko du Berbalagun egitasmoak: Euskal Herriko ondare kulturala ezagutzeko taldea, hain zuzen.

“Basauriko eta Galdakaoko kultur ondarea ezagutzea da asmoa. Hilean behin batuko gara, eta hasteko, azaroaren 8an Galdakaon izango dugu hitzordua. Elexalde auzoan elkartuko gara, Guzur Aretxaren ondoan, eta ibilalditxoa egingo dugu”, dio Martinek.

Abenduan Basauriko ondare kulturala ezagutuko dute: “Oraindik data zehazteke dago —abenduaren 13an edo 14an izan daiteke—, baita zein ibilbide egingo dugun ere”, adierazi du Lopez de Aldak.

“Eskualdeko ondare kulturala ezagutu nahi dugu, baina baita Bizkaikoa eta Euskal Herrikoa ere. Hirugarren hitzordurako Bermeora irteera antolatu nahi dugu. Aurrerago emango dugu informazio gehiago”, diote.

Izena ematea: doan!

Berbalagun taldeak martxan dauden arren, izena emateko epea ikasturte osoan zehar zabalik dagoela gogorarazi dute Berbalaguneko dinamizatzaileek.

Izena ematea doakoa dela azpimarratu dute, eta eskatzen den gauza bakarra euskaraz elkarrizketa bat mantentzeko kapaz izatea dela.

Taldeetan eta ekintzetan izena emateko 607 146 855 telefonora deitu edo galdakao_berba@aek.eus (Galdakao) edo hegouribe@aek.eus (Basauri) helbide elektronikoetara idatz dezakete interesdunek.

Basauriko eta Galdakaoko Udalek, Udal euskaltegiek, AEK-k eta, Basauriko Hizkuntz Eskolak babesten dute Hego Uribeko Berbalagun programa.

Agenda | Hego Uribeko Berbalagun

2025 Urria-Abendua

Urriak 26, igandea | Basauri-Galdakao
Mendi irteera: Belatxikieta
09:00 Basauriko udaletxe pareko autobus geltokia

Urriak 30, osteguna | Basauri
Mintzodromoa
10:00 Solobarria plaza

Azaroak 4, asteartea | Galdakao
Berbalagun aurkezpen jaia
18:30 Ganguren taberna

Azaroak 8, larunbata | Galdakao
Ondare taldearen lehen txangoa: Elexalde
10:00 Elexaldeko Guzur Aretxa plaza

Azaroak 13, osteguna | Basauri
Berbalagun aurkezpen jaia
18:30 Bonboi taberna

Abenduak 4, osteguna | Galdakao
Mintzodromoa
10:30 Kurtzeko frontoia

Abenduak 12, ostirala | Basauri-Galdakao
Baskot Gaua
19:00 Bananas tabernatik

Abenduak 13 edo 14 | Basauri
Ondare taldearen bigarren txangoa: Elexalde

Abenduak 19, ostirala | Galdakao
Gurasolagun taldearen lehen hitzordua
17:15 Galdakaoko AEK Euskaltegian