Loradendak pixkanaka desagertzen doazen garaian, Arrigorriagako Kreta Floristas dendako Ruth Morgado Elorzek (Zaratamo, 1977) herritarrak landareetara hurbiltzeko sekretua aurkitu duela dirudi. Whatsapp-en hedapen zerrenden bidez eta sare sozialak erabilita, eskaintza bereziak egiten dizkie bezeroei, eta abisatu eta 20 minutu eskasera, dendatik pasatu, eta nahi dutenek lore-sortak azkar batean izan ditzakete eskura. Ugaon 15 urte baino gehiagoz bizi izan den lorazainak gogoko ditu erronkak: 25 urte zituenean ireki zuen loradenda propioa, gaztetan “gauza berriak” egiteko gogoa sentitu zuelako, eta gogo horrek, oraindik ere, irauten duelako. Aurten, gainera, publikoaren arreta bereganatzeko beste lorpen bat egin du Morgadok, Bizkaidendak elkartearen IV. Erakusleiho Lehiaketako Arrigorriagako lehen saria irabazita.

Noiz hasi zinen loragintzari lotutako lanak egiten? Kreta Floristas denda 2001eko abenduan ireki nuen, 25 urte neuzkanean. 1998tik aritu naizenez loreen munduan, ordurako baneukan esperientzia. Izan ere, nire negozioa zabaldu baino lehen, Ugaon, Bilbon eta Leioan lan egin izan dut: nire osabaren dendetan, Flores Elorzen, eta Leioan, Elexalde dendan. Hala ere, onena nire aldetik jardutea zela erabaki nuen, eta familiaren laguntzarekin (ama ere nirekin dago Arrigorriagako dendan) pausoa eman eta autonomo egitea erabaki nuen. Egun, egia bihurtu den ametsa da nire kabuz lan egitea.

Familiak honetan jarduten bazuen, zergatik sortu denda propioa? Jakin-min handia izan dudalako betidanik. Gainera, 25 urte nituenean, lanbideak eskatzen zuen heldutasuna neukala sentitzen nuen, eta, beraz, ausartu egin nintzen. Gaztetan gauza berriak egiteko gogoa neukan, eta oraindik ere badut.

Loregintza lanbidea izanik, esperientzia soilaz gain, ikasketak ere egongo dira horretan trebatzeko. Bai, noski! Ni prestatu egin naiz loregintzan jarduteko; hau ez da magia, ezerezetik sortzen den gaitasun bat. Lore-sortak ez dira politak ausaz, lanaren atzean dauden tekniken eta pausoen araberakoak dira. Loreekin gustu ona izateak ez du balio; lore-sorta ondo egiten jakin behar da. Eta horretarako, ikastaroak daude, sektorean profesional bihurtzeko balio dutenak. Ni prestatzen nenbilenean, guztiak ziren ordainpekoak, eta orain ez dakit berdin izaten jarraitzen ez badute. Hori bai, heziketa zentroetan eskaintzen ez den zerbait den arren, loregintza lanbide bat da.

Zertan trebatu zara Kreta Floristasen jarduteko? Dendan bezeroen neurrira egokitzen diren lore-konponketak egiten ditugu, norbere beharren araberakoak: sorta txikiak, espazio handietarako dekorazioak, lore naturalak edo freskoak erabiliz zein lore lehorrekin. Horretaz gain, landareak ere badauzkagu, gehienbat, barnekoak. Kaleko landareak saltzen ditugun arren, etxeetan espazio berdeak izatea oso modan dago gaur-gaurkoz, eta horregatik, opariak eta dekoraziorako lanak eskaintzen ditugu, bereziki.

Etxe handietarako izango dira gehienak. Ni pisu batean bizi naiz, eta landare asko dauzkat: mahai gainean jartzen direnak, zoruan, egongelan, logelan, sukaldean eta balkoian.

Landareak dira gehien saltzen direnak? Zeren bila dator jendea? Niri gehien gustatzen zaidana eta bezeroek ere asko eskatu ohi dutena lore freskoen konponketak dira. Ebakitako loreekin sortak eta lore-zentroak egiten ditugu.

Eta, egun, herritarrek gehiago eskatzen dituzte loradendetako zerbitzuak edo gutxiago? Bada, zoritxarrez, ez da hazten ari den sektorea; guztiz kontrakoa. Ni Arrigorriagan hasi nintzenean, bi geunden dendan, baina orain, bakarrik gelditu naiz. Herri txikietan, pixkanaka-pixkanaka, dendak desagertzen ari dira: Ugaokoa eta ez dakit San Migelen dagoena ere ez duten itxi. Ez dago honetan jardun nahi duen belaunaldi berririk, lan merkatua oso txikia baita. Baina gu, behintzat, aurrera goaz, eta egiten duguna ondo egiten jarraitzen dugu.

Jendearengana hurbiltzeko bide berriak, publiko ezberdina… Nola egin herritarrak lore-sortetara erakartzeko? Whatsapp-en hedapenerako taldea daukagu, nahi duena sar dadin. Bertan, asteroko eskaintzak zabaltzen ditugu: lore-sortak, landareak… Nahi duenak bertatik eska dezake produktua, eta ordu erdian jaso dezake dendan. Era berean, orain, sare sozialen bidez ere ematen dugu hemen egiten dugunaren berri: Facebook-en zein Tik Tok-en. Azken honetan, gainera, publiko berria daukagu, umeak. Neska-mutilei gustatu egiten zaizkie loreak, eta amari, aitari, aitona-amonei eta familia kideei oparitu nahi dizkiete. Gurasoek ere loreak oparitu nahi badituzte, seme-alaben iritzia asko hartzen dute kontuan.

Loregintzaren sektoreak ba al du indarrik Euskal Herrian? Loreak hemendik eta atzerritik ekartzen dituzue? Ekoizle askorekin egiten dugu lan. EAE mailan kaleko landareak dira gehien eskatzen direnak, baina baita denboraldiaren araberako loreak ere: pazko-loreak, adibidez, Bizkaiatik ekartzen ditugu, hemengo klimara ondo egokituta egoteaz gain, nire ustez, politenak ere badirelako. Orokorrean, Bizkaian erosi dezakedan guztia hemen erosten dut, baina ebakitako lorea ez da onenetarikoa. Hori Espainiako hegoaldetik ekarri ohi dugu, Cadiztik edo Chipionatik, besteak beste. Herbehereetatik edo Kosta Ricatik ere “bereziagoak” diren espezieak eta aldaerak ekartzen ditugu, eta Ekuadortik, arrosak, gehien gustatzen zaizkidan aleak baitituzte bertan. Beraz, bai, zenbaitetan, hurbiltasuna sakrifikatzen dugu kalitate hobeko produktuak lortzeko.

Nola jartzen zarete harremanetan ekoizle hauekin? Enpresek Bizkaian daukate egoitza, eta loreak kanpotik etorri arren, denak heltzen dira gune berera. Hortik banatzen dizkigute inguruko lorezainei.

Lore onenak hautatzeko proba egiten duzu erosi baino lehen? Bai. Pazko-lorearekin, adibidez, astebete lehenago hasten dut probatzea: Kantabriatik hartzen ditugu batzuk, Errioxatik beste batzuk eta Bizkaitik ere bai. Gabonetarako lore asko behar ditugunez, erosketa handia egin behar dugu; beraz, ondo egin behar dugu aukeraketa. Probatzen ditugunetik gehien gustatzen zaidana aukeratzen dut. Gero, behin hautaketa eginda, astero egiten dugu erosketa. Herbehereetara eskatzen dugunean, berriz, online egiten dugu: Bizkaira ekartzen dituzte eta bertako enpresak nire bidaltzen dizkit aleak.

Astero egiten dituzue eskaerak? Dendara egunero heltzen dira loreak. Agian, astelehenetan, Levante ingurutik heltzen direnak sartzen dira; astearteetan, Espainia hegoaldetik datozenak; asteazkenetan, Herbehereetakoak… Beharrizanen arabera. Gaur, adibidez, ostegunez, Errioxakoak helduko zaizkigu, eta bihar, Kantabriakoak.

Asko eskatzea arriskutsua izan daiteke gero saltzen ez bada. Gure produktua galkorra da, eta, noski, noizbehinka, loreak botatzen ditugu. Arraindegietan egiten den bezala, edo produktu iragankorrekin lan egiten duten denda guztietan bezala da hemen ere. Baina 20 urte baino gehiago lan honetan egon eta gero, badakigu nola kudeatu, eta gutxi botatzen ditugu.

Nola kontserbatzen dituzue loreak dendan dituzuen bitartean? Loreak saldu baino egun bat lehenago ekartzen ahalegintzen gara. Ondoren, kontserbatzeko produktuekin tratamendua jartzen diegu, azukreen antzeko osagaiekin eginda dauden produktuekin. Horrek loreak gehiago irautea ahalbidetzen du: nik heldu eta bost egunera saldu ditzaket, eta bezeroak, etxean, beste 15 egunez izan ditzake egoera onean.

Sikatu eta gero, beste modu batera berrerabili edo gorde daitezke? Jende askok eskatzen dizkigu sikatuta gorde daitezkeen loreak. Kolore askotako lore-sortak, mota jakin bateko aleekin, eta 15 egun igaro ondoren sikatzen utzi eta hilabete askoz horrela kontserba daitezkeen loreak nahi dituzte.

Noiz eskatu ohi ditu jendeak lore-sortak, egun berezietan baino ez? Normalean, bai. Otsailean, adibidez, San Balendin egunez, arrosa gorri asko eskatu ohi dizkigute. Hainbat aletako sortak ere egiten ditugu, baina arrosak dira gehien saltzen direnak. Martxoari dagokionez, 8an, Emakumeen Nazioarteko Egunean, lore asko oparitzen dira: emakumeen artean, amak alabari edo alabak amari… Denetarik dago. Egun berezi horien artean, baina, Domu Santu Eguna alde batera utzi behar izan dugu, ezin dugulako gustatuko litzaigukeen bezalako arreta eskaini. Egun horretan, lore freskoak eskatu ohi dira, eta, beraz, lore-sortak azken orduan egin behar dira, aleak gaizki jarri ez daitezen. Langile gutxi garenez, ezin diegu eskaera guztiei erantzun.

Arrosak, maitasunarekin; berdea, poztasunarekin… Lore motak eta beren koloreak oso egoera eta sentimendu konkretuekin lotzen dituzte batzuek. Bai, badago jendea loreen hizkuntza gogoko duena. Niri ez zait asko gustatzen. Uste dut norbaitek loreak oparitzen badizkizu —berdin da zein lore edo zein kolorekoa den—, pertsona horrek estimua dizun, maite zaituen edo zuretzako mezu bat duen seinale dela. Loreek beren kabuz hitz egiten dute.