☉ Usansolo
Antton Irusta Zamalloa: «Ipuinak balio etikoak lantzeko tresna dira eta balioen transmisioen eragile»
“Ipuin antzeko alegia baliosak” ipuin-sorta argitaratu du Antton Irusta Zamalloa usansolotarrak. Gizartean balio etikoen gabezia dagoela dio, eta ipuinak horiek lantzeko tresna baliotsua direla aldarrikatu du.
Liburuak balioen transmisio-eragile funtsezkoak direla dio Antton Irusta usansolotarrak (Usansolo, 1963). Irakaslea, idazlea eta ipuin kontalaria, ‘Ipuin antzeko alegi baliosak’ ipuin-sorta kaleratu du aurten, lehen aldiz autoeditatuta, Enrique Morente ilustratzaile galdakoztarrarekin batera.
Bizikidetzan, balio etikoetan eta errespetuan gabeziak ikusten ditu Irustak, eta hutsune horiek betetzeko ipuinak baliagarriak izan daitezkeela uste du. Anttonekin batu gara bere Usansolo maitean eta solasaldi interesgarria izan dugu.
‘Ipuin antzeko alegi baliosak’ ipuin-sorta kaleratu duzu aurten, Antton.
Bai. Hirurogei urte dituzunean gauzak ikusten dituzu seigarren solairutik, eta hainbat liburu idatzi ondoren, banuen asmoa liburu bat nik neronek autoeditatzeko. Idatzi nahi nuen gaur egun gizartean dauden gabezia askoren inguruan. Irakaslea naizen aldetik, konturatu naiz gaur egun, batez ere DBHn eta Batxilergoan, gabezia handia dagoela balio etikoei erreparatuz. Nik nahi nuen balio etikoak erdigunera ekarri.
Zeintzuk dira gizartean dauden gabezia edo hutsune horiek?
Euskaraz esaten dugu: “Umeen zentzuna, etxean entzuna” edo “Umearen ikasia, etxean ikusia”. Gabezia handiak ikusten ditut batez ere bizikidetzan, balio etikoetan, errespetuan, ikasleen artean dagoen agresibitatean edota hizkuntza sexistan. Orduan, konturatu nintzen ipuinak baliagarriak izan daitezkeela hutsune horiek betetzeko. Eta hortik dator ‘Ipuin antzeko alegi baliosak’. Ipuin laburrez osatutako bilduma da.
Mikel Zarateren ‘Ipuin antzeko alegi mingotsak’ (1975) liburua izan duzu abiapuntu zurea idazteko.
Txikia nintzenean irakurri nuen ‘Ipuin antzeko alegi mingotsak’ eta zur eta lur geratu nintzen, maitemindu nintzen. Euskaraz irakurri nuen lehen liburua izan zen, eta barruan zerbait piztu zidan. Euskarak badauka bere mundua, bere mundu magikoa eta niretzat oso baliotsua da.
Nagusitan Mikelek idatzitako horrelako zerbait idatziko ote nuen galdetzen nion nire buruari. Eta hara! Badira dagoeneko dozenaka liburu publikatu ditudanak!
Ipuin antzekoak dira, laburtxoak eta alegia horietan balioak lantzeko materiala agertzen da.
Mikel Zarateren anaia eta iloba ezagutzen ditut eta esan nien nire asmoa zela Mikelen omenez liburua ateratzea. Mikel beti izan da nire bizitza literarioan zutabe bat. Idazle oso aberatsa, naturarekin harreman estua zuena, ahozkotasunaren mundutik zetorrena…
Liburuaren hitzaurrean agertzen da aholkuak ematen dituzula liburuan.
Hitzaurrean aldarrikatzen dut ipuinak balio etikoak lantzeko tresna direla. Ipuinak balioen transmisioen eragile funtsezkoak dira. Aukeratu ditudan ipuinak oso laburrak dira eta bakoitzak balio etiko bat aldarrikatzen du.
Esate baterako, ‘Arrakastarako bidea da akatsa’ Thomas Edisonen liburuan esaten du derrigorrezkoa dela bizitzan aurrera egiteko akatsak egitea. Gaur egun, mundu teknologiko honetan, dena berehala nahi dugu, ezin dugu akatsik egin, berehalakoa da guztia, ez dago denborarik pentsatzeko… Horrexegatik aukeratu ditut ipuin batzuk pentsarazteko, bai gurasoei bai gazteei.
“Gazteek ez dakite balio kritikorik egiten: eta horregatik ere atera dut liburua, hausnarketa egin dezaten“
Zein aholku nabarmenduko zenuke, adibidez?
Ipuin bakoitzean badago halako mezu sakon bat. Adibidez, lehenengo ipuinean, ‘Munduko zazpi mirariak’ izenekoan, behin ikasleei galdetu nien: “Aizue, zer uste duzue mirariei buruz?” eta Erromako Colisseoa edo Txinako Harresia zirela uste zuten.
Eta nik ipuin honetan adierazten dut zeintzuk diren benetako munduko zazpi mirariak: 1-Pentsatu ahal izatea 2-Hitz egin ahal izatea 3-Sentitu ahal izatea 4-Erantzun ahal izatea 5- Irribarre egin ahal izatea 6-Ukitu ahal izatea 7-Eta garrantzitsuena… maitatu ahal izatea. Badira kanpoan mirariak, baina gure barnera begiratu behar dugu benetako mirariak zeintzuk diren jakiteko.
Liburuak aukera ematen du egunean 5-10 minutuan ipuin bat irakurtzeko eta pentsatzeko eta esateko: gauzak denborarekin egin ditzagun, patxadaz, norberak bere aisialdiari balioa emanez eta zentratuta geure buruarekin.
Hitzaurrean honakoa ere badiozu: “Ziurrenik etxeko eta eskolako hezibideak ez du zuzenean lagunduko gure mundua aldatzen, baina bai mundu hori noizbait aldatu ahal izango duten pertsonak aldatzen”.
Guraso askok pentsatzen dute balio etikoen aldarrikapena eskolari dagokiola, eta hori etxean irakatsi beharrekoa da, zalantzarik gabe. Guk ikastetxeetan balio batzuk sendotu ditzakegu, baina balio etikorik gabeko ikaslea, eskolara datorrena, ezezko borobila inoiz jaso ez duena, gauzak berehala egin nahi dituena, ez dakiena frustraziorako tolerantzia izaten…hori arazoa da gizartean, etxeko zentzu hori ez dagoelako landuta.
Gu, gurasook, hezteko gaude eta gero seme-alabek euren bidea egin behar dute jaso dituzten balio etikoetan oinarrituta. Bidea egitea eurei dagokie, eta bide horretan, besteak beste, frustrazioa zer den ikasi behar dute.
Ikasleen artean gero eta jazarpen handiagoa dago, eta adinez arinago hasten dira. Lehen 14 urterekin izaten zen; orain 8-10 urterekin. Arazo handiak daude, eta pentsatzen dut lehentasuna dela etxean lantzea errespetua, barkamena edota frustrazioa. Horregatik liburua gurasoei zuzenduta ere badago, eta eskolan zubi-lana baino ez genuke egin behar.
Liburua ez da, hortaz, bakarrik gazteei zuzendutakoa. Ez da bakarrik haurrentzako literatura. Gurasoei zuzendutako liburua ere bada. Gaur egun ez dago frustrazioarekiko tolerantziarik. Etxean balioak ez badira lantzen, eskoletan ezinezkoa da. Orduan, horren aldeko aldarrikapena ere bada liburua: gurasoek ere aukera izan dezaten oso abandonatuta dagoen mundu hau berreraikitzeko eta birbideratzeko.
Hezibidean liburuak tresna direla diozu. Zein paper jokatzen dute liburuek gugan?
Gero eta gutxiago irakurtzen da. Irakurtzearen plazera ez da etxean lantzen. Gaur egun ikaslea zentratuta dago gailu teknologikoetan eta irakurtzen duen informazioa ez da batere kritikoa. Gazteek ez dakite balio kritikorik egiten. Eta horregatik ere atera dut liburua, gazteek hausnarketa egin dezaten. Irakurzaletasuna guztiz abandonatuta dago eta aldarrikatzen dut hutsune horren baitan leku bat egin behar zaiola irakurketari, ipuinari, komunikazioari eta ahozko adierazpenari, eta horiek guztiak gaur egungo teknologiarekin txertatuta egon behar dira.
Liburu honetan bidelagun izan duzu beste behin Enrique Morente ilustratzaile galdakoztarra. Nolakoa da berarekin lan egitea?
Enrique eta biok bikote ofiziala gara bide honetan! 1996an ezagutu nuen Enrique, urteak dira! ‘Katxin’ lehen liburua berarekin argitaratu nuen, eta esan behar dut ideia bat edo istorio bat daukadanean buruan, Enrique beti prest dagoela nire ipuinei bere ukitu pertsonala emateko. Eta horregatik eskerrak ematen dizkiot azken liburuan: “Enrique Morenteri, nire ipuin liburu guztien marrazkilari apartari, apala bezain jantzia, handia bezain jatorra. Harro nago nire ipuina zurekin partekatzeaz”.
Oso ondo ezagutzen dugu elkar eta ondo konpontzen gara. Ni ez naiz marrazki munduan oso aditua, baina berehala ikusten ditut haren irudiak eta badaukate gatza eta piperra, badute zerbait diferentea beste marrazkilariekin konparatuz. Seguru asko estilo kontuak dira, baina niretzat plazera da berarekin lan egitea.
Irakurzaletasuna guztiz abandonatuta dago eta aldarrikatzen dut hutsune horren baitan leku bat egin behar zaiola irakurketari
Hasieran aipatu duzu ‘Ipuin antzeko alegi baliosak’ autoeditatutakoa izan dela. Azalduko diguzu zein den liburu bat autoeditatzeko prozesua?
Pamiela argitaletxeko maketazioan aditua den Esteban Montorio ezagutzen dut, eta gertutik ikusi dut maketazio prozesua. Letra mota, portada, hitzaurrea, ipuinaren egitura eta diseinua aukeratu behar izan ditut. Hainbat proba egin behar izan genituen, eta emaitzarekin oso pozik nago. Estebanek lan oso handia, polita eta berezia egin du.
Nola definituko zenuke autoeditatzearen esperientzia?
Prozesua gertu-gertutik jarraitu dut, inprentaren munduan barneratu naiz eta ikusi dut zelako konexio zuzena izan duen Enriquek liburuarekin. Beste batzuetan argitaletxeak berak egiten du hori guztia.
Besteak beste, Usansolo herriari ere eskaini diozu zure azken liburua.
Bai, esker onak eta eskaintzak egin ditut liburuan. Aukera ona zen nire bizitzan eragina izan duten lagun hurkoei halako eskaintza bat egiteko. Adibidez, Usansolo herriari eskaintzen diot liburua. Berton jaio nintzen, berton ezkondu nintzen, berton jaio ziren gure bi semeak. “Agur bero bat Bizkaiko 113. herrian bizitzeko harrotasuna eta poza sentitzen dituzuen usansolotar guzti-guztiei”, diot.
Izaskun Rekalderi ere eskaini diozu liburua.
Bai. Duela urtebete hil zen eta hil aurretik topo egin genuen hitzaldi batean. Balio oso handiak zituen Izaskunek, oso emakume arduratsua zen, euskara lau haizeetara aldarrikatzen zuen. “Euskaltzale, borrokalari eta gure lemazain erraldoiari. Bizirik zaude bizipoza eragiten gugan. Zure adoreak gure begietan txertaturik geratu dira betiko”. Usansolotarrak izanik, Usansoloren izena hara eta hona ere eraman zuen, eta euskara geldirik egon baino, nahi zuen zabaltzea. Lan ikaragarria egin zuen euskararen alde.
Liburu gehiago idazteko asmoa duzu?
Bai, zergatik ez! Etxe ondoan lonja bat erosi berri dut. Leku bat lasai egoteko, idazteko, nire burua zentratzeko, niretzat propio. Seguru asko, irakaskuntzatik jubilatu orduko jarraituko dut idazten. Usansoloko lekuak ipuin baten bidez islatu nahiko nituzke, erreferentzia kulturala ekartzeko Usansolori. Horrelako zerbait egin nahiko nuke. Sinple bezain tinko, ez dugu etsiko!
☉ Usansolo
Eusko Legebiltzarrera joango dira Usansoloko herritarrak metro geltokia erdigunean eraiki dezaten eskatzera
Urriaren 22an Garraio batzordean egingo dute agerraldia Geltokia Erdigunean plataformako kideek. Usansolotik 60 herritar bertaratuko dira eta elkarretaratzea egingo dute Legebiltzarraren aurrean
Metro geltokia Usansolo erdigunean eraiki dezaten eskatzeko aldarrikapenekin jarraitzen dute herritarrek Geltokia Erdigunean plataformaren babesarekin.
Bizkaiko Batzar Nagusietan ekainaren 21ean agerraldia egin ondoren, urriaren 22an, asteartez, Eusko Legebiltzarrak duen Garraio batzordean parte hartzeko hitzordua eman diete plataformako kideei.
“Bizkaiko Batzar Nagusietan egin genuen bezala, gure egoera azaltzeko eta Usansolok zerbitzurik galdu ezin duela berriro ere defendatzeko joko dugu Eusko Legebiltzarrera”, adierazi dio GEURIAri Jon Atxutegi plataformako kideak.
Atxutegirekin batera Josu Grandibal usansolotarra izango da hitzordu horretan. Baina ez dira bakarrik egongo: Usansolotik autobus bat bete dute urriaren 22an Gasteiza joateko.
“Asteartea, laneguna eta goizez izan arren, lortu dugu 60 usansolotar mobilizatzea Gasteizera! Legebiltzarraren aurrean elkarretaratzea egingo dugu gure agerraldia baino aurretik. Gasteizen argi eta garbi entzungo eta ikusiko gaituzte”, dio Atxutegik, eta gaineratu du: “Gure helburua lortu arte jarraituko dugu”.
Manifestazioa Bilbon
Eusko Jaurlaritzak eta Euskal Trenbide Sareak (ETS) baztertu egin dute Usansolo erdigunean geltokia eraikitzea, eta bi alternatiba aurkeztu zizkieten herritarrei irailaren 18an egin zuten bilera irekian: alde batetik, tunel “labur” bat eta lanzadera zerbitzua; eta bestetik, tunel luzeago bat, 500 metro luzerakoa, Usansolo erdigunera iritsiko litzatekeena. Bi erakundeek onetsi egiten dute lanzaderaren aukera.
Usansolotarrak ez daude ados bi aukera horiekin eta horregatik protestan ari dira. Ildo horretan, Eusko Legebiltzarrean agerraldia egiteaz gain, urriaren 26an, larunbatez, manifestazioa deitu du Geltokia Erdigunean plataformak Bilbon.
“Urriak 26an Bilbon manifestazioa antolatuko dugu. Sorpresa nahikotxo egongo dira, beraz, apuntatu agendan!”, dio Atxutegik. Aurrerago emango dituzte xehetasun gehiago.
Eusko Jaurlaritzak eta Euskal Trenbide Sareak (ETS) baztertu egin dute Usansolo erdigunean geltokia eraikitzea. Hori adierazi zuten irailaren 18an Loly De Juan Eusko Jaurlaritzako Garraio Azpiegituren zuzendariak, Ernesto Martinez de Cabredo ETSko zuzendari orokorrak eta Julian Ferraz ETSko zuzendari ondokoak, Geltokia Erdigunean plataformak antolatu zuen asanblada irekian.
Usansolotarrak ez dira erabaki horren aldekoak, eta horregatik kalera aterako dira beste behin ere, geltokia Usansolo erdigunean eraiki dezaten aldarrikatzeko. Urriaren 5ean, larunbatez, manifestazioa deitu du plataformak: 12:00etan hasiko da Meatzetatik.
“Asanbladan ikusi eta entzun gintuzten, baina jaramon gutxi egin digute geroztik. Horregatik, kaleak hartu behar ditugu, Usansolotik hasita Bilbora arte!”, adierazi dute plataformatik: “Usansolo osoa mobilizatu behar dugu! Zuek zarete herria, eta zuei dagokizue Usansolok nahi duena argi eta garbi adieraztea: Geltokia Erdigunean! Lortu arte!”.
Usansoloko Herri Lasterketa urriaren 6an, igandez, izango da. Aurtengoa zazpigarren edizioa izango da eta Arlo Baltza plazan izango du irteera eta helmuga.
Dagoeneko 530 korrikalarik eman dute izena lasterketa herrikoian, baina oraindik izena emateko epea zabalik dago: gaur gauerdira arte 5 eta 1 euro ordainduko dituzte partaideek, eta lasterketaren egunean bertan 10 eta 5 euro ordaindu beharko dituzte.
Parte-hartzaile guztiek probaren kamiseta teknikoa jasoko dute opari.
Usansoloko Herri Lasterketa U113 Traitloi Taldeak antolatzen du.
Usansoloko VII. Herri Lasterketa
Urriak 6, igandez
Arlo Baltza plaza
11:45 Txikiak (0-4 urte) – 200 metro
12:00 Umeak (5-9 urte) – 500 metro
12:15 Gazteak (10-16 urte) – 1 kilometro
12:30 Nagusiak (+16 urte) – 7 kilometro
Usansoloko Udalak adierazi duenez, 12:00etatik 13:30era ibilgailuen zirkulazioa debekatuta egongo da lasterketaren ibilbidean.
☉ Usansolo
Bideoa / “ETSk entzun du Usansolok zer nahi duen, eta jarraituko dugu geltokia erdigunean aldarrikatzen”
Eusko Jaurlaritzak eta ETSk bi aukera soilik dituzte mahai gainean: alde batetik, tunel “labur” bat eta lanzadera zerbitzua; eta bestetik, tunel luzeago bat, 500 metro luzerakoa, Usansolo erdigunera iritsiko litzatekeena
Usansoloko Metro geltokiaren aferaz asanblada irekia egin zuten atzo herrian. Bertan izan ziren Loly De Juan Eusko Jaurlaritzako Garraio Azpiegituren zuzendaria, Ernesto Martinez de Cabredo ETSko zuzendari orokorra eta Julian Ferraz ETSko zuzendari ondokoa.
Bi erakundeetako ordezkariek azaldu zutenez, baztertu egin dute Usansolo erdigunean geltokia eraikitzea: “Usansoloko erdigunean ez da geltokirik aurreikusten, ekonomikoki bideragarria ez delako”, zehaztu zuen De Juanek.
Adierazpen horiek asanblada irekira bertaratu ziren herritarren haserrea piztu zuen: “Usansolo bere ospitaletik eta bere garraiotik isolatu dituzue, proiektuak Bizkaiko gainerako bizilagunei begiratzen dien bitartean. Ospitaleari eman zaio lehentasuna, eta ez herriari”, adierazi zuen atzo herritar batek.
Hain zuzen ere, metroaren geltoki berria Ospitalaren ondoan eraikiko dute, Usansoloko Unkina plazatik 900 metrora (gaur egungo Euskotreneko geltokia, desagertu egingo dena, 450 metrora dago).
Eusko Jaurlaritzak eta ETSk bi aukera soilik dituzte mahai gainean metro geltokia Usansolo erdigunearekin lotzeko: alde batetik, lurazpiko tunel bat eraikitzea, 500 metro luzerakoa, Laminarrieta, Meatzeta eta Torreondo kaleen arteko bidegurutzera iritsiko litzatekeena; eta bestetik, tunel “labur” bat eta lanzadera zerbitzua uztartzea.
Tunel luzearen aukera (ezkerrean) eta tunel txikia eta lanzaderaren ibilbidearen aukera (eskuman) // Geuria
Eusko Jaurlaritzatik eta ETStik onetsi egiten dute bigarren aukera; lanzaderarena, alegia. “Autobus elektrikoa jarriko genuke, eta Gorosibaiko bizilagunek ere erabili ahal izango dute”, zehaztu zuen De Juanek. Lanzadera zerbitzua Eusko Jaurlaritzak kudeatuko luke, eta ez Usansoloko Udalak, atzo ere adierazi zutenez.
Geltokia Erdigunean plataformatik adierazi dute “euren helburua lortu arte” jarraituko dutela borrokan: “Eusko Jaurlaritzak eta ETSk entzun dute Usansolok zer nahi duen, eta, hortaz, jarraituko dugu geltokia erdigunean aldarrikatzen”, adierazi dio GEURIAri Josu Grandibal plataformako kideak.
“Ezin dugu onartu Bilborako gure denbora handitzea. Hirugarren aukera ez da oraingoa: 2021eko planetan Aldundiak geltoki bat zuen Usansolo erdigunean. Zergatik zen lehen bideragarria eta orain ez?”, galdetu zuen atzo asanbladan Jon Atxutegi plataformako kideak.
Eusko Jaurlaritzak eta Euskal Trenbide Sareak (ETS) baztertu egin dute Usansolo erdigunean geltokia eraikitzea. Gaur asanblada irekia egin dute eta bertan baieztatu du hori Loly De Juan Eusko Jaurlaritzako Garraio Azpiegituren zuzendariak.
“Usansoloko erdigunean ez da geltokirik aurreikusten, ekonomikoki bideragarria ez delako”, zehaztu du De Juanek.
Ildo berean, De Juanek adierazi du Eusko Jaurlaritzatik eta ETStik onetsi egiten dutela lanzaderaren aukera: “Autobus elektrikoa jarriko genuke, eta Gorosibaiko bizilagunek ere erabili ahal izango dute”.
Lanzadera zerbitzua Eusko Jaurlaritzak kudeatuko luke, eta ez Usansoloko Udalak.
Lanzaderaz gain, bi erakundeek mahai gainean duten beste aukera da tunel bat eraikitzea, 500 metroko luzerakoa, ospitalean eraikiko duten geltokia Usansolo erdigunera hurbiltzeko.
Bi usansolotar Eusko Jaurlaritzak eta ETSk mahai gainean dituzten bi aukerak begiratzen // Geuria
Loly De Juanekin batera, Ernesto Martinez de Cabredo ETSko zuzendari orokorra eta Julian Ferraz ETSko zuzendari ondokoa izan dira asanbladan.
“Koherenteak izaten saiatu gara. Mahai gainean dauden proposamenak jasangarrienak dira sozialki zein ekonomikoki. Usansolo herriari zerbitzua emateko modurik onena dira. Ospitalea eta herria lotzeko puntu bakarra, Usansoloko zentroari zerbitzua eskaintzeari utzi gabe”, adierazi du Ferrazek.
Bi erakundeek euren proposamenak aurkeztu ondoren adierazi dute usansolotarrek erabaki ahal izango dutela bi aukeretatik bat. Hala ere, Usansoloko herritarrak ez daude ados ez aukera batekin ez bestearekin.
Herritarrak haserre
Asanblada irekia Geltokia Erdigunean plataformak antolatu du, eta Jon Atxutegi bozeramaileak hitza hartu du: “Gure helburua da metro geltokia erdigunean eraikitzea, hirugarren aukera izan daitekeena. Herritarron interesak defendatzen dituen aukerarik onena da”.
“Ezin dugu onartu Bilborako gure denbora handitzea. Hirugarren aukera ez da oraingoa: 2021eko planetan Aldundiak geltoki bat zuen Usansolo erdigunean. Zergatik zen lehen bideragarria eta orain ez?”, galdegin du Atxutegik.
Usansoloko San Andres eliza bete-beteta egon da asanblada irekian, eta bi erakundeetako ordezkarien berbak hautsak harrotu ditu bertaratu diren herritarren artean.
“Usansolo bere ospitaletik eta bere garraiotik isolatu dituzue, proiektuak Bizkaiko gainerako bizilagunei begiratzen dien bitartean. Ospitaleari eman zaio lehentasuna, eta ez herriari”, adierazi du herritar batek.
Danel Elezkano zaratamarrak esku pilota utziko du lesioak direla eta
Tokiko produktuak goi-mailako sukaldaritzara eramateko jardunaldiak antolatu dituzte Galdakaon
