Bostak eta Laurenak taldeak izen bereko abestian garbi azaltzen du zer diren: “Bost lagun alkar hartuta, musikak harrapatuta. Holan gozatzen dogu-ta, euskal kantak abestuta”. Betidanik musikari lotuta egon diren arren, pandemia garaian piztu zitzaien batera jotzeko nahia, eta pixkanaka, Zaratamon elkartzen hasi ziren —17:15ean, nola ez— entseatzeko. Unai Brea gitarra-jotzailea; Josu Zarate eta Edurne Diez de Ultzurrun abeslariak; baxuan, Jose Garate; soinuan eta teklatuan, Pablo Olabarrieta; eta gitarran zein txistuan, Joseba Ibarra daude. Olabarrieta (Zaratamo, 1955) eta Ibarra (Basauri, 1959) izan ziren proiektuari hasiera eman ziotenak eta batzen hirugarrena izan zen Itoiz taldeko baxu jolea izandako Garate (Ondarroa, 1958). Taldearen sortze prozesuaz jakiteko hitz egin dugu haiekin, eta hiru kideek luze jardun dute musika heziketa formalaren hutsuneez, txikitan jasotako ikasketa autodidaktaz eta euskal musika tradizionalaz zein “gaur egungo” soinuez.

Nola izan zen Bostak eta Laurenak taldea sortzeko ideia?
Joseba Ibarra: Pablo eta ni hasi ginen. Bera jubilatuta zegoen eta nik pandemia garai hartan hartu nuen erretiroa. Pablok esan zidan gitarra ikasi nahi zuela (nahiz eta zerbait jotzen bazekien), eta bere etxera, Zaratamora, etortzeko eskatu zidan, klaseak emateko edo. Hortik aurrera, etortzen jarraitu genuen, eta horrela hasi zen dena. Gero nik Foisis-i [Jose Garate] deitu nion, Basaurin bizi delako eta lagunak garelako, eta hura ere batu zen. Guretzat, egia esan, luxua da bera hemen izatea, musikari profesionala delako; bera beste maila batean dago, orain Bilboko Orkestra Sinfonikoarekin ere jotzen du, baina beti esaten du gurekin jotzen duenean ondo pasatzen duela.

Jose Garate: Noski! Bostak eta Laurenak taldean jotzea musikaren beste mundu bat da, beste arlo bat. Orkestra Sinfonikoarekin jotzea ez da gauza bera: kontrabaxua edo biolina jo dezakezu bertan eta izugarri ona izan, baina gero hona etorri eta dena gaizki egin. Bertan partiturak irakurtzen dira, eta hemen ez.

Pablo Olabarrieta: Joseba eta ni, berriz, ez gara musikari profesionalak, gu San Migeleko Kantuz (edo Kantari) ekimenetik gatoz. Duela 10 urte edo gehiago hasitako ekimena da. Euskal kantak kantatzeko batzen gara hainbat herritan: hilean behin San Migelen antolatzen dugu, Galdakaon hasi zen geroago… Bertan geundela beti esaten genuen polita izango litzatekeela taldetxo batean kantatzea, eta pandemiarekin etorri zen hori: bakoitzak bere aldetik eta norbere etxean grabatu zuen Benito Lertxundiren Orbaizetako arma ola-ren abestia eta gero, lagun batek bideoan batu zituen denonak. Hortik sortu zen dena.

Euskal kanta tradizionalak jotzen dituzue. Nola aukeratu eta prestatzen dituzue?
J.I.: Errepertorio osoa sarean daukagu, [Google] Drive orri batean. Zerrenda bat daukagu, 54 kanta baino gehiagorekin, eta hortik pixkana goaz denak entseatzen: 50 edo dauzkagu prestatuta orain, instrumentu guztiekin. Lehenengo erreferentzia bilatzen dugu YouTuben, eta gero gure modura moldatzen dugu: zati instrumentala prestatu eta partitura ateratzen dugu.

P.O.: Partituren maisua, hemen, Joseba da: guk gure ekarpenak egiten ditugu, moldaketatxoak, eta gero, negoziatu egiten dugu. Azkenean, 50 kanta horiek oso landuta dauzkagunak dira, inprobisatu ditzakegun arren, jende aurrean jotzeko gehiago prestatu behar baitira. Sei kanta entseatzeko, agian, 6-7 ordu behar izaten ditugu.

Zazpi orduz jarraian egoten zarete Zaratamon entseatzen?
J.I.: Bai. Goizaldeko ordu batean ere hemen egoten gara. Hori bai, beti hasten gara bostak eta laurdenetan, gure kantan esaten dugun bezala.

(Ezkerretik eskuinera) Pablo Olabarrieta, Unai Brea, Joseba Zarate eta Jose Garate // Bostak eta Laurenak

Bostak eta Laurenak kanta Oskorriren erritmoarekin egindako jota da, baina letra zuek jarri diozue.
P.O.: Kanta horrek azaltzen du, azken batean, gu zer garen: “Bost lagun alkar hartuta, musikak harrapatuta. Holan gozatzen dogu-ta, euskal kantak abestuta. Zaratamon alkartzen gara, kantu, soinu ta algara. Gaur gabiz aldrebestara, ardao apur bat atara!”. Hori da gure kanta; eta hori da gu garena: musikak batutako lagunak. Ez daukagu pretentsio handirik, ondo pasatzen dugu entseatzen, eta kontzertuak badatoz, gehigarri bat izan ohi dira, gehiago praktikatzera bultzatzen gaituztenak.

J.G.: Musika jendeak entzuteko egiten da beti. Musika inoiz ez da egin izan lokal batean egoteko, hortik ateratzeko baizik. Eta guk ere berdin egiten dugu. Zortea da entseatzen dugunean ondo pasatzen dugula, eta jendeak entzuten gaituenean ere hori da nahi izaten duguna: guk egiten dugun bezala, haiek ere musikaz gozatzea.

Musika ondo pasatzeko egiten duzuela diozue, “pretentsio handirik gabe”. Zu, Jose Garate, musikari profesionala zara, ikasketak dituzu, Itoiz taldeko baxu-jotzailea izan zara, Orkestra Sinfonikoan jotzen duzu. Baina besteok, nola ikasi duzue musika?
J.I.: Ni, berez, txistularia naiz. 10 urterekin hasi nintzen, aita herriko txistularia zelako. Baina organoa eta gitarra ere ikasi nituen: guztia modu autodidaktan, nahiz eta solfeo ikasketak egin ditudan.

P.O.: Josebak nik baino askoz prestaketa gehiago dauka. Nik musikaz ez dakit ia ezer. Konposizioak eta partiturak egin izan ditut, baina gero, ez daukat irakurtzeko batere erraztasunik. Txistua jotzen txikitan ikasi nuen, abadeek sortutako Arrigorriagako Lagun Artean taldean, eta gero, soinua eta organoa modu autodidaktan ikasi nituen jotzen; azken hau, elizan. Herriko abadeak solfeo pixka bat ere irakatsi zidan, baina momentu batetik aurrera esan zidan ezin zidala gehiago lagundu, eta nahi banuen, hor neukala organoa, jotzeko. Ordutik aurrera, lagunak etortzen ziren ni jotzen ikustera, eta adarra jotzen zidaten: tabernetako disko-jogailuetan bezala, dirua sartzen zutela esaten zidaten, eta orduan, haientzako jo
behar nuela.

J.I.: Esango nuke Pablok ikasketa musikalik ez, baina instintu musikal handia daukala. Badago jendea musika eskoletan eta kontserbatorioetan ikasi duena eta kanta bat bat-batean jotzeko eskatzen diozunean, gai ez dena partiturarik ez badu.

Teknika daukate, baina senik ez?
P.O.: Ez zaie irakasten inprobisatzen; agian, irakaskuntza sistemaren ahultasuna izan daiteke hori. Nik uste dut zerbait falta dela hor, teknika asko irakasten dela, baina ez bakoitzak barnean duena nola atera. Automata musikal bihurtzen dira, ezagutza asko dauzkatelako, baina dena oso mekaniko egitera ohituta daudelako.

J.G.: Kontserbatorioetan irakurtzen ikasten da: solfeoa eta instrumentua nola jo. Orduan, beti zaude ohituta musika irakurtzera eta ez zure sormena kanporatzera. Baina egia da norberak barruan daukan musika ateratzeko ez dagoela eskolara joan beharrik, musika buruan daukazulako. Eta gure taldean instintu handiena daukana, buru musikalena daukana, Pablo da. Jaiotzez dakarren zerbait da. Falta zaiona, zera da…

J.I.: Kontserbatorioa! Baina, kontserbatorioa, zertarako? Gu elkarren artean osatzen gara.

Egun, orduan, zein izango litzateke musika eskolarik onena?
J.G: Elizako korua. Harmonia klasikoak jotzen dira bertan, eta 8, 9 edo 10 urteko umeentzako onena izango litzateke belarria hezteko, organoaren laguntzarekin. Instrumentua entzutea eta gero, abestea, gaur egun, gazteek ez baitute abesten; agian, reggaeton kanten esaldi batzuk.

J.I.: Baina ez dute abesten ez dutelako tonua kontrolatzen! Lagun batek esan zidan behin: “Zuk uste duzu Arkimedesen printzipioaren arabera zure gorputzaren pisuak desplazatzen duen ur kantitatea zein den jakinda, igeri egiten badakizula?”. Ez. Igeri egiten ikasteko, uretara salto egin behar duzu, eta musikan, berdin. Musika ikasteko, jo egin behar da. Beraz, gazteek ere praktikatu egin behar dute.

Pablo Olabarrieta Unai Brea eta Edurne Edurne Diez de Ultzurrunekin // Bostak eta Laurenak

Gazteak musikara benetan erakartzeko, abesti “modernoagoak” jo beharko zenituzkete?
P.O.: Ni musika “berriarekin” ez naiz identifikatuta sentitzen. Gurea beste estilo bat da. Klasikoagoa. Denok ditugu 60 urtetik gora, eta jotzen dugun musika gu bezalako jendearentzako da, gure garaiko musika entzun nahi dutenentzako. Gure estiloa ez da “gaur egungo musika”.

J.I.: Lehenengo, halere, definitu egin beharko litzateke zer den “gaur egungo musika”, panorama edo abanikoa asko zabaldu baita. Garai batean, oso melodia eklesiastikoak egiten ziren, eta gero, euskarazko kanta tradizionalak, Xabier Leterenak, Mikel Laboarenak… Baina oraingo gazteek denetarik daukate eskura.

P.O.: En Tol Sarmiento (ETS), adibidez, gaur egungo musika da, oraingo talde batena, baina musika guk ulertzen dugun moduan egiten dutela esango nuke. Zurekin batera kanta, esaterako, duela 40 urte Letek edo garai hartako norbaitek egin izan balu, antzekoa izango litzateke.

J.I.: Kanta oso lasaia da. Euskal musika tradizionalak bezala, badakizu zer daukan? Melodia asko, erritmoa baino gehiago. Orokorrean, kanta goxoak dira, eta gazteentzako, agian, motelegiak.

J.G.: Gaur egun, herriko jaietan ez da berbenarik entzuten, DJ bat egoten da beti, pertsona bakar bat, eta Josebak esan duen bezala, horiek jotzen dutena ere erritmoa da, denbora osoan, baina ez melodia.

Bestalde, nik esango nuke panorama aldaketa estilo musikal ezberdinen nahasketatik ere badatorrela. Frantzia erditik behera (Hego Amerikan bezala), kultura hispanikoa dago musikan: guk olatuak egiten ditugu, notak ligatu, salto gutxirekin. Frantziatik gora, berriz, estilo anglosaxoia daukate, eta Afrikatik egiten den bezala, gu ohituta ez gauden musika interbaloak erabiltzen dituzte: soinuen artean salto handiak daude. Gaur egun, bi kultura horiek nahastu dira.

Jose Garate // Bostak eta Laurenak

Eta zuek estilo klasikoena mantenduko duzue. Noiz eskainiko duzue hurrengo kontzertua (aurtengo Arkotxako eta Mugiako emanaldien ondoren)?
P.O.: Abenduaren 17an, Plentziako Goñi Portal Kultur Etxean, 19:00etan. Gero, zehazteko dago, baina Leioan ere joko dugu, urtarrilaren 15ean, eta Zaratamon jotzeko ere esan digute, Gabonetan. Baina ikusiko dugu nola doan kontua. Ez daukagu jotzeko presarik.

J.G.: Ez gara 17-20 urteko gazteak, disko bat grabatu nahi dutenak eta jo ahal izateko herri guztietatik mugitzen ari direnak. Guk ez dugu albumik grabatuko, eta ez gara kontzertuetatik bizi. Gazteek inozentzia, lotsagabekeria eta indarra daukate, eta nahiz eta gaizki jo, ez dira konturatzen, edo berdin zaie. Bidean hartzen dute maila musikala. Guk ere horrela egiten genuen gaztetan. Baina, orain? Ezin gara jendearen aurrean barregarri gelditu. Jendeak esango luke: “60 urte eta ez dakite nota bat batera jotzen”. Gazteei onartu egiten diezu gauzak halamoduz egitea, baina guk ondo jo behar dugu.

P.O.: Taldearen kritikorik gogorrenak gu geu gara. Taldean sentitu behar gara gustora egindako lanarekin.