Musikaria, idazlea eta artista da Iñigo Rekalde Sanz (Zaratamo, 1995) zaratamoztarra. 2013an Perros kon asma taldearekin hasi zen eszenatokietara igotzen, eta egun, haiez gain, Kruela taldearekin jotzen eta bakarlari lanetan ere badabil. Kantaria da, eta berak sortzen ditu letra propioak. Bukowski, Saliger, Poe eta beste hainbatengandik ikasi du nola idatzi. Baina estilo propioa dauka denetarako. Un lunático con gafas de sol (2018) eta Terciopelo despeinado (2020) liburuak kaleratu ondoren, nobela batean ari da lanean.

2013an hasi zinen Perros kon asma taldearekin. Zerk bultzatu zintuen musika talde bat sortzera? Umetatik gustatu izan zait musikaren mundua; nire lehengusuen etxean entzuten genituen lehenengo diskoak. Gainera, betidanik izan dut eszenatoki baten aurrean showak egiteko gustua. Eta egun batean, lagun batek deitu zidan kontzertu bat jotzeko. Bi lagun bilatu ondoren, abestiak prestatu genituen. Horrek itzelezko bultzada eman zidan.

Eskorbuto, Cicatriz, Doctor deseo eta beste hainbat talde aipatu dituzu erreferentetzat. Musika estiloa, letrak… Zer da bakoitzarengatik gustuko duzuna? Lehendabizi, letrak. Beti gustatu zaizkit. Eta gero, bakoitzak daukan magia. Nire musika bilduma baten batek ikusten badu, “me toma por loco”. Denetarik daukat: Discepolo-tik hasi eta El último que zierre-raino.

Abeslari moduan, nor da gogokoen duzun musikaria? Hori ezin dut esan, erreferente asko dauzkat. Gustukoena esatea, ordago bat botatea izango litzateke. Jende oso ona dago eszenatokietan eta bakoitzak momentu ezberdinetan laguntzen nau.

Zure estiloa zure erreferentzien nahasketa dela esango zenuke? Nola definituko zenuke? Izan ahal da. Bizitzan zehar ikasten dugunaren Frankensteina gara: apur bat hemendik, beste apur bat beste aldetik.

Musikaren arloan, proiektu propioetan ari zara lanean. Zeintzuk dira? Taldearekin, Perros kon asma eta Kruela, abeslari moduan, orain dela gutxitik, eta bakarrik kantautore, Iñigo Riki bezala.

Bakarlari moduan edo taldean lan egitea, zer nahiago duzu? Indiferentea iruditzen zait. Bakarlari moduan, formalago nago abesti pertsonalak jotzen, eta janzteko arloan ere diferentea da: musikak horrela agintzen du. Perros-ekin beste “rollo” bat da. Neure abestiek dira, baita, baina basatiagoa da.

Literaturaren munduan ere eman dituzu pausoak. Un lunático con gafas de sol (2018) 80 mikro-ipuinez osatutako liburua izan zen argitaratu zenuen lehena. Gai jakin baten inguruan idatzita dago? Ez, momentuan sentitzen nituen istoriez osatuta dago liburua. Momentu horretako sentimentuak atera nituen kalera, poesiaren munduan igeri, eta proiektu barri batekin hasi.

Zaratamoztarra kontzertu batean // Utzitakoa

Aldizkariari eskainitako elkarrizketa batean esan zenuen poesiarekin eta zure munduko fantasiarekin elikatutako istorioak direla. Hauek sortzeko, musikarekin bezala, literaturan erreferenterik daukazu? Asko irakurtzen dut. Idazkera erraza Bukowskik erakutsi zidan; Poek bere magian murgildu ninduen; Saliger-en El guardian entre el centeno ere gogoan dut. Denetarik apur bat. Liburu guztietatik eduki ahal dira erreferentziak, bertatik bidaiatu eta ikasi.

Kanten letrak idaztea edo narrazioak idaztea. Zein nahiago? Momentuak berak eskatzen dizu. Asko idazten dut egunean zehar eta erraza egiten zait idatziak proiektu ezberdinetan jartzea.

Abestietan erabiltzeko ere balioko lukete zure narrazioek? Edozein idatzi erabili ahal da abesti baterako, eta edozein abesti istorio bat izan daiteke.

2020an, Terciopelo despeinado liburua kaleratu zenuen, Círculo Rojo argitaletxearekin, beste behin. Aurreko liburu rekin loturarik badu lan honek? Ideia berdina zen, baina beste momentu emozional baten nengoen. Liburua beltzagoa da. Lehenengo liburuan ume baten moduan ibiltzen nintzen hegaz; bigarrenean, ordea, lokatz artean topatzen naiz.

Harrera ona izan du publikoaren artean? Bigarrenak ez hainbeste, Covid-a sartu zen eta ez nuen promozionatzeko aukera askorik izan. Orain gabiltzan munduan, jendeak ez du askorik irakurtzen, eta batzuek konpromisotzat hartu didate, gero irakurri ostean oso gustuko izan dutela esan didaten arren. Horrek niri balio dit. Horregatik, niretako, harrera ona eduki du.

Beste libururik idatzi duzu edo idazten ari zara une honetan? Nobela baten sartuta nago, ia amaitzen dudan, beste proiektu pare batzuetan ere banabilelako sartuta. Ia ez daukat astirik. Urte honetarako zerbait berria aterako dut, diskoa, liburua… Beti berritzen nabil.

Zaratamoko jeltzaleek 11 ildoko hauteskunde-programa prestatu dute maiatzaren 28ko bozetarako. Aurten, Leire Arroita izango da herriko EAJren alkategaia, eta berari egokituko zaio, Udalera helduz gero, jarduketa nagusiak aurrera eramatea: Industria Plana garatzea, gazteen formakuntza bultzatzea eta udal pilotalekua eta medikuaren zentroa berritzea dira egin nahi dituzte esku hartzeetako batzuk. Hemen, 2023-2027 urteetarako EAJk proposatu dituen neurrien laburpena:

Erantzuten duen eta ezkutatzen ez duen ezinbesteko kudeaketa esperientzia

• Udal izapideetarako arreta presentziala eta online formatua konbinatzea
• Alkatearekin eta zinegotziekin tratu pertsonala Arkotxan eta Elexalden

Inbertsio plan bat, udal ekonomia urratzen ez jarraitzeko

• Auzoen onurarako diru laguntzak lortzeko, instituzioekin eta administrazioekin harremanak optimizatzea

Sustapen ekonomikoa eta kalitatezko enplegua

• Herritarren parte hartze prozesuetatik datorren aurrekontua egitea
• Merkataritza, ostalaritza, industria, ekintzailetza eta autoenplegua bultzatzea
• Industrialdeetako ETE operatiboen jarduera bultzatzea, sektore ekonomiko publiko eta pribatuekin lankidetzan
• Landa-eremuaren garapena

Trakzio udalerri bihurtzeko azpiegiturak eta irisgarritasuna

• Bide-azpiegiturak eta ekipamenduak hobetu
• Irisgarritasuna hobetzeko proiektuak
• Udal pilotalekua berritzea
• Medikuaren Etxea birmoldatzea

Kalitatezko eta hurbileko gizarte zerbitzua eta zerbitzu publikoak

• Udalbatzak ematen dituen laguntzen gaineko kontrola
• Diru laguntza guztiak mantendu eta berriak gehitu

Neurrira egindako neurriak dituzten auzoak eta biztanle-gune berriak

• Arkotxan proiektu espezifikoak: industrialgunera sartzeko biribilgunea eraikitzea, adibidez
• Industria Plana garatu
• Santa Barbara eta Upomendi eremuak berrurbanizatzea
• Landa bideak konpontzea eta mantentzea
• Auzo taxi zerbitzua
• Wifi sarea
• Igogailuak jartzeko laguntzak
• Segurtasuna hobetzea eta puntu beltzak kentzea

Berdintasuna gizarte konpromisoengatik eta udal konbikzioagatik

• Udal protokoloa, genero-indarkeriaren biktima diren emakumeei eta beren seme-alabei laguntzeko

Kultura, kirola eta euskara, gure nortasuna bizirik mantentzeko

• Kalitatezko eta euskarazko kultura eta kirol programen aldeko apustua
• Euskara Plana bultzatzea
• Agenda kulturala bultzatzea
• Futbol zelaiaren erabilera berriak aztertzea
• Kirol instalazioak eta haurrentzako guneak hobetzea

Gazteria, gure etorkizuna eta aktibo onena, gure apustua

• Gazteen artean prestakuntza kualifikatua hobetzeko proiektua
• Gazteen alokairu programaren jarraipena
• Etxebizitza berrien sustapena

Ingurumena eta energia berriztagarriak, iraunkortasunaren giltzarri

• Udal eraikinetan energia berriztagarriak
• Elektrolinerak jartzea eta aparkaleku berriak egitea aztertzea
• Bidegorriak hobetzea
• Kartelen eta pintaden aurkako ordenantza
• Makina bio osasungarriak eta kalistenia ekipoak
• Hiri-altzariak hobetzea
• Kale-katuen kolonien kontrola

Elkarteak, gizarte-ehun biziaren zaindariak

• Tokiko elkarteekin lan egitea

Zaratamoko EH Bilduk zabaldu du maiatzeko hauteskundeetarako aurkeztu duen programa. “Garai gogorretan eta gutxiengoan gobernatu behar izan dugu”, gogoratu dute, azken legegintzaldian Udalean egindako lanaz: “Baina argi utzi dugu gobernantza eredu irekiak modu egokian erantzun diola herritarren beharrei”. Alberto Ugarriza alkategaia izango da, beste behin, eta datorren legegintzaldian lau urte hauetan egindako proiektuekin aurrera jarraitzea izango du helburu.

2023-2027 planean, Arkotxan eta Etxerreko ingurune naturalean jarriko dute fokua. Auzora sartzeko bidean, irisgarritasuna hobetu eta biribilgunea eraikitzeko pausoak emango dituzte koaliziotik: “Errotondak istripuak gutxituko ditu, ibilgailu motordunen sarrerak eta irteerak erraztuz, eta, aldi berean, oinezko mugikortasunari ere erantzungo dio: espaloi bat izango du, Ibaizabalgo ertzetatik pasealekuari lotuta”. Azaldu dutenez, aurreproiektua bukatuta dago eta Bizkaiko Foru Aldundiarekin eta Euskal Trenbide Sarearekin adostuta. “Orain, elkarrizketatik ekintzara igarotzeko garaia da”.

Obra horrek Outukumpeko lursailen birkalifikazio erreala egiteko aukera emango du, eta, beraz, gunean dagoen Etxerreko eta Garaiko hezeguneak berreskuratzeko proiektua martxan jartzeko bidea izango da. “Proiektu honek Basauriko eta Zaratamoko oinezkoen ibilbideak Ibaizabalen erriberako pasealekuarekin lotzeko balioko du, eta naturarekin konektatutako elkarguneak sortuko ditu”.

Sei neurri

Koalizio ezkertiarrak proposatu dituen gainontzeko neurrien artean, beste sei esku hartze nabarmendu dituzte. Hezkuntzari, zaintzari, berdintasunari, mugikortasunari, enpleguari eta gazteentzako dinamikei lotutakoak izango dira:

• Gure ametsetako eskola publikoa
  a. Eraikinean jasangarritasun energetikoa bermatzea
  b. Euskal kurrikuluma eta kulturaren transmisioa garatzeko lan taldea
  c. Eskola Bidea bultzatzea
• Zaintzen ekosistema sortzeko mahaia eratzea (profesionalek, elkarteek, mugimendu feministek, herritarrek eta familiako kideek osatuta) eta udal txokoak belaunaldien arteko elkarbizitzarako gune bihurtzea
• Berdintasun foroa indartzea
• Arrigorriaga – Elexalde – Arkotxa – Ospitalea autobus linea sortzea
• Zaratamoko lanaren inguruko mahaia eratzea (langabeziaren aurka egiteko, enpresen eskaintzari eta langabetuen eskariari erantzutea izango da xedea)
• Herriko gazteekin dinamikak eta planak

Gure Herria plataformak puntuz puntuko hauteskunde-programa prestatu du datorren legegintzaldirako. Jon Ibon Izaguirre alkategai, zazpi ildo biltzen dituen proposamena burutu nahi dute Zaratamon: auzoetan birgaitzeak egitea, irisgarritasuna eta mugikortasuna hobetzea eta gazteei eta herritar zaurgarrienei etxebizitzarako aukerak erraztea dira jarduketetako batzuk. Hemen, programa laburtua:

AUZOAK
Arkotxa

• Trenbideko zubia eta sarrerako aldapa handitzea eta Eliza eta Santa Barbara birgaitzea
• Erdigunea birgaitzea: irisgarri egitea eta peatonalizazio lanak (Santa Barbaratik okindengira)
• Ibaizabalen areatzan, parkea eta Olaganeko parkea estaltzea eta instalazioak hobetzea
• Arkotxako frontoiko aldagelak
• Kultur Etxearen diseinurako prozesu parte hartzailea
• Bilbondora oinezkoentzako bidea

Elexalde

• Elexoste plaza birgaitzea, erdi peatonalizatzea hiri-altzariak jartzea eta elizako etxebizitzetatik Arkotxako errepidera bidea
• Udaletxe osteko parkea estaltzea eta Gurutzalden makina bio osasungarriak eta aparkalekuetako zorua berritzea

Moiordin

• Makina bio osasungarriak eta umeentzako jolasak berritu eta kalearen erdiguneko zorua aldatu
• Liburutegia astean baten zabaldu

Burbustu

• Auzoa birgaitzeko plan integrala

Mendieta

• Oinezkoen ibilbidearen bigarren fasea

Ur hornidurako sarea berritzea gainontzeko auzoetan eta saneamenduaren arazoa konpontzea

BERDINTASUNA ETA ONGIZATEA

• Baliabide ekonomiko eta materialez hornitzea: etxeko laguntza, gizarte larrialdietarako laguntzak, Zaratamoko Elikagaien Bankua
• Adineko pertsonei laguntzeko programak: Zainduz programa, adibidez
• Umeei arreta emateko programak
• Kulturen Arteko Bizikidetza Plana

UDAL TXOKOAK

• Elexalde eta Moiordin txokoetako afarien ordutegiak berreskuratu
• Omenaldi-monumentuak: baserritarren omenezko eskultura, Elexoste plazan eta industria-langilearen omenezko eskultura, Olagane parkean

ETXEBIZITZA

• 15 etxebizitza alokairu sozialean jartzea, herriko gazteentzat: eraikuntza berria Gurutzalden. 150-350 euro arteko errentarekin, diru-sarreren arabera
• 35 udal etxebizitza tasatu: eraikuntza berria, Gurutzalden. Lehentasun osoa izango dute herrian jaio edo bizi direnek

INGURUMENA

• Udal instalazioetako energia iturri berriztagarriak berritzea, kanpoko argiteria publikoa LED argiengatik ordezkatzea, elektrolinerak Arkotxan eta Elexalden eta auzoetan bizikleten aparkalekuak
• Etxerre eta Garai urmaelak (Arkotxa): parkea sortzea
• Korridore berdea: Iragorri-Urdinbide basoa baso publiko bihurtzeko gestioa eta Makatza baserria jarduerak egiteko zentro gisa egokitzea
• Iturriak lehengoratzea
• Ingurumeneko udal ordenantza onestea

KULTUR ETXEAK

• Ludoteka: Kultur Etxeetan espazio bat egokitzea
• Liburutegiak: umeentzako urteko programazioa
• Fardel-aldagailuak
• Zaratamoko ondare historiko, kultural eta erlijiosoari balioa ematea
• Kultur agenda: lauhileko programazioa. Zineman, Zaratalabur film laburren saioak sortzea

HEZKUNTZA ETA KULTURA

• Jolasguneak irizpide osasungarrien arabera egokitzea: eskolako sarbideak irisgarritasun parametroetara egokitzea eta jolas gunearen zati bat Haur Hezkuntzarako egokitzea
• Haurreskolako jolastokia estaltzea
• Aparkalekua txukuntzea eta oinezkoentzako bidea egokitzea: Elexaldeko plazatik eskolara
• Umeentzako eta gazteentzako udalekua eta egonaldiak atzerrian (ingelesa hobetzeko, 16-18 urte bitartekoentzako, diruz laguntzea)
• Guraso Eskola sustatzea