☉ Zaratamo
Flor Verón: «Praktikan jarri nahi nuen jendeak nire obrak eraman ahal izateko; hau da, artea sortzea, gero erabiltzeko»
Argentinan sortutako WÜL moda markaren esentzia da jasangarritasuna. Florrek sortutako proiektua forma hartzen joan da Euskal Herrian, eta azken Gabonetan, Bilboko Artisautza Azokan egon da bere produktuak saltzen

Ehun artea ikasi zuen Argentinan Flor Verón Goas-ek (Buenos Aires, 1979). 2015ean Euskal Herrira etorri zen eta gaur egun Zaratamon bizi da, bera lantegia hantxe daukalako. Unibertsitate ikasketak amaitu ondoren, moda eta ehun-arteko marka sortu zuen Verónek. WÜL izena jarri zion markari eta estilo propio eta berezia lantzen aritu zen moda eta arte jasangarriaren alde. Hostoak, sustraiak edo loreak erabiltzen ditu arropen estanpaziorako, landare estanpazioa baita artista argentinarraren teknika. Zaratamoko lantegian egindako lanari esker, WÜL pixkanaka-pixkanaka hazten eta forma hartzen joan da. Azken Gabonetan Gabonart deitzen den Bilboko artisautza azokan egon zen bere arropa jasangarria saltzen. Horrez gain, azken urteetan ikastaroak antolatu ditu moda eredu hau bultzatzeko asmoz.
Nola definituko zenuke WÜL marka? Berez, WÜL moda eta ehun-arte jasangarriko marka bat da. Ni ehun-artista naiz, ehun arteko gradua ikasi nuen Buenos Airesen eta beka bat eskuratu nuen artea modara eramateko jasangarritasuna bateratuz. Hortaz, nik WÜL-en zuntz organikoekin bakarrik egiten dut lan, eta tratamendu guztiak ingurumen-jasangarritasunaren alde pentsatuta eta landuta daude. Beste aldetik, kimiko toxikoak ez ditut lantzen, ezta azalari eragin diezaiokeen beste ezer ere. Nik erabiltzen ditudan ehunek edota zuntzek GOTS (Global Organic Textile Standard) ziurtagiria daukate. Ziurtagiri hau trazabilitate-ziurtagiririk altuena da, baratzetik hasi eta azken etiketatzerainoko zuntz organikoez arduratzen dena. WÜL-en ziurtagiri hori daukaten ehunak bakarrik erabiltzen dira. Bestetik, feltroen zatiari dagokionez, artile ekologikoarekin egiten dut lan.
Izen bitxia jarri zenion zure markari. Letra-joko bat da WÜL. Izen bat pentsatzen hasi nintzenean artilearekin bakarrik egiten nuen lan. Horren ondorioz, izenak dieresia darama ‘U’-ren gainean “wool” hitzari erreferentzia eginez, “wool” artilea baita ingelesez. Bestalde, ‘U’ letrak dieresiarekin irribarre bat sortzen du eta horrekin nik maite dudana egin ahal izatea irudikatzen dut. Eta, azken finean, hiru letrek (W – U – L) “What U Love” esan nahi dute. Hots; maite duzuna.
Eta nola sortu zen egitasmo hau? Argentinako IUNA-n (Artearen Unibertsitate Institutu Nazionala) ehun arteko gradua amaitu nuen 2004an. Hortik lau urtera sortu zen WÜL proiektua, 2008an. Unibertsitate ikasketak behin bukatu nituenean, feltroarekin lanean zebilen jendea ezagutu nuen, eta, horren harira, tindu naturalekin hasi nintzen lanean. Formakuntza baneukan eta praktikan jarri nahi nuen jendeak nire obrak erabili ahal izateko; hau da, artea sortzea, gero erabiltzeko.
Zure proiektu pertsonala da hau. Hala da. Nik sortu nuen WÜL, nik eraman nuen aurrera egitasmoa eta nik kudeatzen dut guztia. Ez dago beste inor, ni bakarrik. Nik egiten ditut jantziak, estanpazioa eta den-dena. Gainera, ez dut makinarik erabiltzen, nire lantegian dagoen makina bakarra josteko makina da.
Zer arropa mota saltzen duzu? Kamisetak, soinekoak… Azken finean, sasoia eta urtaroaren arabera aldatzen joaten naiz. Urtero berritzen ditut produktuak, arraroa da errepikatzea. Hori bai, nik ez dut ez multzoetan, ez txandetan lan egiten. WÜL-en egiten den guztia pieza bakarra da. Adibidez, landare berberarekin egiten dudan estanpazio edo tindu naturalen kasuan, banan-banan egiten dut lan. Espezie berarekin lan egin arren, janzki guztiz ezberdinak dira denak. WÜL-en filosofiaren zati bat da hori, jantziak diseinatzea eta egitea bat-banaka.
Eta zeintzuk dira erabiltzen dituzun materialak arropa egiteko? Zuntzetarako zuntz zelulosikoak, kotoia edo kaña organikoak eta ziurtatuak baldin badira, noski. Estanpatzeko materialei dagokienez, landare naturalak erabiltzen ditut beti. Hori da nik lantzen dudan teknika, landare estanpazio edo “eco-print” deitzen dena. Teknika horren funtsa honakoa da: tindagai-landareak diren zenbait espezieren pigmentuak ehunezkoa izan daitekeen euskarri batera eramatea. Normalean, hostoak, loreak, sustraiak eta landareen azalak erabiltzen ditut estanpatzeko.
Ikusten da jasangarritasunari garrantzia handia ematen diozula. Berez, moda jasangarriko proiektu batzuetan murgilduta nago. Azken batean, marka honen ardatza da jasangarritasuna. Hemen ez dago ezer sintetikorik, WÜL-en ez duzu aurkituko sintetikoa den ezer.
Zeintzuk dira WÜL-en helburuak? Modari eta arteari dagokienean, gero eta jasangarritasun handiagoa lortzea eta eredu hori bultzatzea. Horiek izango lirateke helburu nagusiak.
Gabonetan zure jantziak erakusteko eta saltzeko aukera izan zenuen Bilbon. Zelan joan zen? Nahiko ongi joan zen negozioa, espero nuena baino hobeto. Balantzea oso ona izan zen. Pandemiak eragindako bi urteko parentesiaren ostean eta murrizketarik gabe, jendea animatu eta hurbildu egin zen. Egia da formakuntzari lan handia eskaintzen diodala eta urteak aurrera joan ahala ni ere nire bezeria egiten joan naizela. Esaterako, bezero askok urtero errepikatzen dute eta batzuetan senide edo lagunekin etortzen dira hurrengo urtean. Beraz, gurpil moduko bat sortzen da eta horrek indarberritzen nau.
Bilboko artisautza azokan ez zara berria. Ez, nire bosgarren urtea izan da hau. Urtean bi azoketan parte hartzen dut. Lehena, udaberrian; eta bigarrena, Gabonetan egiten den artisautza azoka horretan, Bilbon. Horrez gain, webgunearen bidez eta Bilbon zein Frantzian ditudan denden bitartez saltzen ditut nire produktuak urtean zehar.
Zeintzuk dira zure ohiko bezeroak? Batez ere 35 urtetik gorako jendeak erosten ditu nire produktuak. Gazteen artean oraindik ez da hain ohikoa arropa mota hau janztea, zailagoa egiten zait gazteengana heltzea.
Azken urteetan ikastaroak ere antolatu dituzu. Ikastaro horiek ere espero nuena baino hobeto joan ziren. Urte ugari daramatzat formazio lanetan, baina 2021az geroztik eskaera gero eta handiagoa izaten ari zen. Hala, gero eta denbora gehiago eskaini diot formakuntzari.
Zer lortu nahi zenuen ikastaro hauekin? Nire teknikak eta lan egiteko moduak irakatsi eta zabaltzea, gehienbat. Moda eredu hau hedatu nahi nuen eta ezagutzera eman ehun mundu hau. Zenbait ikastaro antolatu ditut: batzuk artilezko feltrozkoak, beste batzuk landare estanpaziozkoak… Jendea animatzen da eta gerturatzen da ikastaroetara. Gainera, poz-pozik ateratzen dira. Bartzelonan antolatu nuen ikastaro bat, beste bat Basque Design-en, eta Fashion Revolution-ean egotea pentsatzen ari naiz, moda jasangarriaren astean hain zuzen ere.
Argentina utzi eta 2015ean Euskal Herrira etorri zinen. Bai, nire familia Euskal Herrikoa da eta familiaren zati bat hemen dut. Beraz, proiektua ere Euskal Herrira ekarri nuen, jakina.
Non izan du WÜL-ek arrakasta gehiago, Argentinan ala Euskal Herrian? Hemen, Euskal Herrian. Baina, esan beharra dago markak forma bertan hartu duelako izan dela. Horrez gain, ni ere hazten joan naiz, esperientzia lortzen joan naiz eta horrek asko lagundu du.
Zaratamon duzu lantegia. Zaratamon, bai. Beste lantegi bat daukat Bartzelonan, baina ez naiz hainbeste joaten hara. Zaratamon bizi naiz, gainera, eta hemen daukagun bakeak asko laguntzen du nirean lan egiteko. Niretzat, behintzat, lasaitasuna izatea funtsezkoa da, batez ere nire lanerako. Izan ere, nik landareekin egiten dut lan. Zaratamoko ingurunea ezin hobeto datorkit.
Nola ikusten duzu moda eta arropa munduaren egoera gaur egun? Alde batetik, kontzientzia hartzen ari garela esango nuke. Bestetik, jasangarritasunari dagokionez, hipokrisia handia ikusten dut. “Jasangarriak” diren egitasmo ugari sortzen ari dira jasangarritasun hitza modan dagoelako, baina gero produktuak aztertzen badituzu ez dira guztiz jasangarriak. Oraindik azpijoko eta tranpa asko existitzen da.
☉ Zaratamo
Egunero Abenduaren 3an bizi nahi dutela aldarrikatuko dute Zaratamon
Egun osoan zehar izango dituzte ekintzak Euskararen Nazioarteko Egunaren harira

Euskararen Nazioarteko Eguna ekitaldiz beteta dator Zaratamora, baina baita aldarrikapen argi batekin ere: Abenduaren 3a egunero bizi nahi dutela herrian.
Hori horrela, hainbat ekintza prestatu dituzte goizean goizetik. 11:00etan kartel erraldoia osatuko dute, eta horrretarako herriko txiki eta ez hain txikiak parte hartzera gonbidatzen dituzte.
Ordu bete geroago, 12:00etan, talde argazkiaren txanda izango da. 12:30ean munduan zehar bidaiatzeko momentua helduko da, Onintze Gotiz ipuin kontalariak “Munduko ipuinak” ikuskizuna eskainiko baitu.
Goiz osoan zehar txistulariak egongo dira eguna musikaz blaitzen.
Arratsalderako indarrak gorde beharko dituzte zaratamaztarrek, 18:00etan dantzaldiaren txanda helduko baita, Sabin Bikandik gidatuta.
☉ Zaratamo
Euskal Baliabideen txokoa sortu dute Zaratamoko familientzat
Gaur arratsaldean, 17:00etatik 19:00etara eskola zaharrean

Askotan buru haustea izaten da seme-alabak dituzte familientzat euskal produktuak aurkitzea, izan jostailuak, gailu elektronikoak edo dena delakoak.
Bide hori erraztu nahian Besopean Guraso Elkarteak Euskal Baliabideen Txokoa sortu du. Gaur arratsaldean, 17:00etatik 19:00etara eskola zaharrera hurbiltzen denak euskarazko ipuinak, mahai-jolasak, liburuak, musika, pelikulak eta Ap-ak ezagutzeko aukera izango du.
Ez hori bakarrik, Olentzero eta Mari Domingiri gutuna idazteko irizpideak ere emango zaizkie gurasoei.
☉ Zaratamo
Ibilgailu elektriko berria izango dute Zaratamon

Zaratamo bezalako herri batean mugikortasunak berebiziko garrantzia dauka. Gune eta auzo ezberdinetan dago antolatuta herria, eta udalaren kezka eta ardura da sortu daitezkeen mugikortasun arazoei irtenbidea ematea.
Hori dela eta, udalak erabilgarri dituen ibilgailuetako bat herritarrak garraiatzeko erabiltzen du, joan etorriak errazteko edo urtean zehar egiten diren ekitaldi eta ekintzetara hurbiltzeko, hala-nola pertsona edadetuekin astelehenetan egiten dituzten ibilbide osasungarriak.
Oraingoan, baina, mugikortasunari jasangarritasuna ere gehitu dio Zaratamoko Udalak, eta bigarren eskuko ibilgailu elektrikoa erosi du. Datorren astetik aurrera egongo da erabilgarri, eta 14.752€ + 3.097€ BEZe-ko aurrekontu izan du.
☉ Zaratamo
Herritarren parte-hartzean oinarrituta landu nahi du Zaratamoko Udalak 2024ko aurrekontua
Herritarrek azaroaren 24a arte egin ahalko dituzte euren ekarpenak, eta epea bukatuta, bai udal ordezkariek eta bai teknikariek jasotako proposamen guztiak aztertuko dituzte

Herritarren parte hartzean hezurmamitu nahi du Zaratamo Udalak 2024ko aurrekontuen lanketa, eta horretarako bilerak egingo dituzte datorren astelehenetik aurrera:
Azaroak 20,astelehena, Arkotxan udal txokoan, 19:00etan.
Azaroak 22, asteazkena, Elexalde, kultur etxean, 19:00etan.
Azaroak 23, osteguna, Moiordin, Liburutegian. 19:00etan.
Ez da parte hartzeko aukera bakarra izango, ordea: proposamenak telematikoki egiteko aukera ere egongo da,eta postontziak jarriko dira udal eraikinetan.
Herritarrek azaroaren 24a arte egin ahalko dituzte euren ekarpenak, eta epea bukatuta, bai udal ordezkariek eta bai teknikariek jasotako proposamen guztiak aztertuko dituzte. Udaleko arduradunek azpimarratu dutenez ” udaleko diru publikoa eta interes orokorra uztartu nahi dugu, udalaren eta herritarren artean elkarlan parte-hartze kultura indartuz”. Eragile eta pertsona bakoitzaren interesen ikuspegi zehatzetik “komunitate ikuspegi” batera salto egin nahi dute. Hori horrela, udal aurrekontuaren gastu ez finkoen zati bat non eta zertan erabili erabakiko dute zaratamarrek.
Udaletik jakinarazi duten lez, “2024ko aurrekontuetan diru sarrera handiagoak izango ditugu eta %1,08 gehiago izango dugu erabiltzeko”. Halan eta guztiz ere, ez da dena ezti eta apar, gastu finkoen eta zerbitzuen (mankomunitatea, zabor bilketa, egoitzen garbiketa, zerbitzu sozialak) kostua handiagoa izango denez, eta tasa eta zergak mantenduko dituzten lez, inbertsioetarako gaitasuna mugatua izango baita.
Proposamen batek onartua izateko zer baldintza behar ditu?
- Proposamena Udalaren eskumena izan behar da.
- Teknika eta ekonomia aldetik bidegarria izan behar da.
- Zehatza eta zenbatzeko modukoa izan behar da (orokorregiak ez dira onartuko).
- Udalaren interes publikokoa izan behar da eta, beraz, ez du interes partikularrentzat ez pribaturentzat bideratua egon behar.
- Legezkoa izan behar da eta ez du eduki iraingarririk edo diskriminatzailerik izan behar.
- Diru-sarrera publikoei buruzko proposamenak ez dira onartuko.
☉ Zaratamo
Ur jokoak, iturria eta urmaela ipiniko dituzte Zaratamoko Ametsetako Jolastokian
Ur putzuaren geruza 37,57 metro karratukoa izango da eta 20 hesola, 40 langa eta ate batekin hesiko dute eremua

Zaratamoko eskolako Ametsetako Jolastokia itxura hartzen ari da. Auzolanak eta guraso elkartearen ahaleginak fruituak ematen ari da astiro-astiro. Joan den ekainean GEURIAn aurreratu bezala, Ametsetako Jolastokian urmael bat sortzeko aukera aztertzen ari ziren, eta joan den urriaren amaieran Zaratamoko udal ordezkariek aurreratu bezala, jolastokiak, urmael bat ez ezik, ur jokoak eta iturri propioa ere izango ditu, proiektuaren hirugarren fasea esleitu ostean. “Fase berri baten atarian gaude”, azaldu digu Alberto Ugarriza alkateak: “Geroago etorriko dira ortuak eta bestelako proiektuak”.
Zaratamoko eskolako guraso elkartekoak 2021ean ohartu ziren zentroa naturaz inguratuta bazegoen ere, haurrek porlanezko jolastoki batean ematen zituztela ordu libreak, eta esku hartze guztien artean urmael bat ipintzeko ideia proposatu zuen Aranzadi elkarteak. Berez, proiektu hau EAEko hainbat eskoletan abiarazi dute, eta Elexaldekoa bukatuta Eskoletako Urmaelen Sarea izeneko proiektuan integratuko lukete.
Ura, jolastokian
Hiru jarduketa egingo dituzte: ur jolasak, iturria eta urmael edo putzu baten sorrera. Ur jolasak antzina gas biltegia zegoen lekuan ipiniko dituzte eta Zaratamoko Udalak hainbat aukera posible ikertu ostean, Robiniako zurezko jokoa hautatu dute. Jokoak oinarri karratuko dorre bat izango du, sartzeko eskailera eta guzti.
Urezko kiribilak, Y grekoaren formako altzairu herdoilgaitzezko kanalak, pilatxo karratu batek eta altzairu herdoilgaitzezko ur-errotak osatuko dituzte jokoak: “Zaratamoko Eskolan dauden haur guztientzako jolasa iruditzen zaigu”, azaldu dute Udaletik. Proiektuaren memoriaren arabera, joko hauek 3 urtetik gorako haurrei zuzenduta daude. “Babesgune osoa hondarrez beteta egongo da, eta, beraz, gure ustez, harearekin eta urarekin jolasteko gune ezin hobea izango da”.

Gas biltegia, 2021ean // Geuria
Iturriari dagokionez, antzinakoa gas biltegiaren atzealdean zegoen, matxuratuta. Proiektu berriak patioaren sarrerara eramango du. Iturri berria instalatzeko, ur-hornidurako sare bat eraman beharko da iturri zaharretik. Azken honetatik ur-jarioa ere konektatuko du, eta konexio berri bat ezarriko dute iturritik euri-uren kutxatila batera.
Urmaela eraikitzeko lekurik egokiena ur jolasen gunearen aurrean dagoen berdegunea da. Izan ere, oso leku hezea da, eta lokatza dela-eta haurrek ezin zuten lehen bertan jolastu. Gainera, zuhaitz-landaketa bat egin da bertan , eta zuhaitz horien presentzia eta sortzen duten itzala biodibertsitatearen onerako izango dira, eta biodibertsitate hori urmaeletik aberastuko dela azaldu dute udal ordezkariek. Ur putzuaren geruza 37,57 metro karratukoa izango da eta 20 hesola, 40 langa eta ate batekin hesiko dute eremua, segurtasun neurriei jarraituz.
Fase berri hau burutzeko hiru hilabeteko epea du Udalak eta 69.620 euro bideratuko dituzte uraren jarduketa honetara. “Zaratamo Eskolako jolastokian eraldaketa bat ematen ari gara, alde batetik eskola komunitatearentzat, eta beste alde batetik, eskolatik kanpo herritarrok ere erabiltzeko”, azaldu zuten eskolako ordezkariek proiektuaren hasieran.