Dantza ikastaro batetik jaio zen ‘Zaratamoko Dantzariak’ izeneko dantzari taldearen proiektua. Berez, izen hori behin behinekoa bada ere, proiektua sendotzeko eta ikastaroa dantza talde bilakatzeko prozesua martxan dago. Hori dela eta, Uxue Oleagordia (Basauri, 2003) dantza ikastaroko irakaslearekin elkartu gara. Herriko hainbat ekitalditan parte hartu ostean eta dantza ikastaroak izandako harrera ona ikusita, talde berria sortuko dute aurten.

Entseguak ostiralero egiten dituzte Elexaldeko eskola zaharretan eta ateak zabalik dituzte euskal kulturaz janzteko interesa duen edonorentzat. Momentura arte egindako lana @zaratamokodantzariak izeneko Instagram kontuan sareratu dute.

Noiz eta zer dela eta sortu egiten da Zaratamoko Dantzariak taldea? Duela urte eta erdi Untzurbe Elkarteak planteatutako proiektua da honako hau. 2024ko otsailetik ekainera bitartean dantza ikastaroa egin genuen eta harrera oso ona izan zuen. Beraz, proiektuarekin jarraitzea erabaki genuen eta jarduera berriro ekarri genuen irailean, ikasturte osoko ikastaroa egiteko. Berriro ere, dantza ikastaroak emaitza oso onak izan zituen eta gure asmoa ikastaro hartatik dantza talde berri baten proiektuari ekitea izan da.

Zein da zuen erronka nagusia talde modura? Bizirautea eta Zaratamoko antzinako dantzak berreskuratzea, gure kultura zazpi haizetara zabaltzeko.

Trebatutako dantzaria zara, Uxue. Nola heldu zitzaizun Zaratamon dantza eskolak emateko aukera? Alboko herrietan dantza ikastaroak antolatzeko lan eskaintza izan nuen. Euskal kulturgintzaren inguruan ikastaro bat eskaintzeko pertsona bat behar zuten. Zuzenean jarri ziren harremanetan nirekin eta nik baiezkoa eman nien. Azken batean, lau urtekin hasi nintzen euskal dantzetan, eta hori da nire betidaniko pasioa. Beraz, herritarrek erromerietan parte hartzen animatzeko ikastaro bat prestatu nuen. Horixe landu genuen otsailetik ekainera bitarteko ikastaro labur hartan. Ekainean erakustaldi bat prestatu genuen Zaratamon, eta jendea animatuta zegoela eta gero eta jende gehiagok parte hartu nahi zuela ikusita prestatu genuen ikasturte osoko ikastaro osotuago hura.

Nolako ekintzak landu dituzue azken ikastaroan? Ekintza asko landu ditugu: Bostak eta Lauren taldearekin elkarlan polita egin genuen: kontzertu bat eskaini zuten herrian eta hiruzpalau abestitan parte hartu genuen. Inauterietan, Zaratamoko eskola gurekin harremanetan jarri zen eta elkarren artean erromeria antolatu genuen Elexaldeko plazan. Euskaraldiako herriko batzordekideak harremanetan ipini ziren gurekin ere aurtengo ariketa dela eta, Elexaldeko plazan beste erromeria bat antolatzeko. Ekainean, Arkotxako jaiak direla eta, auzoan dantzatzeko gonbidapena luzatu ziguten. Azken batean, dantza ikastaroan herriko auzo askotako eta inguruetako herrietako dantzariak daude eta horien artean Arkotxako bizilagunak daude. Jaietan erakustaldia egiteko proposatu zuten eta hala egin genuen. Ekainaren amaieran kurtso bukaerako erakustaldia egin genuen Elexaldeko plazan.

Agerraldi guztiak Zaratamon egin dituzue. Herritik kanpo dantzatzeko asmorik duzue? Erromeriak egiten dituzten herriko plazetan dantzatzea oso ondo legoke. Horietan parte hartzeko taldetxoa sortzen badugu, animatu eta Basauri, Arrigorriaga edo Galdakaoko dantzaldietan parte hartzeko ez genuke arazorik izango. Ikasitakoa praktikan jartzeko aukera paregabea da herriko erromerietan dantzatzea.

Zuen instagrameko kontuan emakumeak ageri dira dantzan bakarrik. Emakumeei zuzendutako ikastaroa da zuena? Ez. Mutilak egon badaude gure taldean, ikastaroaren hasieratik gainera. Baina gauza bat gertatzen zaie: ez dira ausartzen emanaldietan parte-hartzera. Gurekin ez dira jantzita etortzen erakustaldietara, baina plazan egoten dira. Dantza pare batean parte hartzen dute, baina arropa arruntekin jantzita betiere. Herrian egiten dena herriarentzat egiten dugu. Hau da, herriko edonork hartu dezake parte gure erakustaldietan. Hasieran erromerietan borobilean egiten diren dantza horiek egiten ditugu eta poliki-poliki arkudantza edo makil txikiak bezalako dantzak gehitzen joan gara. Mutilek entseguetan parte hartzen dute baina plazara irtetea beste kontu bat da.

“Herrian egiten dena herriarentzat egiten dugu. Hau da, herriko edonork hartu dezake parte gure erakustaldietan”

Zein da horren arrazoia, beldur eszenikoagatik agian? Ez dakigu. Nik uste dut gutxi direlako. Gainera, arropa jakin batzuk janztea ez omen dute gustuko, agian beren buruak ez dituztelako euskal jantziekin identifikatzen. Hasieran euskal dantzetako jantzi barik egiten genuen dantza eta gero jendea euskal jantzi horiek prestatzen eta plazaratzen joan da. Gaur denok janzten ditugu euskal jantziak. Hala ere, euskal jantziak ipintzera animatzen ez badira ere, modu batean edo bestean dantza egitera animatu egiten dira mutilak.

Zenbatero dituzue entseguak eta nori zuzendutakoak dira? Entseguak ostiralero antolatzen ditugu: 17:00etatik 19:00ak arte egoten gara eskola zaharretan, eta tarte horretan talde bi daude: 17:00etatik 18:00ak artekoa eta 18:00etatik 19:00ak artekoa. Mundu guztiari zuzendutako saioak dira eta ikasturtean zehar inork proba egin gura badu erraztasunak ipiniko dizkiogu. Umeen taldea sortzea gure zereginen artean dago oraindik. Haurrek izena ematen badute ez da arazorik egongo txikien talde bat sortzeko, nola ez!

Adin tarte berezirik dago gaur egungo taldean? Nik esango nuke talde bi bereizi daitezkela adinari erreparatzen badiogu: 23-27 urte bitarteko gazteena eta “amena”, 40–50 urte ingurukoena. Hala ere, badira ere gorputza mugitzeko prest duten amamen adina duten dantzariak ere.

Nolakoa da Udalarekin duzuen harremana? Ikastaroa Untzurbe elkartetik sortu dutenez guk elkartearekin dugu harremana. Hala ere, herrian egindako ekimenekin zein lokala lagatzeko orduan Udalaren laguntza izan dugu lehen momentutik.

Eskualdeari begira eta bertako herrietan dauden dantza taldeak ikusita, zelan ikusten duzue folklorearen osasuna Hego Uriben? Dantza talde nahikotxo ditugu gure eskualdean eta hainbat ekintza antolatzen dituzte. Hego Uriben, izan ere gutxienez jarduera bat antolatzen dute hilero. Dantza talde horiekin harremanetan ipintzea benetan erraza da. Guk, esaterako, ez ditugu txistularirik, eta musikariak behar ditugunean Arrigorriagako dantza taldekoak hurbildu ohi dira. Hego Uribeko dantza taldeekin harremana izatea benetan garrantzitsua da eta egia esateako, erraztasun handiak ipintzen dituzte beren partetik.

“Euskal dantzek gauza ugari erakutsi ahal dizkie umeei eta oso garrantzitsua da euskal kulturarekiko lotura hori mantentzea”

Ni bi dantza taldetan ibili izan naiz eta beste hainbatekin harreman zuzena izan dut, eta eskatu izan didatenean laguntzeko prest agertu naiz beti. Hala ere, konpondu beharreko zenbait kontu badaude ere: dantza talde batzuei askotan laguntza ekonomikoa falta zaie, eta diruz ez bada, Zaratamoko Udalak egiten duen bezala, Udalek erraztasun gehiago eman beharko lizkieke taldeei, lokalak utziz, esaterako. Bestalde, ume eta gazteen arazoa ere hor dago: guraso askok, umeak nagusitzen direnean kirol jakin batzuetara bideratzen dituzte, euskal dantzak alde batera utziz. Euskal dantzek gauza ugari erakutsi ahal dizkie umeei eta oso garrantzitsua da euskal kulturarekiko lotura hori mantentzea: balioak, talde lana…denetarik ikas daiteke bertan.

Behin taldea sortuta, non gustatuko litzaizueke dantzatzea? Herriko hainbat ekimenetan parte hartu nahi dugu, eta ateak zabalik izango ditugu jaietan, ospakizunetan, auzoetako jai txikietan edo Upoko San Segismundo baselizan urtero egiten den festan ere. Herritik kanpora begira, taldean planteatuko genuke eta dantzariak prest egon ezkero bertara joango ginateke. Azken batean, oso aberasgarria da taldea elkartzeko herritik kanpo egiten diren ekitaldietan parte hartzea, beste taldeetako dantzariekin harreman berriak sortuz.

Bizkaiko edo Euskadiko Dantzari Egunetan parte hartuz, esaterako? Oso egun politak izan ohi dira dantzarientzat. Egun horietan bizitzen diren esperientziak zoragarriak izan ohi dira. Batek, daki: agian egunen batean bertan parte hartzeko aukera izan ahalko genuke!

Elene Uribarri abeslari galdakoztarrak Wafa Idris militante palestinarrari buruzko ‘Wafa’ kantuaren bertsioan parte hartu du [hemen albistea!]. GEURIAk bidalitako galderei erantzun die Elenek:

Zelan sortu zen Desgaraian taldeak egindako ‘Wafa’ abestiaren bertsioan parte hartzeko ideia, Elene? Abesti honen bertsioan parte hartzeko Jon Gurrutxagak, Desgaraianeko abeslariak, nirekin kontaktatu zuen eta bere ideia azaldu zidan. Nik poz handiz baiezkoa eman nion eta handik gutxira hasi ginen proiektuan lanean.

Bertsioa grabatzeko prozesua nolakoa izan da? Proiektuan parte hartzeko baiezkoa eman eta denbora batera, abeslariek egun bat hartu genuen tonuak eta bakoitzak zein zatitan abestuko zuen erabakitzeko. Handik gutxira, kide baten etxean elkartu ginen pare bat egunez grabaketak aurrera eramateko eta bertan grabatu genituen gure ahotsak eta baita bideokliparen zati batzuk ere. Prosezu oso polita izan da niretzak, kolektibotasunean eramandako lan bat izan delako. Oso eskertuta sentitu naiz proiektuan parte hartu duten pertsona guztiengaitik eta egin den lan handi honengatik.

Zer esanahi du zuretzat Wafa Idris-en istorioak? Bere herriagatik sakrifikatutako Wafa Idris emakume militante politikoaren istorio hau oso istorio hunkigarria eta ausarta iruditzen zait. Bere erresistentzia eredu izan beharko zen guztiontzat. Abesti hau egitea ideia paregabea dela pentsatzen dut, honelako istorioei ahotsa emateko.

Palestinako egoera eta emakume militante baten figura ekartzen ditu gogora kantuak. Hala da. Palestinan gertatzen ari den sarraskia onartezina da. Kanta honek emakume militante baten erresistentzia aldarrikatzen du. Azken aldian, hainbat alderdi politikok bi Estatuen irtenbidea aldarrikatzen dute. Nik uste, kanta honekin alde batera uzten dugula aldarri instituzional hori, eta lehenengo lerroan jartzen dugula palestinar erresistentziaren ausardia.

Abestiaz aparte, nire bizitzan militantzia politikoak zentraltasun handi bat betetzen du. Horrela, ezinbestekoa ikusten dut gai honen aurrean antolatzea eta elkartasuna adieraztea modu kolektibo batean. Horregatik garrantzitsua ikusten dut Palestinarekin Elkartasuna plataformak urriren 4an Iruñean deitu duen manifestaziora batzea. Gora Palestinar Erresistentzia!

Ane Bikandi (Zaratamo, 2003), Maite Otsoa (Ugao, 2003) eta Nerea Bajo (Ugao, 2003), dira ‘DJ Pipigaltzaluze’ proiektuko lemazainak. Gauak eta ospakizun bereziak alaitzeaz arduratzen da hirukote parrandazalea, proiektua 2023ko Ugaoko Gazte Egunean jaio zenetik. Helburua maite duten musika plazaratu eta jendea parranda giro horretan murgiltzea dela azaldu digute, eta azken saioa Bilboko Aste Nagusiko Txinparta Feminista konpartsan eskaini zuten, jendez lepo. Proiektuaren inguruan mintzatu gara eskualdeko neskekin.

DJak definitzeko modu asko daude, askotariko estiloko DJ asko daudelako gaur egungo panoraman. Zer da DJa izatea zuentzat? Gauaz disfrutatzeko beste modu bat da, parranda egitea, baina maite dugun musika aukeratuz. Gainera normalean lagunak eta herriko jendea dator gurekin disfrutatzera eta asko gustoko dugu ere.

Nola bereizi egiten dira zuen saioak gainontzeko DJenengatik? Lagunek eta ezagunek gurekin batera disfrutatzeko modu bat da. Horregatik ez dugu modan dagoena soilik jartzen, baizik eta guk gustuko duguna eta gure ingurukoek gustura entzuten dutena. Horrez gain, mikrofonoa erabiliz jendearekin harreman zuzena sortzea asko gustatzen zaigu, eta hori ez da DJ guztiek egiten duten zerbait.

Nolakoa izan da aurtengo uda zuentzat? Uda honetan goraino egon gara. Lehengo saioa lagun baten ezkontzan hasi, ondoren Ugaoko Herrikoan egon ginen, Arrigorriagako jaietan, eta joan den abuztuan Bilboko jaietan egoteko aukera izan genuen ere, Txinparta Feminista konpartxan. Leku guzti hauetan egotea plazer izugarria izan da.

Noiz eta nola jaio zen DJ Pipi proiektua sortzearen ideia? 2023ko Ugaoko Gazte Egunean jaio zen. Gaua bukatzeko DJ bat behar genuen eta hasieran Ugaoko gazteen arteko musika biltzea erabaki genuen, baina norbait eszenatokira igotzea ideia hobea iruditu zitzaigun, jendea gehiago animatuko zelako. Antolatzaileen artean bildu eta erabaki genuen gu animatzen ginela, lotsa gutxien geneuzkanak, hain zuzen ere.

Nola prestatu eta burutzen duzue saioak? Normalean playlistak sortzen ditugu eta musika jarri. Nahasketa-mahaia erabiltzen hastea gustatuko litzaiguke eta ikasten ari gara dagoeneko.

Nolako saioak izaten dira zuenak? Gehienetan herriko jaietan egin ditugu saioak eta aurten pare bat Gaztetxetan egon gara. Uda honetan lehen aldiz lagun baten ezkontzan egon ginen eta gure saiorik kuttunena izan zen. Leku itxietan egindako saioak nahiago ditugu, jendea gertuago dugulako eta mikrofonoarekin haiekin abestea asko gustatzen zaigulako.

Nolako osagarriak izan behar ditu DJ baten gauak arrakastatsua izateko? Garrantzitsuena da jendeak ondo pasatzea eta giroa sortzea. Horretarako beharrezkoak dira honakoak: musika ona, energia eta publikoarekin konektatzeko gaitasuna. Gure kasuan, lagunen presentzia eta mikroaren erabilera ezinbestekoak dira. Nonoz karaokeren bat inprobisatu dugu!

“Irailaren 19an Galdakaoko jaietan egongo gara, txosnetan. Eta Gorlizen izango gara ere. Hortik aurrera… batek daki nolako ikasturtea izango dugun!”

Uda igarota, zein izan da zuen setlistean falta ezin izan den abestia? Skabidean taldearen ‘Pipi’ abestia gure abestirik bereizgarriena dela esan daiteke. Saioen hasieran jartzen dugu jendea saioa hasi dela konturatzeko eta oholtzan nor dagoen jakiteko. Bestela, Shakira, Abba, edota Bad Gyalen edozein abesti… egia esateko denetarik jartzen dugu gure saioetan eta ezin dugu abesti bakarra aukeratu.

Udako gauek ere istorio asko ostantzen dituzte. Ba al dago aztarna sakonik utzi duen pasarterik zuen gauetako saioetan? Uda honetan Bilboko Aste Nagusian egon ginen Txinparta feminista txosnan, eta itzela izan da, hainbeste jende ezagun ikustea jendetzaren artean itzela izan zen. Ahazten ez den momentu horietako bat. Bestalde, Ugaoko ezkontza batean pintxatu ahal izan genuen eta hura ere itzela izan zen!

Ba al dago pintxatu duzuen leku arraro aipagarririk? Lagun baten osabaren urtebetetzean egon ginen, hori da lekurik arraroena. Hala ere, konfiantza asko dugu gure lagunaren familiarekin eta ez zitzaigun batere arraroa egin bertan egotea. Oso ondo pasatzen dugu beti Becerra familiarekin.

Hiru neska zarete oholtzan. Zein da bakoitzaren betekizuna? Ez dugu betekizun ezberdinik, hirurek egiten dugu lana batera. Normalean hasierako abestiak adosten ditugu eta ondoren, gustatzen zaizkigunak eta eskatzen dizkigutenak gehitzen goaz. Hori bai, Maitek hobeto kontrolatzen du ordenagailua eta askotan berak egiten ditu aldaketak. Saioen kudeaketa eta musika aukeraketa bestela, hiruron artean egiten dugu.

Erreferenterik al dekozue DJen munduan? Gaur egun DJ asko daude baina hasi ginenean, gure lagunak ziren DJ Latxirongak baino ez genituen ezagutzen. Latxirongak Gasteizko Jimmy Jazz aretoan hasi ziren eta guri asko gustatuko litzaiguke bertara joatea. Laritxongak erreferente izan badaitezke, zalantza barik haiek izan zirela esan dezakegu.

Nora eraman nahiko zenukete zuen musika eta bizipoza? Apurka-apurka leku desberdinetan gabiltza baina gure helburua ez da Euskal Herri osotik mugitzea, baizik eta, parranda gustukoa dugun lekuetara joatea edo behintzat bat egiten dugun kausaren batengatik egiten diren ekintzetan parte hartzea.

“Gure helburua parranda gustukoa dugun lekuetara joatea edo behintzat bat egiten dugun kausaren batengatik egiten diren ekintzetan parte hartzea da”

Zelan azaltzen da ikasturtea saioei begira? Datarik itxi al duzue? Bai! Momentuz irailaren 19an Galdakaoko jaietan egongo gara, txosnetan. Eta Gorlizen izango gara ere. Hortik aurrera… batek daki nolako ikasturtea izango dugun! Baina beti Instagramen iragartzen ditugu gure hurrengo saioak, beraz jarraitzera gomendatzen dizuegu.

Besterik, neskak? Gure kuadrillako lagunei zein Ugaoko Txosnaguneari eta Gazte Egunari eskerrak eman nahi genizkieke, eskeinitako laguntza eta babesagatik.

Munduko Lur gaineko Sokatira Txapelketa jokatu zen pasa den asteburuan Nottinghamen (Ingalaterra). Eta bertan lehiatu zen Gorka Krutzaga galdakoztarra (Galdakao, 1990).

Eta emaitza ezin hobeak lortu zituen: Gaztedi klubarekin eta Euskal Selekzioarekin urrezko dominak irabazi zituen: Gaztedirekin 560 kiloko kategorian eta Euskal Selekzioarekin 600 kilokoan. Gainera, Euskal Selekzioarekin zilarra ere irabazi zuen Euskal Selekzioarekin.

Bi urre irabazi dituzu Munduko Sokatira Txapelketan, Euskal Selekzioarekin (600kg) eta Gaztedirekin (560kg). Zorionak! Eskerrik asko! Oso pozik gaude!

Maila pertsonalean, espero zenuen urreak irabaztea? Denboraldi hasieran Gaztediren zein Euskal Selekzioaren helburua hori zen: 560 eta 600 kilotan urreak irabaztea. Baina maila pertsonalean, aldatzen joan dira nire helburuak: hasieran maila fisiko oso ona lortzea zen eta ondoren ahalik eta azkarren taldekideengandik ikastea, oraindik asko baitaukat ikasteko!

600 kiloko kategorian urrea irabazi zuen Krutzagak Euskal Selekzioarekin; bigarren Suitza izan zen eta hirugarren Alemania // Utzitakoa

Denbora gutxi daramazu sokatiran lehiatzen. Bai. 2023ko urrian hasi nintzen Gaztedin. Galdakaoko jaietan Herri Kirolak antolatzen genituen Txandapakook eta kuadrillako baten aitak, Litrik, Gaztedin parte hartzen zuenez, material gehiena uzten ziguten. Sokatira egiteko animatzen ninduten, baina ez nuen nire burua kapaz ikusten eurek egiten zutena egiteko eta ez nintzen ausartu pausoa ematera. Baina 2023ko santakurtzetan berriro proposamena egin zidaten eta orduan bai, proba egitea erabaki nuen. Gogo handiekin hasi nintzen eta orain are gogotsuago ari naiz! (barreak) Errespetua eta miresmena diet Gaztediekoei eta gustatuko litzaidake euren alboan egotea beti, klubaren koloreak defendatzen!

Munduko Txapelketarako zelan prestatu zinen? Teknika eta fisikoaz aparte, asko landu behar izan dut neure burua Nottinghameko mundialean nire taldekideei urre horiek irabazten laguntzeko. Azkenean, hasierako helburuak behin lortuta, Munduko Txapelketari begira dituzten helburuak, nire helburu propioak ere bihurtzen dira eta urtero barruan daukadan guztia ematen saiatzen naiz horiek lortzeko.

Zelan sentitu zinen txapelketa aurretik eta bitartean? Txapelketa baino lehen gogo handiekin nengoen. Etxeko lanak eginda eta pertsonalki ere oso ondo prestatu nintzen, beraz, gogo handiak nituen munduko hoberenen aurka neurtzeko eta bertan tirakada bakoitzetik ikasteko.

Txapelketa bitartean denetarik egon da. Normala denez, urduri nengoen hasieran: ez nien nire taldekideei hutsik egin nahi. Gainera, lehen eguneko emaitza ez zen gure gustukoa izan eta asko haserretu nintzen nire buruarekin, hobeto tira egin behar nuelako eta hobeto tiratzen banekielako. Egoera negatiboetan aurrera egiten duen pertsonatzat hartzen dut neure burua eta hurrengo egunetan, Gaztedirekin 560 kiloko urrea, Euskadirekin 600 kiloko urrea eta 560 kiloko zilarra irabazi genituen. Beraz, emaitza ezin hobeak lortu genituen!

Emozio guztiak azaleratu egiten dira txapelketetan. Urte osoan egindako lana, esfortzu eta sakrifizio guztiek merezi dute. Esperientzia deskribaezina da, bakoitzak bere modura bizi egiten du eta ni, albo batera utzi ditudan gauza guztietaz gogoratzen naiz, oso momentu berezia da nire buru barruan.

Eta txapelketa bukatuta, zelan sentitzen zara orain? Munduko Txapelketan egindako lanarekin pozik nago. Iaz bezala nik neuk ez nuen espero hain denboraldi ona egitea, baina begira!

Etorkizunera begira, zein erronka dituzu? Nire erronka edo helburu pertsonaletaz hitz egitea ez dut gustuko, ez hauek lortu baino lehen. Baina esan dezaket Gaztedirekin eta Euskal Selekzioarekin euskal txapelketak eta Munduko Txapelketak irabazten jarraitu nahiko nukeela; horrek esan nahi du nire helburua lortzeko bide onetik noala! Denborarekin ikusiko dugu zein motako tiratzailean bilakatzen naizen, bidaia luzea daukat aurretik!

Hiru urte zituenean hasi zen izotz irristaketan Ainhoa Galdeano Garcia (Arrigorriaga, 1970). Garai hartan Artxandako Nogaro pistara eramaten zuen bere aititeak autoz. Urte oparoak izan ziren Arrigorriagako irristatzailearentzat. 1982an Espainiako Txapelduna izan zen haurren kategorian. 1983an ateak itxi zituen Artxandako izotz pistak, eta kirola alde batera ez uzteko ahaleginetan, klaseak Gasteizen jaso zituen urte pare batez. Hala ere, egoera jasangaitza zen: bertara egin beharreko bidaia, kostua, asteburu ugari gurasoekin Gasteizen…

Ainhoak izotz irristaketa bertan behera utzi behar izan zuen, eta bestelako kiroletan aritu bazen ere ez zuen irristaketa ordezkatuko zuen bestelako jarduerarik topatu. 2008an, Bizkaiko Neguko Kirolen Federazioaren bidez monitore lez berrezarri zuen harremana izotzarekin. Andorran egindako egonaldi batean gurpil irristaketaren mundua ezagutu zuen Arrigorriagakoak, eta formakuntza egin ostean, 2012 eta 2022urteen artean, nazioarteko txapelketa ugaritan eta Munduko zortzi txapelketatan hartu du parte gurpildun patinen gainean.

Baina izotz gosea ez zuen asetzen horrek, eta pandemiaren ostean, 40 urteko tartea igaro ostean, izotzerako patinak janztea erabaki zuen Club Hielo Vizcaya klubaren izenean. Gaur egun Nerea Vazquezek gidatutako Donostiako Anoeta Izotz Spin klubaren instalazioetan jasotzen ditu klaseak, helduentzako taldean. Txapelketetako adrenalinak txikitako bizipenetara itzularazten du Ainhoa, eta joan den urtarrilaren 19an urrezko domina eskegi zuen Vielhan antolatutako izotz txapelketako B+28 kategorian.
Egun 55 urte ditu Galdeanok eta Arrigorriagan izotz pistarik ez dagoenez gurpildun patinen gainean harrapatu dugu. Irristaketaren inguruan egin dugu berba beragaz: izotz irristaketaz, eta bere ametsa betetzeko egin duen ibilbide zoragarriaz, adina edozein delarik ere.

Nola ezagutu zenuen gurpil irristaketaren mundua? Neska baten bideo batzuk ikusita neuzkan. Betidanik pentsatu izan dut gurpilekin egindako irristaketa benetan zaila zela, oreka lortzea erronka handia delako. Ikusi nituen bideo horietan agertzen zen emakumearen izen-abizenak ezagunak ziren: nire garaian, irristaketaren esparruan neska hura ezaguna zen. Kasualitatez, garai hartan, 2011n, Bizkaiko Neguko Kirolen Federazioan egiten nuen lan, umeekin eskola kirolean.
Egun batean Andorran ospatu beharreko biltzar batera gonbidatu ninduten eta han bideo horietan agertzen zen neskaren ama ezagutu nuen. Berarekin berba egin ostean, esan zidan alabak izotz irristaketa alde batera utzi zuela eta gurpil gaineko irristaketaren munduan
murgildu zela.

Zuri antzeko zerbait gertatu zitzaizun. Azken batean haurra zinenetik 13 urte bete arte izotz irristaketa praktikatzen zenuen, baina bertako pistak itxi egin zituztenean alde batera utzi zenuen kirola. Hala da. Neska horren amarekin berba egin ostean gurpil irristaketan hasteko grina piztu zitzaidan, eta gomendioak eskatu nizkion irristatzailearen amari. Bidaia hartan bertan patinak prestatu eta gurpil irristaketa zaletasun moduan praktikatzen hasi nintzen. Izotz pistarik ez zegoen, gurpilekin defendatu behar nuen nire kirola! Hortik sei hilabetera Panticosan antolatutako Munduko Txapelketan parte hartzera gonbidatu ninduten. Antza, munduko izotz irristaketako entrenatzaile batzuekin elkarte bat sortu zuten eta boluntario moduan parte-hartzera gonbiatu ninduten, eta horri esker helduen probak ikusteko parada izan nuen. Nire harridurarako, bertan ikusi nuen maila oso oinarrizkoa zen: kategoria guztiek hartu zuten parte proba hartan eta nire burua horixe egiteko prest ikusi nuen. Elisabeth Martín-Morari galdetu nion ea bere iritzia zen zen.

Elisabeth Martín-Mora entrenatzailea da? Bera izan zen irristaketan trebatu ninduena Jakan, umeekin batera. 2011ko uztailean izan zen. Bertan jaio zen Pariseko Nazioarteko Txapelketan parte hartzeko ideia. Txapelketa hartarako koreografia bat ikasi behar izan nuen, eta txapelketa irabazi nuen nire kategorian. Horrela hasi nintzen era honetako patinekin irristaketa egiten.

Erraz hasi zinen gurpilen gainean irristatzen, orduan. Oinarri sendoak nituen, dena esan behar da ere! Kontua da gurpiletara igo baino lehen izotz irristaketa praktikatzen nuela Artxandako Nogaro izotz pistan. Hiru urtekin hasi nintzen izotz irristaketan eta Scootie Paulsen bezalako entrenatzaileak izan nituen. Artxandako pistan ikasitakoa ez nuen sekula galdu. Gurpiletan hasi nintzenean, Elisabethek izotzetik gurpiletara egin beharreko moldaketan lagundu zidan, bera izotz irristaketatik etorritako emakumea delako. Gurpilekin hasi nintzenean tituluak eskuratzen hasi nintzen eta Europako hainbat hiritan lehiatu nintzen: Toulousen, Polonian, Milanen, Paris…

40 urteko etenaldia egin ostean gurpilekin berrartu zenuen irristaketa. Baina izotza ez zenuen alde batera guztiz utzi. Ezta pentsatu ere! Bitartean, Bizkaiko Neguko Kirolen Federazioaren bidez umeak Gasteizera eramaten hasi nintzen Foru Aldundiko Eskola Kirola programaren bidez. Ez dira entrenamendu saioak baina izotz gaineko irristaketa artistikoarekin lotura mantendu egiten dut modu horretan. Gurpil eta izotz irristaketa eskutik joan dira. Kontua da Elisabethek Jakako entrenamendu saioak utzi zituela, Bartzelonara joateko. Halaxe egin nuen nik ere: berarekin joan nintzen Bartzelonara: asteburuetan egiten nituen bidaiak, nire agenda saio horietara egokituz. Edonora joateko prest negoen. Badakizu nola esaten den: non gogoa, hor zangoa!

Egia da ere izotzarekin zenuen lotura hori azken urteetan indartu egin dela, ezta? Pandemia osteko kontua da hori. Elisabethek gurpiletako irristaketa alde batera utzi eta izotz irristaketako patinak jantzi zituen berriro eta halaxe egin nuen nik ere. Tartean, entrenatzaile izateko ikastaroa egin nuen eta horrek teknifikazioak egiteko ateak zabaldu zizkidan. 2024ko aste santuan helduentzako izotz irristaketako kanpusa antolatu zuten Jakan. Bertan Donostiako neska bi zeuden eta bere taldean parte hartzeko gonbidapena luzatu zidaten. Helduentzako klaseak zeudela esan zidaten, eta Arrigorriagatik gertuago egonda, proba egitea erabaki nuen.

Izotz irristaketarekin txapelketetan parte hartzea asko gustatzen zait. Horrek asko motibatzen nau. Lehiatu ahal izateko azterketa jakin batzuk gainditu behar dira. Banan-banan, egin beharreko proba guztiak gainditu nituen. Esan beharrekoa da helduek egin beharreko proba horiek nahiko errazak direla. Azterketak gaindituta, txapelketetan parte hartzen hasi nintzen.

Nolakoak dira Donostian egiten dituzun entrenamendu saio horiek? Astean behin egiten ditut entrenamendu saioak Donostian, 07:45etan. Saioak astelehenetan dira eta aurreko egunean joan ohi naiz bertara. Pentsio batean lo egiten dut hurrengo egunean goiz jaiki ahal izateko. Entrenamendua amaitzerakoan Arrigorriagara bueltatzen naiz.

Eta merezi du? Bai, noski! Anoeta Izotz-Donostian Nerea Vazquezekin egiten dut lan eta teknifikazioak Madrilen egiten ditut Susana Palesekin.

Merezi duen galdetzen dizudanean irristaketak gaur egun bizi duen egoeragatik da, Ainhoa. Kirol minoritario honek egoera txarra bizi du gaur egun, baina ez Euskal Herrian soilik; Estatu mailan orokorrean parekoa da egoera. Bartzelonan duela urte bi desagertu zen irristaketa taldea, pista FC Barcelonako museoa egiteko erabili zutelako. Gaur egun izotz pista berri bat eraikitzen omen daude Bartzelonan eta datorren denboraldian zabalduko dutela esaten ari dira. Madrilen egoera ez da hain katastrofikoa, hala ere: bost pista daude, baina denak ez dira aproposak txapelketak antolatzeko.

Estatu mailako hainbat pistatan izan zara zu. Zein izan da azkena? San Inazio zubian Murtzian izan nintzen. Arraroa bada ere, entrenamenduak bertako merkataritza zentro bateko izotz pista batean egin nituen. Pistak zutabe erraldoi bi ditu erdian, baina entrenamendu saioak egitea posible da behintzat. Murtziako egonaldian egindako bidaiak hoteletik merkatalguneko pistara izan dira, ez dugu beste ezer gehiago bisitatzeko astirik izan (barreak).

Zenbait pista aipatu dituzu, baina bat faltan dut. Zer gertatzen zaio Gasteizko izotz pistari? Arazo ugari dauzkate pista horrekin. Aurreko denboraldian izotza mantentzen duen makina apurtu egin zen eta ordezko piezak urrutitik ekarri behar dituzte. Izan ere, joan den denboraldian txapelketa bat aurreikusita zegoen baina atzeratu behar izan zuten, beste hockey partida batzuekin batera.

Eta zer esan dezakezu Artxandako Nogaro izotz pistaren inguruan? Nola gogoratzen dituzu Artxandako leku hartan emandako urteak? Oso urte politak izan ziren bertan emandakoak eta izotz pista hark xarma berezia zuen. Bertako kupularen oroitzapen berezia dut. Egun haizetsuetan haize boladek sabaia jaisten zuten eta lona hark izotza ukituz gero, sabai osoa hondatu zezakeen.

Zure kasuan, eskualdean eta Bizkaian baliabide faltagatik izotz irristaketan aritzeko aukerarik gabe egon zara denbora luzez. Nogaro itxi zutenean jende askok irristaketa praktikatzeari utzi zion. Goi mailako ikasketak egiten hasi zirenek ere alde batera utzi zuten kirola. Garai hartan gazteagoak ginenok pasioa mantentzen saiatu ginen, baina gure maila handiak entrenamendu saio bereziak eskatzen zituen eta urte batzuetan Gasteizera joan ginen asteburuetan. Asteburu osoa bertan ematen genuen, horrek zekarren guztiarekin: gurasoek bertara eramaten gintuzten, esaterako. Azkenean, amets hura amaitu zen. Institutua hasi nuen eta bestelako kirolak praktikatu nituen. Tartean, Bilbon aldi baterako jarri zituzten izotz pistetan irristatu nintzen: Arriagako enparantzakoan, bai zezen plazakoan, La Casillakoan, Deustuko irristaketa pistakoan, Max Center merkatalgunekoan (Barakaldo)… Egitasmo oso politak izan ziren, baina behin behinekoak denak. Ez daukate zerikusirik azken urteetan Gabonetan jartzen ari diren plastikozko egiturekin.

Ahaleginik egin al da izotz pista bat Bilbon edo inguruetan ipintzeko? Bizkaiko Neguko Kirolen Federaziotik ahaleginak egiten ari dira horrelako proiektu bat garatu ahal izateko. Baina instituzioek ez dituzte gustuko era honetako proiektuak eta konpromisoa da izotz pista bat bezalako proiektu bat martxan jarri ahal izateko. Izotz pistak garestiak direla, leku falta dagoela, jende falta dagoela eta dirurik ematen ez duela esaten dute politikariek.

Uste duzu Nogaro bezalako pista bat Bilbo edo inguruetan eraikiz gero jendeak erabiliko lukeela gaur egun? Zalantzarik gabe, kirola egiteko erabiltzen bada betiere; ez dugu ikusten haurrak “aparkatzeko” leku moduan, baizik eta konpromisoa duten kirolariei eskainitako lekua bezala. Gaur egun mugimendu handiagoa dago irristaketan eta gizarteak aukera gehiago ditu leku batetik bestera garraiatzeko: zerbitzu publikoa, autoa… Nogaroko urteetan aititek eramaten ninduen autoz Artxandara: aitak ezin zuen eta amak ere ez. Gaur egun bideragarria izango litzateke izotz pista bat eraikitzearen proiektua.

“Duela urte batzuk, pertsona batek irristaketa klub batean izena ematen zuenean lehiaketetan parte hartzeko; gaur irristatzaileak berak ezartzen ditu gura dituen helburuak”

Kirol minoritarioa da izotz irristaketa baina alde positibo ugai dauzka aldi berean. Gaur egun telebistan ikus daitekeen kirola da, eta duela gutxi Javier Fernandez irristatzaile olinpikoak medioen arreta erakarri du: munduko txapelduna izan da 2015ean eta 2016an eta Europakoa 2013tik 2019ra, hurrenez urren. 2010, 2014 eta 2018an Joko Olinpikoetan hartu du parte eta 2018koetan brontzezko domina irabazi zuen. Honek guztiak eragina izan zuen gure kirolean, gero eta mutil gehiagok izena eman zutelako irristaketa klubetan. Esan beharrekoa da irristaketan ez dagoela bereizketarik gizonezko eta emakumezkoen artean eta ondorioz ez dugu emakumezkoen kirola sustatu behar, gizonezko oso gutxi daudelako. Gainera, irristaketak modalitate ugari eskaintzen dizkio patinatzaileari: modalitate librea (jauziak eta itzulipurdiak egiteko), dantza, taldekakoa… irristaketan irristatzaileak berak ezartzen ditu mugak. Duela urte batzuk, pertsona batek irristaketa klub batean izena ematen zuenean lehiaketetan parte hartzeko zen eta hori aldatu da gaur egun: irristatzaileak berak ezartzen ditu gura dituen helburuak.

Igeriketa lez, irristaketak ere on egiten die gorputz osoko giharrei? Gorputz atal guztietarako onuragarria da: hankak, besoak eta beste kontu batzuetarako ere: dantza saioetan denbora mugatua daukagu erakustaldia egiteko, eta ariketa aerobiko horretan berebizikoa da arnasketa modu egokian egitea. Oreka, koordinazioa eta malgutasuna ardatz nagusiak dira irristaketan. Bestalde, ariketa mentalak egiteko oso kirol egokia da eman beharreko pausuak barneratzeko orduan.

“Oreka, koordinazioa eta malgutasuna ardatz nagusiak dira irristaketan”

Zure kasua benetan aipagarria da: izotz irristaketan hasi zinen. Baliabide faltagatik zure kirol kuttuna alde batera utzi zenuen eta lau hamarkada ostean gurpiletan hasi zinen, ondoren sustraietara itzultzeko. Honek guztiak esan nahi du gure gorputzak oso exijentea den kirol fisiko eta mentaletara doitzeko gaitasuna duela gure adina edozein delarik? Kirol teknikoa eta oso zaila da. Helduei irristaketa artistikoko klaseak ematen hasi nintzen Mungian, eta bakoitzak nahi dituen patinak eramaten ditu bertara, oreka koordinazioa eta malgutasuna lantzeko. Irristaketak beti irakatsi dezake gauza berriren bat. Hobekuntzak egin daitezke beti: gurutzaketak, atzeraka joatea… Gaur egun irristatzaile bi ditut taldean eta lehen klasetik gaur egun arte egindako hobekuntza zeharo nabari da.

Mungian ematen dituzu gurpil irristaketa klaseak. Hego Uriben ez dago lekurik? Ez dago leku aproposik behar bezala ikasteko. Arrigorriagan estalitako kantxa urdinak daude, baina ez dira guztiz egokiak zorua gogorregia delako. Egia da gurpilek ondo eusten diotela lurrari, baina aldi berean lurra lija antzekoa da eta eroriz gero min handia hartu dezakegu. Gainera, Arrigorriagako pistetan gurpilen higadura handiagoa da. Beste aukera bat kiroldegi barruko pista alokatzea da, baina talde ertain edo handia behar da gastuak estaltzeko.

Kirol minoritarioa izanda, faktore asko dira kontuan hartu beharrekoak izotz pista bat eraikitzeko, kokalekua tartean. Egoera ideala Bilbon bertan eraikitzea litzateke, erdigunearekin guztiz komunikatuta egoteko. Gaur egun inguruetan eraikitzea posible litzateke: ezkerraldean, esaterako, antxina lantegiak zeuden lursail horietan, baina kokapenagatik arazoak izango lituzte nire ustez. Gasteizko izotz pista oso ondo dago, baina erdigunetik urrunegi dago eta ez dago zerbitzu publikorik bertara heltzeko. Donostiakoa, ostera, ospitalera doan bidean kokatuta dago eta autobus linea gehienak bertatik igarotzen dira. Ez dago arazorik bertara heltzeko.

Kokapenaz gainera, kirol honek inbertsioa eskatzen du. Zuk Donostian jasotzen dituzu irristaketa saioak. Nolako gastua da zuretzat? Irristaketa saioak askoz merkeagoak dira bidaia eta egonaldiaren gastuak baino (barreak). Arrigorriagan trena hartu eta Bilbora noa. Bertan autobusera igo eta Donostiara noa (joan-etorriko bidaiaren zenbatekoa 50 eurokoa da). Han, pentsioan lo egin (45 euro) eta hurrengo egunean klasea jasotzen dut (10,50 euro). Gastu horiez gain materiala dago (mailotak 200 euroko kostua du), entrenamenduko saioetan erabiltzen den koreografiarako musika eskubideen zenbatekoa, txapelketetarako klase bereziak, teknifikazio klaseak… Dirua da, bai, baina ez ditut bestelako gasturik eta azken batean ikuspegi kontua da: egiten dudanarekin gozatu egiten dut eta hori nahikoa da