☉ Ugao
Itxaso Hernandez Ramos: «Kirolean euskaraz egiteko izan dudan zailtasun handiena hiztegiarena izan da»
Euskarak ugaotarraren bizitzaren hainbat arlotan izan duen tokiaz aritu gara, eta baita Euskaraldiko hamaikoakoan egoteak berarentzat duen garrantziaz ere
Itxaso Hernandez Ramos (Ugao, 1979) Euskaraldiako hamaikakoaren parte izango da Ugaon, ariketaren laugarren edizioan. Bere bizitzak buelta asko eman baditu ere eta hemen eta hor bizi izan bada ere, euskara zutabe oso garrantzitsua izan da betidanik. Denboraldi bitan Ugaoko futbol taldeko neskak entrenatu izan ditu eta gure hizkuntza erreminta berezia izan da entrenamendu saio zein asteburuetako partidetarako, bai kirolariekin komunikatu ahal izateko, bai aurkari erdaldunen aurka baliabide estrategiko modura erabiltzeko. Gainera, 17 urte daramatza Mediaset enpresan, kamera atzean lan egiten.
Euskaraldiaren testuinguruan, gure hizkuntzak bere bizitzan izan duen garrantziaz mintzatu gara berarekin eta bizi izandako esperientziak jaso ditugu.
Nolako garrantzia dauka euskarak zure bizitzan? Ahal dudan egoera guztietan erabiltzen saiatzen naiz. Zortea daukat etxean ama izan dudalako euskara txikitatik praktikan jarri ahal izateko. Aitak ez zekien baina asko gustatzen zitzaion eta liluratuta gelditzen zen euskara entzuten. Hain argi izan dut beti euskararen garrantzia nire inguruan, bost urtez Errioxan bizi ostean etxera bueltatu eta bai lanean, bai nire egunerokoan erabili nahi nuelako.
Duela gutxira arte Ugaoko neskak entrenatu dituzu. Nolako balioa izan du euskarak futbolaren esparruan? Euskara jakiteak ez dauka pisurik edo garrantzi berezia futbolaren munduan, hori jaso dut behintzat entrenatzaile moduan jardun izan dudanean. Futbolean hasi nintzenean, beharbada, leku erdaldunetan jokatu izan dugunean balio erantsia izan ohi zuen euskeraz aginduak emateak edo jokalarien artean hitz egitea. Baina orain, zorionez, edonon hitz egiten da gure hizkuntza, neurri handi edo txikiagoan.
Zure entrenamendu saioetan nolakoa izan da euskararen garrantzia? Normala izan da, euskeraz etxean aritzen direnak normaltasunez jarraitzen dute futbolean erabiltzen. Nik beti saiatzen naiz beraiekin euskaraz komunikatzen. Hala ere, beti kontuan hartu izan dut euskaraz ez dakiten pertsonak ere egon badaudela. Horiei erdaraz egin izan diet.
Gauza bat euskara eguneroko bizitzan erabiltzea da eta beste bat kirolean praktikatzea. Nolako erronka da zuretzat gure hizkuntza futbolean aplikatzea? Ez dut ikusi inposatutako arau bat balitz moduan. Izan ere, “euskañola” erabili dut normaltasunez. Azken batean, hobe hori erderaz dana egitea baino. Hala ere, beraientzat oso normala da euskeraz hitz egitea. Hortaz kirolaren arloan egitea, gauza normalen artean dago ere.
Gure hizkuntza kirolean erabiltzeko zailtasunik egotekotan, non legoke zure kasuan? Zailtasunak egon badaude, eta asko! hiztegiari dagokionez, umeak askotan ez dakite erderaz zer den “extremo” bat, beraz euskeraz hegalean jokatzen duela esaten badiozu… eta gainera lekuz aldatzen badiot eta hitz horren esanahia ‘aurrelaria’ dela esaten badiot… eta gainera zutoinitik kentzeko oihukatzen badiot… jokalariak azkenean ulertu egiten didanean gola sartu digute (barreak).
Itxaso, Arandia futbol zelaian // Utzitakoa
Eta haurrek berdin ulertzen dituzte aginduak euskaraz edo gaztelaniaz? Orokorrean bai, baina badaude euskeraz entzutera ohituta dauzen hitz batzuk, adibidez ezkerra edo eskerra esaten dudanean erderaz barreak botatzen ditugu.
Zein herrikoak izan dira entrenatu izan dituzun neskak eta nolakoa izan da jokalari horiek gure hizkuntzarekiko duten jarrera? Ugao, Zeberio, Arrankudiaga, Bilbo ta Urduñako neskak izan ditut taldean. Noizbait neska latinoamerikar batzuk etorri izan dira baina liga bukatzear zegoela, kirola ezagutzeko gehienbat. Taldeko gehienak euskaraz aritzen dira etxean, eta hauentzako ez da inolako arazoa, baina hori bai: ohitura hori falta den etxeetan gabezia nabari da. Hala ere, nirekin bazekiten saiatu behar zirela eta betebehar bat ez izatean, hobeto hartu dute eta lehen momentutik saiatu izan dira.
Nolakoa izan da euskararen bilakaera Ugaoko neskak entrenatzen hasi zinenetik lana utzi zenuen arte? Nik gora egin duela esango nuke, edo behintzat gutxiagora ez dela joan, eta hori izan da nire hasierako nahia. Gurasoen artean ere eskertu dute haiekin euskeraz zuzentzeko aukera erabiltzea.
Futbola telebistan ikusten al duzu? Hala bada, zein hizkuntzatan egiten duzu? Egia esateko telebistan ikusten badut erderaz da, tabernetan delako. Kotxean edo etxean ezin badut telebistan ikusi euskadi irratian entzuten dut, gustatzen zaidalako zelan bizi duten, beharbada pertsonalki ezagutzen ditudalako gure lana dela eta.
Komunikazioaren esparrua alde batera utzi barik, gaur egun Mediaset enpresan egiten duzu lan. Nolakoa da zure lana eta zein da bertan euskarak duen presentzia? Nire lana kamara atzean da, albisteak grabatzen ditut. Nik hotza pasatzen duen pertsona hori naiz, ikus-entzuleek etxean bero bero neguan elurra dagoela jakin dezazuen (barreak). 17 urte daramatzat bertan lan egiten.
Eta euskarak presentziarik al du Mediaset bezalako enpresa batean? Hasi nintzenean askoz gehiago, eta horrek asko poztu ninduen. Lankide euskaldunak nituen eta nahiz eta katea euskalduna ez izan, elkarrizketak erderaz egiten ditugu baina tratua beti euskaraz izan ohi dugu euskal hiztunekin. Orain lankideek ez dakite euskaraz edo ez zaie axola. Nik, nire partetik jarraitzen dut hori zaintzen, eta ez daukat zerikusirik ‘Guecho’ idazten dutenean ‘Getxo’ idatzi ordez, esaterako. Niri lotsa ematen dit horrek, Madrilekoei, berriz, horrek ez die batere axola!
Euskal Herrian ETB eta herri komunikabideek sustatzen dute euskara. Horrez gainera, bestelako hedabideek ezer egin dezakete euskara bultzatzearren? Egia esateko ez dakit. Gure gauza dela esango nuke. Gure hizkuntzak beti izan ditu traba guztiak. Ez da bat ere erreza izan eta gure esku izan dugu euskara mantentzea eta hedatzea. Horrek holan jarraitzen du ta ez du balio “hurrengoak egingo du eta kitto!” bezalakoak esatea. Buruzagiek eta enpresetako jabeek kontratazioak egiteko orduan langile euskaldunak saritzeko aukera dute, baina ez dute erabaki hori hartzen.
Nolako etorkizuna ikusten diozu euskarari, Itxaso? Ona! Nire itxaropen aletxoa jartzen dudan era berean, nire aurretik egin dutenek eta nire atzetik datozenek egingo dutela uste dut. Gure hizkuntzaren alde bultzada eman behar dugula argi daukat, hori horrela da. Baina inork ez zuen esan bide erraza izango zenik!
☉ Ugao
Ugaoko Sarea Abesbatzak Gabonetako kontzertua eskainiko du hilaren 19an
Bilboko Ganberako koro eta orkestarekin batera eskainiko dituzte Gabonetako kontzertuak. Urtero lez, doakoak izango dira
San Bartolome elizak Gabonetako kontzertuak hartuko ditu beste urte batez, abenduaren 12an eta 19an. Aurten, Bilboko Ganberako koro eta orkestaren eta Ugaoko Sarea Abesbatzek eskainiko dituzte doako kontzertuak.
Hilaren 12an Bilboko Ganberako koro eta orkestak eskainiko du emanaldia, 19:30ean.
Abenduaren 19an Ugaoko Sarea Abesbatzaren txanda izango da. Kontzertu hau 19:30ean antolatu dute ere. GEURIAk Sarea Abesbatzako Itziar Ayesta Isasirekin (Ugao, 1982) egin zuen berba 2022ko urtarrilean, gizartea Koronabirusak sortutako zulo beltzetik astiro-astiro irteten hasi zen garaian. Hementxe irakur dezakezu elkarrizketa osoa.
Ugaoko Sarea Abesbatzak herrian antolatutako hamaika ekimenetan hartzen du parte urtero. Aurten, Jute fabrikako emakume langileei egindako omenaldian ikusi genituen kantatzen, Udiarragako elizan.
☉ Ugao
Ugaok ‘Agur 2025’ izeneko jaiarekin agurtuko du urtea, lehen aldiz
Jaia abenduaren 31n antolatu dute 11:00etatik 14:00ak arte, Herriaren enparantzan, askotariko jarduerekin
Aurten ekimen berezia prestatu du Ugaoko Udalak 2025ari amaiera emateko: ‘Agur 2025’ jaia.
“Lehen aldiz, Ugaoko Udalak herriko familiei zuzendutako programa berezi bat antolatu du urteari amaiera borobila emateko”, azaldu dute Udaletik. Jaia abenduaren 31n antolatu dute 11:00etatik 14:00ak arte, Herriaren enparantzan.
Gominolen eta gusanitoen banaketa, aurpegi margoketa, puxikak askatzea, DJak zuzenean txikienentzat zein helduentzat… “eta kanpai-hots “oso bereziak” egingo dituzte ere Ugaoko haurrek Gabon zahar gaua aurreratuta, giro seguru, familiar eta alaitsuan bizi ahal izateko”.
Jaian parte hartuko dutenek jai-giroko konplementu bat eramateko gonbidapena luzatu die Udalak, “alaitasunez betetako gabon giroa sortzeko”: “Gabonetan ere Ugao herri bizia izatea nahi dugu, publiko guztientzat pentsatutako jarduerekin”, azaldu du Ekaitz Mentxaka herriko alkateak. Ekimen hau jarraipena izateko asmoarekin sortu dutela azaldu du Mentxakak, “eta plaza familiaz beteta ikusteko nahiarekin, urtearen amaiera elkarrekin gozatuz”.
Egitaraua | Agur 2025 Jaia
Abenduak 31, asteazkena
Herriaren enparantza
11:00 Gusanito eta gominola banaketa
11:00 Aurpegi-margoketa
11:00 DJ umeen saioa
12:00 Kanpai-hotsak
12:01 Puxika-askatzea
12:01 DJ helduen saioa
☉ Ugao
2026ko Ugaoko jaiak antolatzeko lehen bilera irekia prestatu dute Jane jauregian
Bilera abenduaren 17an prestatu dute, 18:00etan, Jane jauregian eta herritar guztiak gonbidatu dituzte bertara
Datorren urteko Ugaoko jaiak antolatzeko lehen bilera irekia antolatu du Udalak.
Bilera abenduaren 17an prestatu dute, 18:00etan, Jane jauregian eta herritar guztiak gonbidatu dituzte bertara: “Jane jauregian egingo den bileran parte hartzera gonbidatzen zaituztegu, guztion artean 2026ko jai egitaraua osatzeko”.
☉ Ugao
‘Aroa 2024-2034’ herri konpromisoak Ugaoko euskararen transmisio eta erabilerako “erronka nabarmenei” aurre egingo die
Hizkuntza ohituretan eta erabileran eragiteko tresna izango da AROA, eta herri osoa inplikatuko du, udal ordezkarien arabera
Euskararen Nazioarteko Egunaren testuinguruan, joan den azaroaren 27ko Ugaoko osoko bilkuran argi berdea eman zioten ‘Aroa 2024-2034’ planari.
“AROA —Euskara indarberritzeko eta euskaldunok ahalduntzeko marko estrategikoa— hizkuntza ohituretan eta erabileran eragiteko tresna izango da, eta herri osoa inplikatuko du”, azaldu dute udal ordezkariek. Helburua herri euskaldunago, bidezkoago eta inklusiboago baten alde lan egitea da, hizkuntza berdintasunean sakonduz.
Iaz Ugaon egindako diagnostiko baten arabera, herritarren % 44,4 euskalduna da, % 21,1 “ia euskalduna” eta % 34,2 erdalduna eta 2021eko datuen arabera, biztanleen % 14,2k euskara zuen lehen hizkuntza, % 70ak erdara eta % 11k biak.
Datu horien arabera, euskararen transmisioan eta erabileran “erronka nabarmenak” identifikatu dituzte Udaletik eta hurrengo konpromisoak hartu dituzte AROA planaren bidez 2034 urtera begira:
– Euskararen transmisioari eustea, belaunaldiz belaunaldi
– Hiztun komunitate kontziente eta aktibo bat sortzea, gizarteko arlo
guztietan
– Eragile publiko eta pribatuen arteko lankidetza indartzea
– Euskara zerbitzu, merkataritza, aisialdi eta harreman sozialetan txertatzea
– Gazteen gaitasun praktikoa eta adierazkortasuna sustatzea
– Aniztasunaren kudeaketa inklusiboa: herritar berriak euskarara hurbiltzeko
baliabideak sortzea
Plan osoa Ugaoko Udaleko webgunean irakurri daiteke.
☉ Ugao
Bideoa | Naiara Barcenas Perez: «Trena nahitaezkoa da C3 lineatik igarotzen den Ugao bezalako herri batentzat»
Renfeko C3 lineako gaur egungo segurtasun neurriak ez dira nahikoak, herritar batzuen arabera. Naiara Barcenas Perezek (Ugao, 1983) esperientzia traumatikoa bizi zuen 2024an. Urduñako jaietatik bueltan, C3 lineako tren batera igo zen bikotekidearekin eta umeekin batera, Ugaora itzultzeko.
Trenetik jaistean, ikusgarritasun faltagatik, ateak itxi egin ziren eta Naiara eta bere haurra harrapatu zituen hainbat alditan. Bere esperientzia ezagutu dugu eta Hego Uribe eskualdea zeharkatzen duen garraiobide nagusiaz mintzatu gara beragaz.
Nolako garrantzia dauka trenak Ugao bezalako herri batentzat? Trena nahitaezkoa da Ugao bezalako herri batentzat. Azken batean, C3 linea igarotzen den herrietan ez dago bestelako aukerarik hiriarekin konektatuta egoteko.
Nolakoak dira herritarrek C3 lineako trenetan dituzten arazoak? Arazo ugari eta ezberdinak izaten ari gara: alde batetik frekuentziaren arazoa dago. Tren piloa galdu ditugu azken boladan eta ordutegi puntetako trenen artean 30 minutuko denbora tarteak dituzte. Maiztasun oso eskasa da mugitzen dituzten jende kopurua ikusita. Herri jakin batzuetan alternatiba ia bakarra da trena.
Urduña noranzkoa duen tren bat, Arrigorriagan // Geuria
Beste alde batetik harrapaketen kontua dago. C3 linean harrapaketa ugari gertatzen dira ateak itxi egiten diren momentuan: trenak beteta datozenean gertatu ohi den arazoa da. Gainera, batzuetan tren geltokiak kurbetan kokatuta daude, Ugaon esaterako. Makinistek ez dituzte ondo ikusten atzeko bagoiak. Ni neu horren lekuko izan naiz: nik neuk horrelako harrapaketa bat jasan nuen behin. Eta arazo horiek ez dira segurtasunaren esparruan gertatzen; baita irisgarritasunarenean ere: Ugao bezalako geltokiak kurba batean eraikita egotean, trena eta nasaren arteko tartea handitu egiten da. Egia da azken hilabeteetan obrak egin dituztela eta egoerak hobera egin duela: nasak igo egin dituzte eta ondorioz egoerak hobera egin du. Hala ere, arazoa ez da guztiz konpondu: tarteak handiak izaten jarraitzen dute, trenetik jaisteko eskailerak erabili behar dira… ume txikiekin bidaiatuz gero kontu handiz ibili behar da, mugikortasun arazoak badaudelako.
Irisgarritasunari dagokionez, eskualdeko zenbait geltokitan obrak egin dituzte: nasetara heltzeko igogailuak ipini dituzte, baina esan beharrekoa da askotan matxuratuta daudela. Igogailua hondatuta badago eskailera piloa jaitsi eta igo behar da eta mugikortasun arazoak dituzten pertsonak ezin dira bere kabuz trenera iritsi.
Zein izan da C3 lineako trenekin izan duzun arazorik handiena? Renfeko webgunearen kexen atalean iradokizun eta mezu ugari idazten ditut arazoak ditudan bakoitzean. Hala ere, arazorik larriena 2024an gertatutako harrapaketa bat izan zen.
Gau batean Ugaoko hiru familia Urduñatik gentozen bueltan. Azkenengo bagoiko azken atean egin genuen bidaia. Ugaora heltzen lehen bi familiak jaisten hasi ziren: lehen familiak ume ertain bat zeukan. Arazo barik jaitsi ziren nasara. Bigarren familia trenetik jaistera zihoanean aita izan zen lehena jaisten. Ondoren 7-8 urteko alabaren txanda izan zen. Jaisten hasi zenean ateak seinale akustikoak egiten hasi ziren. Neskak, izututa, laban egin eta tren eta nasaren tarte horretatik jausi zen. Aitak arin batean atera zuen zulotik. Neskatxoak mina hartu zuen bizkarrean.
446 serieko unitate bat, Arrigorriagara bidean // Geuria
Ni, bitartean, atean nengoen, lau urteko umearekin. Momentu horretan ateak ixten hasi ziren eta besoak erabili behar izan nituen, haurra eta ni harrapatzea ekiditeko. Ateak behin eta berriro itxi eta zabaltzen hasi ziren, guk botoi berdea sakatzen genuen bitartean. Oso frustrantea izan zen. Ohikua hasi ginen eta bagoian zegoen jendea begira hasi zen. Bidaiari batzuk makinistaren bila joan ziren, azken honek ez zuelako ez egin momentu horretara arte. Ateak lau aldiz itxi ziren nire besoetan. Azken saiakeran, bidaiari batek emergentziako palankari eragin zion eta, orduan bai, trena guztiz blokeatu zen.
“Ia ez nuen kalte fisikorik izan, baina harrapaketen ondorioz, haurrek bereziki susto handia hartu zuten”
Makinista trenetik jaitsi zen ateak guztiz blokeatuta zeudelako eta berarengana joan ginen, errieta egitera. Lehen harrapaketan ezer ez egitea ez da arraroa, baina lau kolpe izan ziren eta gidariak ez omen zuen begiratu ere egin. Erantzun modura, berak esan zigun botoi berdeari eman izan bagenio ateak zabalduko liratekeela. Baina, esan bezala, guk hori bera egin arren, horrek ez zuen inolako eraginik izan. Ia ez nuen kalte fisikorik izan, baina haurrek bereziki susto handia hartu zuten. Haurraren sustoak egun batzuk iraun zuen, eta hurrengo egunetan trenera igotzeko beldurra izan zuen.
Handik egun batzuetara, kexa idatzi nuen Renfeko webgunean eta enpresako erantzuna honakoa izan zen: alde batetik, Renfek ez zuela inolako intzidentziarik erregistratu: haien arabera ez zen inolako atzerapenik ez eta ezbeharrik gertatu egun hartan. Beste alde batetik, hurrengo batean makinista dagoen bagoian bidaiatzeko gomendioa eman ziguten, makinistak ondo ikusi ahal izateko. Nik ez dakit guk hau bidaiariek jakin beharreko zerbait den, egia esateko. Azkenik, seinale akustikoa dagoen bitartean ateetan egotea debekatuta dagoela esan zidaten. Beste hitz batzuetan: gertatutakoa gure erruagatik izan zela leporatu ziguten, azalpen guztiak batere gustatu ez zitzaidan doinu txar batekin.
Madrilera doan Alvia bat, Ugaotik igarotzen // Geuria
Bestelako kasurik ezagutzen al duzu? Kasu ugari daude, zoritxarrez. Ugaon, esaterako, duela hilabete batzuk tren baten ateek jakatik harrapatu zioten edadeko emakume bati. Trena martxan ipini zen eta horrekin batera emakumea arrastaka eraman zuen nasan, jakatik libratzea lortu arte. Zorte txarra izan zuen emakume hark: kolpeak hartu zituen eta besoa apurtu zitzaion ezbeharraren ondorioz. Erietxera eraman behar izan zuten. Bere egoera benetan larria izan zen.
Noiztik existitzen dira era honetako arazoak C3 lineako trenetan? Harrapaketak eta irisgarritasun arazoak betidanik egon dira eskualdeko linean. Egia da ezbehar horien ondorioz irisgarritasun obrak egin direla, baina arazoa hor egon da beti. Gainera, pandemiatik gaur egun arte, beste arazo batzuk areagotu dira: maiztasunari dagokionez, gero eta tren gutxiago ditugu gure trenbideetan edo iragarrita dauden trenen ordez merkantzia trenak igarotzen dira batzuetan eta “arazo tekniko baten ondorioz trena atzerapenarekin datorrela” iragarri izan dute geltokiko bozgoragailuetatik.
Koronabirusak eragindako pandemiaren ondorioz ere GauJaia zerbitzua desagertu zen. Ordu erdiro eta bi orduro trenak genituen asteburuetako gauetan, gazteak Bilbotik bueltatu ahal izateko. Gaur egun tren horiek desagertu dira eta gazteak 23:30ean Abandotik irteten den azken trenean itzuli daitezke herrira. 04:00ak arte ez dago inolako zerbitzurik. Nola joango dira Bilbora gazteak kotxe barik lehen geneukan alternatiba bakarra kendu badigute? Ez da bidezkoa.
Nolako trenak dira zehazki irisgarritasunari begira? Nahiko zaharkituta dauden trenak dira, azken boladan ukitu batzuk eman dizkieten arren.
Bidaiariak, C3 lineako aldirietako tren batera igotzen // Geuria
Egoera ikusita, zer egin dute herritarrek arazoari irtenbidea emateko? Kexak ipintzen, etengabe: Renferen webgunetan, bestelako medioetan eta eskualdeko geltokietako bulegoetan. Edonon, egia esateko. Ugaori dagokionez, Udaleko ordezkari batzuek batzarrak egin dituzte Renfeko arduradunekin, egoerari irtenbide bat emateko. Hitzak oso onak izan ziren, eta harrapeketn inguran neurri jakin batzuk hartzeko eskaera egin zieten enpresako ordezkariei: geldialdi bakoitzean gehiago begiratzeko eta trena nasan denbora gehiago egotea, tartean. GauJaiaren inguruan, zerbitzua berrezartzeko eskaera kontuan hartuko zutela esan zuten ere. Momentuz ez dute ezer egin. Irisgarritasunaren esparruan, Ugao, Arrigorriaga eta Basauriko geltokietako lanak aipatu zituzten. Esandakoa: hitz politak baina momentura arte ez dute ezer egin.
Nolakoa izan da orain arte egindako lana? Momentura arte geltokietan egindako irisgarritasun lanak dauzkagu. Entzun dugu Madriletik tren berriak ekarriko dituztela gure eskualdera eta treneko sarbidea errazteko arrapalak izango dituztela. Ikusi beharko dugu.
Gazteen alokairua bultzatzeko Mirador proiektuko 14 etxebizitza erosteko aukera onartu du Etxebarriko Udalak
‘Battle Oilar’, film-laburrak bertso bihurtuko dituen ekintza dakar Umorea Labur jaialdiak
Bazkarian beste zomorro bat agertu dela salatu dute Basozelai-Gaztelu ikastetxeko gurasoek
Argazkiak | Galdakaoko Mintzodromoak 120 lagun batu ditu gaur Kurtzeko frontoian
Argazkiak | Gatibuko Alex Sardui eta Mirua taldeko Maitane Iruiñ Basauriko Musika Eskolaren ekitaldian izan dira
