Miren González basauriarra Minbiziaren Aurkako Bizkaiko Elkarteko boluntarioa da duela hamarkada batetik, eta hainbat arlotan laguntzen du: Bilboko egoitzan harrera egitetik hasi eta osasuna prebenitzeko eta sustatzeko kanpainetan administrazio, logistika, sentsibilizazio eta laguntza lanak egiteraino. Bere konpromisoari esker, aktiboki parte hartu du Basauriko eta beste udalerri batzuetako ekintza askotan, minbiziaren detekzio goiztiarrean eta arrisku-faktore nagusiei buruzko kontzientziazioan, hala nola eguzkitan egoteari, tabakoaren kontsumoari edo kolon eta ondesteko minbiziaren diagnostiko goiztiarraren garrantziari buruz, besteak beste.

Uda honetan, azaleko minbizia prebenitzeko kanpainan parte hartuko du berriz ere. “Babestuta dago, baina bere azala ez” lelopean, Bizkaiko hainbat udalerritan barrena ibiliko da, eguzkitik babestea urteko egun guztietan beharrezkoa dela gogorarazteko informazio-ekintzak, tailerrak eta jarduerak eginez.

Zergatik animatu zara kanpaina honetan boluntario gisa parte hartzera? Ez da udako hilabeteetan azaleko minbizia prebenitzeko egiten den kanpainan parte hartzen dudan lehen aldia. Bizkaiko Minbiziaren Aurkako Elkartetik minbizi mota honen prebentzioa urte osoan zehar egin behar dela adierazten duen mezua helarazten saiatzen gara. Hala ere, hilabete hauetan, eguzkiarekiko esposizioa eta erradiazio ultramorea handiagoak direnean, geure burua babestearen garrantzia azpimarratzen dugu bereziki.

Badirudi jende gehiena erradiazio ultramorearen arriskuez eta babesteko beharraz kontzientziatuta dagoela, baina oraindik ere jende askok ez du hori egiten. Horregatik, garrantzitsua da gogoratzea.

Nolakoak izan dira kanpainak aurreko udetan? Urtero ekintzak aldatu egiten dira, baina helburua beti bera da: herritarrak azaleko minbiziaren prebentzioaz kontzientziatzea, oso gomendio errazei jarraituz.

Udako hilabeteetan, kanpaina hainbat udalerritan egiten da, ekainetik abuztuaren amaierara arte. Aurreko urteetan Bizkaiko hainbat herritan ibili gara furgoneta batekin, informazioa emanez eta herritarrak parte hartzera animatzeko jarduerak eginez. Adibidez, pertsona bakoitzaren larruazal mota ezagutzeko eta eguzki-babesgarri egokia gomendatzeko probak egiten dira, edo erradiazio ultramoreak azalean eragiten duen kaltearen erakustaldi praktikoak.

Noiz eta non garatuko da kanpaina zehatz hau? Aurten, azaleko minbizia prebenitzeko kanpainak iazko leloari eutsi dio: “Babestuta dago, baina bere azala ez”. Hainbat egoeratan dauden pertsonen irudiak daude, erradiazio ultramoretik babestu behar garela agerian uzteko, aire zabalean gaudenean. Kirola egiteko edo lan jakin batzuetan geure burua babesten dugun bezala, eguzkitan gaudenean ere babestu behar dugu.

Helburua bikoitza da: eguzki-babeserako neurriak hartzeko beharraz informatzea eta kontzientziatzea, eta, gainera, autoesplorazioa sustatzea detekzio goiztiarreko tresna gisa. Uztailean eta abuztuan informazio-guneak ezarriko ditugu hainbat udalerritan, besteak beste, Basaurin. Informazio-materiala banatuko dugu, azaleko minbiziaren prebentzioari buruzko erakusketa bat jarriko dugu, eta tailerrak eta esperimentuak egingo ditugu babesik gabeko eguzki-esposizioaren ondorioak frogatzeko. 15-20 boluntariok parte hartuko dugu jarduerak egiten, zabaltzen, kartelak jartzen eta abar.

Nola erantzuten du jendeak? Nahiz eta denbora daramagun behin eta berriz esaten, larruazal mota edozein dela ere, gutxienez bi ordutik behin FPS 50 eguzki-babesa aplikatu behar da, pertsona askok oraindik ez dute behar den maiztasunarekin egiten. Oro har, jendeak badaki eguzki-krema erabili behar duela, nahiz eta onartzen duten ez dutela beti erabiltzen. Gainera, gehiago lotzen da hondartza edo igerilekua bezalako aisia-egoerekin, eta gutxiago aire zabaleko beste jarduera batzuekin, hala nola kirolarekin, lanarekin edo paseo batekin. Era berean, azpimarratu nahi dugu garrantzitsua dela itzala bilatzea eta bereziki kolektibo ahulenak babestea: haurrak, adinekoak, mendekotasuna duten pertsonak… Deigarria iruditzen zait, batez ere gizonezkoen artean, kontzientzia txikiagoa dagoela eta eguzki-babesa gutxiago erabiltzen dela.

Nola kontzientziatu daiteke jendea eguzkitik babestearen garrantziaz? Azaleko minbiziak % 40 egin du gora azken lau urteetan. Minbiziaren Aurkako Elkartearen Behatokiaren datuen arabera, Bizkaian 575 kasu berri diagnostikatu ziren iaz: 158 melanoma eta 417 melanoma gabeko azaleko minbizi. Tumore aurreikusgarriena da, eta garaiz detektatzen eta tratatzen bada, pronostiko ona du.

Hori dela eta, zifra horiek nabarmen murriztu litezke prebentziorako jarraibide erraz batzuk jarraituz gero. Esan dudan bezala, informazio asko dagoen arren, mundu guztiak ez ditu babes-neurriak aplikatzen. Horregatik, garrantzitsua da kanpaina hau bezalako ekintzak egiten jarraitzea. Gorputzeko organorik handiena zaindu behar dugu: azala. Nahiz eta ez gogoratu zenbat egunetan hartzen dugun eguzkia iazko udan, gure larruazalak gogoratzen du. Horregatik babestu behar da urteko egun guztietan.

Zein izan daitezke eguzkia babesik gabe hartzeak epe ertain eta luzera izan ditzakeen ondorioak? Eguzkia neurrian hartzea onuragarria izan daiteke, baina babesik gabeko esposizioak azalean kalteak eragin ditzake: gorritasuna, erredurak, orbanak, zahartze goiztiarra, elastikotasuna eta testura galtzea.

Minbiziaren Aurkako Europako Kodeak eguzki-esposizioari buruzko puntu espezifiko bat jasotzen du, eguzki-erradiazioa azaleko minbiziarekin lotuta dagoela erakusten duen nahikoa ebidentzia zientifiko baitago.

Orain informazio gehiago badugu ere, zergatik uste duzu jendeak bere burua babestu gabe jarraitzen duela? Utzikeriagatik edo ezjakintasunagatik? Bien konbinazio bat izango da. Pertsona asko ez dira benetan ohartzen eguzkitan luzaro egoteak izan ditzakeen ondorioez. Erredurak edo orbanak begi hutsez ikusten badira ere, garrantzia kendu eta arazoa gorritzean desagertzen dela pentsatzeko joera dago. Mundu guztiak ez daki azalak memoria duela, eta ezjakintasun horrek segurtasun-sentsazio faltsua sor dezake.

Zein izango litzateke udarako aholku nagusia? Funtsezkoa da gogoratzea larruazalak memoria duela. Horregatik, haurtzarotik babestearen garrantzia azpimarratzen dugu, eguzkiak eragindako kalteak denboran zehar pilatzen direlako. Nire aholku nagusia da: babestu zaitez eguzkitik. Jarraitu gomendioak eta saihestu esposizio luzeak. Aurreko kanpaina batean esan genuen bezala: “Eguzkiaren onena, itzala”. Babestu egin behar da beti, aire zabaleko jarduera edozein dela ere.

Hauek dira oinarrizko gomendio batzuk: Eguzki-babeslea (FPS 50) erabiltzea egunero, baita lainotuta badago ere; Eguzkitan zuzenean egotea saihestea 11:00etatik 17:00etara bitartean; Beltzarantzeko kabinarik ez erabiltzea (OMEk ohartarazi du % 75 handitzen dutela azaleko minbizia izateko arriskua); arropa egokia, kapelak edo txapelak erabiltzea, babes homologatua duten eguzkitako betaurrekoak erabiltzea eta hidratatuta egotea eta ahal den guztietan itzala urpean sartzea.

Arriskuko biztanleek — haurrek, kirolariek, aire zabalean lan egiten dutenek edo gaixotasun kronikoak dituztenek — arreta handiagoz jokatu behar dute. Era berean, oso garrantzitsua da larruazala aldizka berrikustea, forma-aldaketak, kolorea edo tamaina behatzea, eta edozein zalantza izanez gero, profesional batengana jotzea. Gure larruazala gure bizitzaren mapa da. Babes gaitezen eguzkitik, beste eremu batzuetan egiten dugun bezala.

Boluntariotzan parte hartzen duen jende gehiago ezagutzen duzu zure inguruan? Bai, Basaurin asko gara Minbiziaren Aurkako Elkarteko boluntarioak, baina guztiok ez ditugu zeregin berberak egiten eta ez dugu jarduera berberetan parte hartzen. Bakoitzak elkarteari lotuta daraman prestasunaren, kezken eta denboraren araberakoa da.

Boluntariotza egiteko modu asko daude: minbizia duten pertsonei eta haien familiei laguntzea, sentsibilizazio-ekintzak, diru-bilketako ekitaldietan laguntzea, prebentzio-kanpainak, osasun komunitarioa sustatzea edo dibulgazio zientifikoa. Horri esker, askotariko profilak txerta daitezke, eta denak sar gaitezke profil horietan.

Zer esango zenieke oraindik animatu ez direnei? Esango nieke bakoitzak bere inplikazio-maila markatzen duela, erabilgarritasunaren eta interesen arabera. Boluntariotza oso malgua da, eta askotariko zereginak ditu. Elkarteko kide izateak kausa garrantzitsu bati laguntzen diozula sentiarazten dizu.

Niretzat, hazkunde pertsonaleko esperientzia bat da. Boluntarioa izateak aukera eman dit minbiziaren errealitatea gertutik ezagutzeko, bere dibertsitate osoan. Erabilgarri izan zaitezkeela sentitzen duzu, baita eskaintzen ditugun doako programa eta zerbitzuei buruzko informazioa ematea bezain gauza sinplearekin ere. Etengabeko ikaskuntza da, pertsonekin nahiz gaixotasunarekin enpatizatzen laguntzen didana.

Telefonoak egunean 550 dei erantzuten ditu batez beste, eta iaz 200.000 dei baino gehiago jaso zituen; Minbiziaren Aurkako Elkartearen arreta profesionalizaturako sarrera-atea da. Gaixoen eta senideen beharrei eguneko edozein unetan erantzun ahal izatea du helburu.

Zerbitzuaren beste aldean, telefonoa erantzuten dutenek diagnostikoaren inguruan sor daitezkeen zalantzei erantzuten diete –“nola kontatuko diet nire seme- alabei?”,”nola esango dut lanean?”,”zer jan behar dut kimio-prozesuan zehar?”-, laguntzari edo gizarte- eta lan-arloarekin lotutako zalantzei, besteak beste. Minbiziaren Aurkako Elkarteak doako hainbat zerbitzu eskaintzen ditu, hala nola arreta psikologikoa, aholkularitza medikoa, lan-orientazioa eta akonpainamendua, besteak beste.

Telefonoak “behar duzunari” erantzuten du
Horrela, arreta psikologikoko zerbitzuak minbizia gertukoei helarazteko beharra azpimarratzen du, eta osasun-arreta, berriz, minbiziarekin lotutako zalantzak argitzen saiatzen da: terminoak, diagnostikoa edo kontsultan esandakoa. Bestalde, akonpainamendu zerbitzuak nahi ez den bakardadeari aurre egiten dio: tratamendua jasotzean, kontsulta medikoetara joatean…

Halaber, 900 100 036 telefonoaren bidez zalantza juridiko-laboralak argitzen dira; izan ere, beharrezkoa izanez gero, dagokion zerbitzura bideratzen da, arlo horretan sor daitezkeen galdera guztiei eratzuna emateko. 2023an minbizia diagnostikatu zaien pertsonen % 38 lanerako adinean daude, hau da, 110.000 paziente, Minbiziaren Behatokiaren datuen arabera. Izan ere, minbizia duten pertsonen % 28,4k gaixotasunaren ondoren lana galdu edo utzi dutela diote.
Aipatutako zerbitzuez gain, Elkarteak beste doako zerbitzu batzuk ere eskaintzen ditu, hala nola ariketa fisiko onkologikoa, elikadura onkologikoa edo fisioterapia.

Beharrei modu integralean erantzuten
Minbiziaren Aurkako Elkartearen beste ildo estrategiko nagusietako bat 2030erako minbiziaren % 70eko biziraupena lortzea da. Helburu hori lortzen den bitartean, Elkarteak ahalik eta minbizia duten pertsona gehienengana eta haien senideengana iristea bilatzen du, gaixotasunari lotutako prozesuan sortzen diren behar ezberdinei erantzun ahal izateko.

2023an, Bizkaiko Minbiziaren Aurkako Elkarteko profesional eta boluntario taldeak 805 pertsona artatu zituen arreta psikologikoaren bidez; 922 pertsona gizarte- premiengatik; 67 laguntza ekonomiko eman ziren, 174 pertsonak material ortoprotesikoaren mailegua jaso zuten eta 800 pertsonak baino gehiagok akonpainamendu zerbitzua jaso zuten.

Minbiziaren aurkako Elkartearen Behatokiaren datuen arabera, 2023an 7.685 minbizi- kasu berri diagnostikatu ziren Bizkaian (4.344 kasu gizonezkoetan eta 3.341 kasu emakumezkoetan).

Publierreportajea — Geuria #078 alea
Irakurri osorik PDFan

Ostegun arratsaldero, jatorri desberdineko zortzi emakume eta bi gizon (Kolonbia, Venezuela, Kuba, Basauri) ahots bakar bihurtzen dira Canta Colombia abesbatzan. Colombia Euskadi Elkarteak (Axular kalean du egoitza) sortutako ekimena da, Kolonbiako kultura musikal aberatsa eta askotarikoa transmititu eta ikusarazteko, eta “Kolonbiako migratzaileaz dugun ikuspegi desitxuratua apurtzeko”. Bizkaiko Foru Aldundiak eta Basauriko Udalak finantzatuta, jarduera maiatzean hasi zuten, eta udako etenaldiaren ondoren, parte-hartzaileek gogotsu heldu diote asteko hitzorduari.

Hala kontatzen du, adibidez, Doris kolonbiarrak; pozik sentitzen da bere herrialdearen, Kolonbiaren, irudi ona ikusarazten duelako, “ez baita soilik droga eta indarkeria”, dio. Natalia ere ekimeneko parte da, eta Kolonbiako kultura musikalari buruz ezjakintasun handia dagoela dio. “Bere kokapen geografikoak Amerika osoko soinuak erakartzea ekarri du”, dio Nataliak. Abesbatzak “energia onarekin eta gogotsu” egiten du aurrera, eta “terapia eta energia txute bat” suposatzen du partaideentzat, beraiek azaldu dutenez. Basauriko Musicology Eskolako Patricia eta Maider profesionalek gidatzen dute Canta Colombia abesbatza. Francy Fonseca koordinatzailearekin hitz egin dugu xehetasun guztiak eman diezazkigun.

Nola sortu zenuten Canta Colombia ekimena? Ekimen hau Colombia Euskadi Elkartean sortu da, herrialdetik datorren migrazioaren inguruan dagoen ikuspegi desitxuratua apurka-apurka aldatzeko asmoz. Kolonbia telesailetan edo berrietan agertzen dena baino askoz gehiago da. Izan ere, narkotrafikoan eta indarkerian jartzen dute beti arreta.

Eta zergatik erabaki zenuten koru formatuaren alde egitea? Bost urte daramatzagu Basaurin mota guztietako jarduerak antolatzen, batez ere, kulturartekotasuna sustatzeko, elkartzeko guneak sortzeko eta sentsibilizatzeko. Baina kasu honetan zerbait desberdina egin nahi genuen, ohikotik pixka bat atera, nolabait ere, hitzaldi eta tailerretako formatu tipikoa apurtu nahi genuen. Eta zenbait zirkunstantzia direla eta, ideia ‘ero’ eta ‘desberdin’ honekin hastea pentsatu genuen. Abesbatza bat, Kolonbiako kultura sustatzeko eta ikusarazteko tresna gisa. Inoiz abestu ez duten pertsonak edo munduko edozein tokitatik etorritako pertsonak lotzeko elementu gisa erabiltzen dugu musika. Hortik dator hasieran abesbatzari jarri genion izena: Canta-a Colombia; hitz-joko bat da, Kolonbiako jendea nahi genuelako taldean, baina baita Kolonbiari kantatu nahi dioten pertsonak ere.

Hain zuzen Basauriko, Kubako eta Venezuelako partaideak daude abesbatzan, kolonbiarrez gain. Abesbatzak izan duen erantzuna oso ona izan da, eta, egia esan, guretzat oso interesgarria da hain talde anitza sortzea, Kolonbiako jendea ez ezik beste herrialde batzuetako kideak ere bai baitaude. Elkarrekintza sozialerako, elkar ezagutzeko eta loturak sortzeko modu bat ere badelako. Orain elkar ikusten dugu herrian, elkar ezagutzen dugu, elkar agurtzen dugu. Horrek are esperientzia politagoa bihurtzen du.

Nola aukeratu duzue lantzen duzuen errepertorioa? Lehenik eta behin zerrenda luzea egin genuen, sare sozialen bidez gure komunitate birtualari gonbidapena eginez abestiak proposa zitzan. Gainera, gure kabuz ere bilatzen ditugu abestiak, Kolonbiako aniztasun kultural eta, kasu honetan, musikal handia ikusarazten saiatuz. Kontuan izan behar da Kolonbiak, bere kokapenagatik, inguruan dituela Karibe, Atlantikoa, Ozeano Barea eta Erdialdea, eta hori bere erritmoetan islatzen da. Orain sei abestiz osatutako errepertorioa dugu, eta erritmo musikalaz harago, mezu garrantzitsuak islatzen dituzte haien letretan. Adibidez, ez genioke Malumari kantatuko, oso letra matxistak dituelako, nahiz eta bere erritmoak gustuko izan.

Maider Legarreta galdakoztarra duzue kantu irakasle, Basauriko Musicology Eskolakoa. Bai. Musicology Eskolatik oso ondo ulertu zuten buruan geneukan ideia. Abesbatza garrantzitsua da, baina abesbatzarekin transmititu nahi duguna are garrantzitsuagoa da. Kontua ez da ondo abestea, partaideok ez baitugu kantu-ahotsik, eta gainera, denbora asko beharko genuke ahots oso bat horrelako zerbaitetarako prestatzeko. Eta abiapuntu horretatik Maider irakaslearekin bikain lan egiten dugu. Dibertitzea, deskonektatzea eta partekatzea da helburua. Eta, pentsa, denok batera kantatzen dugunean onak garela ere esan dezakegu!

Ba al dago zuen lana eszenatoki baten gainean ikusteko aukerarik? Horretan lanean ari gara. Oraindik goiz da, baina baliteke urtarrilean jendaurrean aritzea. Azken finean, egokia litzateke agertoki baten gainean gure lana ikusaraztea, modu dibertigarri eta atseginean mezu bat ere helarazteko. Nolabait esateko, aurkezpen dramatizatua izango litzateke. Izan ere, horregatik arduratu gara horrenbeste errepertorioaz. Musikak eragin biderkatzaile handia du eta zein abesti kantatu behar genuen erabakitzea ere oso emankorra izan da taldearentzat. Kalitatezko zuzeneko aurkezpenaz gain, sare sozialetarako bideo bat egin nahi dugu.

Ekimenak izan duen harrera ona ikusita, ekimen hori zuen jardueren barruan errepikatzea posible da? Oso litekeena da aurrerago beste pertsona batzuek ere proiektu honetan parte hartzea. Ziur nengoen esperientzia oso positiboa izango zela, baina, egia esan, nire itxaropen guztiak gainditzen ari da eta oso energia ona sortu da. Era berean, jendea Elkartera lehen aldiz hurbiltzeko modu bat izan da, baita lokal honetan dauden beste hiru elkarteengana hurbiltzeko ere, eta horrela, interesatzen zaizkien beste jarduera batzuk ezagutu eta horietan izena emateko aukera dute.