Zientzia Astea antolatuko dute beste urte batez azaroaren 10etik 14ra Etxebarrin. Aurtengoa hamargarren edizioa da eta kuantika izango da gai nagusia, eta Adimen Artifiziala ere jorratuko dute.

“Ekitaldi horren helburua da kultura zientifikoa herritar guztiei hurbiltzea eta gizartea sentsibilizatzea ikerketa zientifikoaren eta berrikuntza teknologikoaren garrantziaz”, esan du Iker Lopez alkateak.

Aurtengo egitarauan, besteak beste, umeentzako drone tailerra (frontoi barruan), energia berriztagarriei buruz kontzientziatzeko saioak, kuantikari buruzko tailerrak eta hitzaldiak antolatu dituzte.

Horretarako, EHU eta Mondragon Unibertsitatea, Tecnalia, KZgunea, BBK Herriz Herri erakundeen lankidetza izango du Etxebarriko Udalak.

Zientzia Asteko jardueretan parte hartzeko izen-emateak (doakoak) urriaren 29an zabalduko dituzte. Intertesdunek cimenet.net webgunearen bitartez edo 944 496 871 telefono zenbakira deituz eman dezakete izena.

“Horrez gain, aurten, aurreko gure Zientziaren Asteetan egin dugun bezala, gure saltokien lankidetza izango dugu, eta bezeroei hitz baten bidez kuantikak iradokitzen dienari buruzko hausnarketa egitera gonbidatuko ditugu. Ekimen hau urriaren 28tik Zientzia Astea amaitu arte egongo da martxan, azaroaren 14ra arte”, dio Ruth Martinez Cime eta Merkataritza arloetako zinegotziak.

Egitaraua | Zientzia Astea 2025

Azaroaren 10etik 14ra bitartean, programa hau hartuko du Etxebarriko Zientzia Asteak:

• Hitzaldia: “Teknologia kuantikoak, zientzia-fikziozko filmetatik errealitatera”. Alejandra Ruiz doktorea (Tecnalia)
• Hitzaldia: “Zer da adimen artifiziala”. Eneko Echarri (KZ Gunea)
• Hitzaldia: “Konputazio kuantikoaren dibulgazioa”. Aitor Moreno (LKS Next)
• Tailerra: “Digitalizazio lagunkoiko tailerra” (BBK Herriz Herri)
• Tailerra: “Googaz” (BBK Herriz Herri)
• Tailerrak: “MoIAzart tailerrak” (Mondragon Unibertsitatea)
• Tailerrak: “Zientziaren magia: mundu kuantikoa esperimentatzen du” (EHU Quantum Center)
• Robotika-tailerrak: “Mundu ikusezinak: zientzia eta robotak ekinean” (Asimov)
• Hezkuntza-tailerra: “Eguzki-konbinazioa eta zientzia kuantikoa dituzten dronen hegaldiak” (Mondragon Unibertsitatea)
• Ikuskizuna: “Abentura kuantikoa” (Eidabe)

Aurrerago egitarau zehatzagoa zabalduko du Udalak, ordutegiekin.

Liburutegi berria eraikitzen hasi dira Etxebarrin. Euskaltzaleak plazako 11, 12 eta 13 zenbakietako beheko solairuetan eraikiko dute eta Bekosolo parkekoa ordezkatuko du.

Instalazio berriak azpiegitura modernoa eta irisgarria izango duela adierazi dute udal ordezkariek: “Bai liburutegirako sarbidea, bai liburutegiaren barruko espazioak erabat irisgarriak izango dira dibertsitate funtzionala duten pertsona guztientzat”, diote.

Lanei ekin diete dagoeneko eta aurreikuspenen arabera sei hilabeteko epean bukatuko dituzte; hau da, 2026ko udaberrirako bukatuko dute obra.

Udalak 657.000 euro bideratu ditu obra horietara eta lanak E3D 2008 S.L enpresak burutuko ditu.

Hiru gune

Liburutegi berria hiru gunetan egongo da banatuta: “Lehenengo eremuan, sarbide zentral bat egongo da, eta, bertan, mostradore bat egongo da, liburutegira mailegu bat egitera, liburu bat itzultzera edo zerbitzuari buruzko edozein informazio lortzera hurbiltzen diren pertsonei arreta emateko”, diote.

Bigarren eremua haur-liburutegiarena izango da: “Liburutegiak, ale ugariz gain, pufak eta mahai baxuak izango ditu, irakurketa txikitatik sustatzeko espazio atsegina izan dadin”, diote. Bigarren eremu hau 0-8 eta 9-13 adin tartetan egongo da bereizita.

Eta hirugarren eremuak helduen liburutegia eta lankidetzarako eremua barne hartuko ditu: “Hemen egongo da helduei zuzendutako irakurketa-material guztia, bai eta bertan irakurtzeko espazio bat ere, erlaxatzeko eta esperientzia atseginaz gozatzeko moduko mahai eta aulkiak dituena”, diote.

“Gainera, eremu horretan ikasketa-gela edo lankidetza-gela ere egongo da, 21 lagunentzako lekua duena, eta liburutegiarena berarena baino ordutegi zabalagoan sartu ahal izango da bertara. Azken espazio hori Udalak urteetan jaso duen eskaria izan da, eta proiektu berri hau ezarrita posible egin ahal izango dugu”, esan dute udal ordezkariek.

Etxebarriko Udaltzaingoaren ibilgailuei egindako bigarren sabotaje bat salatu du Udalak. Udal ordezkariek adierazi dutenez, ibilgailuak erabilezin utzi dituzte.

“Etxebarriko Udaltzaingoari sabotaje-ekintza bat egin diote berriki, eta haren patruila-ibilgailu batzuk kaltetuak izan dira. Gertakari horiek eragin duten ustekabeaz gain, bereziki kezkagarria da larrialdiko ibilgailuak erabilezin uztea, beharrezkoak baitira udalerrian gerta daitekeen edozein gorabeherari azkar erantzuteko”, esan dute.

Udal arduradunek adierazi dutenez, aurten Udaltzaingoak jasaten duen bigarren sabotaje-ekintza izan da.

“Lehen aldian, polizia-ikerketari esker, egilea identifikatzea lortu zen, eta hura epaiketaren zain dago, eragindako kalteengatik”, diote.

Bigarren sabotaje-ekintza hau ikerketapean dago gaur egun eta arduraduna identifikatzeko lanean ari dira. “Egilea herrian instalatutako segurtasun-kamerek grabatu zuten”, esan dute.

Euskararen hizkuntza-komunitatea indartzeko eta 2026-2030 urte bitarterako Aroa Plan Estrategikoa egiteko parte hartze prozesua martxan jarri du Etxebarriko Udalak.

Asmoa da datozen urteetarako planaren ibilbide-orria diseinatzea, “Etxebarrin euskararen komunitatea indartzeko, euskara biziberritzeko eta Etxebarrin euskaldunak ikusgarriago egiteko”, diote udal ordezkariek.

Eta plana diseinatzeko, Etxebarrin euskararen egoera zein den aztertu nahi du Udalak. Horretarako, euskarekiko jarrerei, motibazioei, erabilerari eta elkarreraginari buruzko galdetegia prestatu du herritarrek erantzun dezaten.

“Bide hau elkarrekin egitera gonbidatu nahi zaitugu. Lan honetarako zure laguntza, babesa eta parte-hartzea ezinbestekoa da”, esan dute udal arduradunek.

Herritar zein eragile guztiak daude parte hartzera deituta: “Euskaraz bizi zaretenak, euskara ezagutzen duzuenak edota euskarara hurbiltzeko zaudetenak, denok gara beharrezkoak gure herrian euskara sustatzeko”, diote.

Galdetegia Etxebarriko udal webgunean dute eskuragarri herritarrek: “Bost mitutan betetzen den galdetegia da”, esan dute.

Etxebarrin euskararen egoera aztertu ondoren, jasotako emaitzekin diagnostiko bat osatuko dute.

Eta, behin diagnostikoa osatzen dutenean, saio irekiak antolatuko ditu Udalak, prest dauden herritarrek eta taldeek AROA izeneko 2026-2030 Plan estrategikoa eta 2026ko kudeaketa Plana diseinatzeko prozesuan parte har dezaten.

Etxebarrin euskara sustatzeko eta herritarrak euskalduntzeko haztegia duela urte asko jarri zuten martxan. Ia bost hamarkada dira alfabetatzea hasi zenetik: 49 urte, zehazki. Hain zuzen ere, 1976. urtetik aurrera hasi zen euskararen alfabetatzea garatzen, frankismoaren amaieraren ostean —frankismo garaian debekatuta zegoen euskaraz berba egitea—. 2022an Etxebarriko historia elkarlanean bildu eta belaunaldi berriei ezagutarazteko ‘Etxebarri Gara’ bideoa publikatu zuen Udalak. Besteak beste, euskarak herrian izan duen bilakaera azaldu zuten. Javier Gortazar herritarrak adierazi zuenez, euskara 1976. urtetik aurrera hasi zen garatzen Etxebarrin. Klari Galdos etxebarritarrak azaldu zuenez, alfabetatzea 70. hamarkadan hasi zen, eta “orduan hasi ginen jasotzen euskarazko eskolak”.

“Hasieran Etxebarriko elizan ematen zituzten euskarazko eskolak, apaizaren etxean. Cruci, Nere eta nire ahizpa Edurne, beste batzuren artean, izan ziren lehenengo ikasleak. Baina behar genuen elizatik irten, parrokian ez zegoelako leku nahikorik. Orduan, itxialdi bat egin genuen gaur egun Cime eraikina den eraikinean euskara eskolak jaso ahal izateko lokalak eskatzeko. Gerra asko eman behar izan genuen eskatzen genuena lortzeko. Gauzak ez ziren lortu modu erraz batean. Ekinez eta ekinez lortu genituen aurrerapausoak. Gaur egun ez da ikusten zelako lana egin genuen hor atzetik; badirudi erraztasunez egin zela, baina ez, lan handia egin genuen, eskariak eta eskariak eginez. Eta, azkenean, lortu genuen. Etxebarriko jende asko pasa zen eskola horietatik”, esan zuen Galdosek ‘Etxebarri Gara’ ikusentzunezkoan.

Euskaldunberrien fabrika

1994. urtea zen herriko euskaltegia eraiki zutenean, eta harrez geroztik mila euskaldunberri baino gehiago atera dira Bekosolo parkean dagoen etxe horitik. 2005etik Ulibarri Euskaltegia da zerbitzuaren kudeaketaz arduratzen dena eta irailean 20 urte bete ditu mugarri horrek.

Etxebarrikoa ez da euskaltegi publikoa, baina Udalak egiten duena da lehiaketa publikora atera euskaltegiko kudeaketa. Hori dela eta, baldintza batzuk eskatzen dizkio Udalak kudeaketa daramanari. HABEk markatzen ditu parametro batzuk, Udalak gero tasak ezartzen dizkie ikasleei eta baliabide fisikoak ematen dizkio. Ildo horretan, dirulaguntzak ematen ditu Udalak euskara eskolak.

Horrez gain, Euskaltegia txertatuta dago Udalaren Euskara Planean, eta horrek esan nahi du pieza garrantzitsua dela plan hori gauzatzeko. “Elkarlanean aritzen gara beti, eta haiek planteatzen dituzten ekintzetara animatzen ditugu gure ikasleak”, diote Etxebarriko Euskaltegiko arduradunek.

Bidaia pertsonala

Maribel Arsuaga (Etxebarri, 1979) ikasle da gaur egun Etxebarriko Euskaltegian. Baina bera ez da euskaldun berri-berria. Udal Euskaltegia izan zeneko garaian hasi zen euskara ikasten Maribel: “17 urterekin hasi nintzen Etxebarriko Euskaltegian ikastean. A ereduan ikasten nuen eta uztailean euskara ikasteko eskola trinko batean eman nuen izena. Oso ondo pasatu nuen trinko horretan, joko askorekin ikasten genuen. Gogoan dut ikasturtearen amaieran txango batean Gorbeiara joan ginela Itxinatik. Argazkiak gordeta ditut eta oso oroitzapen politak gordetzen ditut!”.

Eskola trinkoa jaso ostean, urrian ikasturte arrunta hasteko izena eman zuen Maribelek: “Urrian hasi nintzen arratsaldero euskara ikasten. Eta hori oso gogorra izan zen!”, dio barreka: “Goizean ostalaritza eskolan ikasten nuen eta arratsaldetan euskara”.

Bi ikasturte jarraian egin zituen Maribelek: “Gero lanean hasi nintzen eta euskara ikasten jarraitzeari utzi behar izan nion”. Hala eta guztiz ere, “bizitzak buelta asko eman ostean”, berriro Euskaltegian ari da Maribel: “Semeari esker bueltatu nintzen Euskaltegira. Semeak zortzi urte zituenean, etxeko lanetan laguntzen saiatu nintzenean konturatu nintzen zaila egiten zitzaidala. Ez nituen matematikako ariketak ulertzen, ezta euskarako liburuak ere. Egun batean, etxean euskaraz hitz egiten ari nintzela, hauxe esan zidan semeak: ‘Ama, no me hables en andereño’. Une horretan konturatu nintzen, lagundu nahi banuen, berriro euskaltegira joan behar nuela”. Harrez geroztik Euskaltegira joaten jarraitzen du Maribelek: “Gaur egun, nire semea jada batxilergoan dago eta ez du nire laguntzarik behar, baina nik jarraitzen dut euskara ikasten hizkuntza bera gustatzen zaidalako”. “Gaur egun, Euskaltegian jarraitzen dut dudan maila ez galtzeko eta mantendu ahal izateko. Izan ere, familia eta lagun giroan ez dudalako euskaraz hitz egiten. Oraindik ere kostatu egiten zaigu. Horregatik, Euskaltegiak jarraipena ematen dit gero eta gehiago gustatzen zaidan hizkuntza honetan, eta urte askoren ondoren, eskertzekoa da ezagutu ditudan ikaskide kopuru handia”, dio Maribelek.

Etorkizunera begira

Etxebarriko Euskaltegiak badu bere historia, herritarren borondate eta ilusioz hasita, eta profesionalizazioarekin sendotuz.
Ulibarri Euskaltegiaren kudeaketaren 20 urteek erakutsi dute bidea luzea izan dela, baina fruituak ere nabarmenak: belaunaldi osoak euskarara hurbildu dira, batzuek hutsetik, beste batzuek seme-alabei lagundu nahian.

Euskararen erabilerak oraindik ere erronka handiak ditu, baina Euskaltegiak jarraitzen du bide horretan makinaria indartzen, herritarrei hizkuntza tresnak ematen eta euskaraz bizi ahal izateko aukerak zabaltzen. Hori da Maribelek, eta haren moduko dozenaka eta dozenaka ikaslek, egunero bizitzen dutena.

Iragana ospatzeko eta etorkizuna eraikitzeko topagunea izaten jarraituko du Etxebarriko Euskaltegiak. Eta agian, hurrengo urteetan, Gorbeiako txango baten argazki zaharrak bezala, gaurko ikasleen oroitzapenak bihurtuko dira bihar euskararen bidearen lekuko.