Ezkutatzen ari zarena zer den jakiteko, begietara begiratu baino ez du egin behar Verónica Martín Requenak (Barakaldo, 1983). Iridiologian aditua, irisa aztertuta jakin dezake zure organoak gaixorik dauden edo etorkizunean gaizki egoteko probabilitatea duten. Bertan “orbanak agertzen direnean, elikaduraren bidez arazoa nola konpondu erakutsi diezaieket etortzen direnei”, dio Martínek. Terapia alternatiboa erabiltzeaz gain, izan ere, nutrizio teknikaria ere bada Zeberioko Hasihazi Jaten kontsultategiaren jabea, eta hiru arlotan espezializatutako aholkularitza eskaintzen du: haurdun edo edoskitzen dauden emakumeen nutrizioari buruz eta baby-led weaning (BLW) metodoari buruz. Azken honekin, haurrei jakiak haien kabuz probatzen erakusten die, nagusiek behartu gabe. Azken finean, “umeak pertsonak dira, gu baino txikiagoak, baina gizakiak” — dio Martínek— “Beraz, badakite noiz diren gose eta noiz ez”.

Zerk eraman zintuen nutrizioa ikastera? Unibertsitatean biologia ikasten hasi nintzen, baina ez zitzaidan asko gustatzen. Orduan, nutrizio teknikari izateko erabakia hartu nuen, konturatu nintzelako hutsune handia zegoela horri lotutako eremuetan. Jendeak dietak egin egiten zituen garai hartan, baina, zeintzuk? Bada, auzokoak gomendatzen zizkionak, Pronto aldizkarian irakurtzen zituen asteroko otorduak… Eta beti pentsatzen nuen, neure artean, dieta horiek izugarri txarrak zirela; ezin zirela, inolaz ere, osasuntsuak izan jendearentzat. Horregatik erabaki nuen elikadura osasuntsuaren alderantz lerratzea, ez soilik arazo patologikoren bat zuen jendea artatzeko, baizik eta, orokorrean, gaizki sentitzen zen jendeari nola elikatu behar zuen aholkatzeko. Ohikoa izaten den bezala, argaltzeko dietak egiteaz aparte, helburua egoki jatea da, hobeto sentitzeko eta organoek ondo funtzionatzeko; betiere, norbere beharrizanen arabera. Izan ere, badakigu zenbat barazki jan behar ditugun, zenbat haragi, zenbat arrain… Baina ez dugu kontuan hartzen, gure organoen egoeraren arabera, elikagai mota bakoitzeko zein jaki espezifiko (zein lekale edo esneki, adibidez) eta kozinatzeko zein modu diren onenak guretzat. Aspektu horretan sakontzeko, besteak beste, ikasi nituen naturopatia eta iridiologia, terapia alternatiboak.

“Alternatiboak” diren heinean, ez daude ikasketa formaltzat araututa. Ez, ez daude araututa. Ez daukate erregearen sinadura ofizialik, nolabait esateko, nutrizio teknikari ikasketek duten bezala. Baina nire lanerako osagarriak diren jakintzak dira, eta horregatik neukan ezagutzeko interesa. Nutrizio ikasketen ondoren, haur txikiei jaten emateko baby-led weaning (BLW) elikadura motan espezializatu naiz, eta baita ugalkortasunean, haurdunaldian eta edoskitze garaiko elikaduran ere. Unibertsitatean ikasten baduzu, adibidez, ez dago master mailako ikasketarik gai horietan aditu bihurtzeko, eta, beraz, ikasketa ez arautuetara jo behar duzu. Halaber, terapia alternatiboekin ere gauza bera gertatzen da, naturopatiarekin eta iridiologiarekin bezala.

Agian, noizbait entzun bai, baina ez daukagu iridiologiaren definizio zehatzik. Zertan datza terapia alternatibo hau? Terapia ezaguna eta ezezaguna da, aldi berean: ezaguna, guztiok izan dugulako noizbait haren berri; eta ezezaguna, terapia alternatiboa izateagatik, alde batera utzi ohi delako. Baina jendeak hobeto ezagutuko balu, iridiologook egiten duguna egia dela jakingo luke.

Guk lupa batekin eta argiarekin egiten dugu lan. Batzuek erresoluzio handiko kamera batekin begiaren argazkia ateratzen dute, baina nik luparekin ikusten dudana zuzenean apuntatzen dut irisaren irudia daukan eskema batean. Esklerotika (begiaren zati zuria) eta irisa (begiari kolorea ematen dion atala) behatzen ditut: lehenak patologia jakin batzuen inguruko informazioa ematen du, eta besteak, gorputzeko organo jakin batzuez hitz egiten du. Irisaren kasuan, organo bakoitzak kokaleku jakin bat dauka: sabelak, gibelak, azalak… Eta horren arabera jakin dezaket organo bat kaltetuta dagoen edo etorkizunean kaltetuta egoteko probabilitatea daukan. Nola? Bada, orban bat badauka, kaltetuta egongo da, eta orban bat izateko espazioa badauka, kaltetzeko arriskua izango du.

Horrela, orbanak agertzen direnean, nik elikaduraren bidez (edo belar medizinalekin) arazoa nola konpondu erakutsi diezaiekete etortzen direnei. Halaber, organoek toxikotasuna pilatzeko probabilitatea dutela ere ikusi dezaket (normalean, herentzia izan ohi da kausa, familiako kideek organo horietan izan dituzten arazoak), eta problema bihurtu baino lehen, prebenitzeko pausoak ematen dizkiet pazienteei. Hori bai, oso kaltetuta dauden organoen kasuan, nik nutrizioari buruzko aholkuak eman ditzakedan arren, espezialista batengana bideratzen dut jendea; hau da, ahal dudanera arte tratatzen dut arazoa, baina ez naiz medikua, eta uste dut oso garrantzitsua dela noraino heldu zaitezkeen jakitea, eta beste norabait bideratu behar duzunean ere horrela egitea.

Orduan, irisean ikusten duzunaren araberako elikadura da gomendatzen duzuna? Bai, nutrizio ezagutzak iridiologiarekin lotzea oso lan sakona egitea iruditzen zait. Imajinatu norbait ez dela sabeletik ondo sentitzen, eta kontsultara datorrela aholku eske: aztertu ondoren, gibelean inflamazioa duela ikusi dezakezu, eta horren arabera, barazki jakin batzuk eskaini eta kozinatzeko modu bat gomendatu, bakoitzak patologia jakin batean lagun dezakeelako.

Dena den, nutrizioari buruz galdezka datozen askok ez dute terapia hau probatu nahi: eszeptikoak dira, sinesten ez dutenak. Beste batzuek, aldiz, ez dute etorkizunean izan ditzaketen arazoez ezer jakin nahi, eta horregatik ez dira saiatzen, beldurragatik. Baina 20 urte dituzunean arazorik izan ez arren, esango nuke, organoek toxikotasuna pilatzeko joera badaukate ondo dagoela jakitea, terapia eginez gero, zure esku dagoelako etorkizunean ez gaixotzea.

Nagusiak garenean baino ez gara hasten elikaduraz arduratzen? Normalean, arazoren bat sortzen zaigunean hasten gara nutrizioaren garrantzia kontutan hartzen. Helduak egiten goazen heinean, arazoak pixkana-pixkanaka hasten dira heltzen, eta orduan konturatzen gara aurretiaz elikadura ez zaintzeagatik ditugula problemak epea luzera. Esango nuke elikadura iraupen-lasterketa bat bezalakoa dela: ondo jan behar dugu, gaizki ez egoteko. Baina, orokorrean, alderantziz ikusten dugu, txarto sentitzen garenean edo gehiegizko pisua dugunean egiten dugulako dieta.

Era berean, ezagutza falta handia ere badago nutrizioaren inguruan, eta zaintzen saiatu arren, ez dakigu hori ondo nola egin. Adibidez, haurdun dauden emakumeen kasuan, umekiarentzako arriskutsua dena jateari uzten diote, baina analisiak egin ondoren, askotan gertatu ohi da gluzemia mailak altuegi izatea. Zergatik, medikuak esandakoa egin badute? Bada, zer egin behar ez dugun badakigulako, baina ez gauzak ondo nola egin.

Haurdun edo edoskitzen dauden emakumeen nutrizioan espezialista zara. Zuk ere sufritu izan duzu informazio falta hori noizbait? Bai. Ume bi dauzkat, eta hasieran, ama bihurtu ahal izateko, ez nekien zein motako elikagaiak ziren egokienak, edo haurrak izatea errazteko zeinek lagundu zezaketen. Azido folikoa eta bestelakoak lagungarriak dira, baina medikuek pilulak ematen dituzte beti. Eta beharrezkoak dira, dudarik gabe, elikadurarekin lortu ezin dena osatzeko balio dutelako. Baina nutrizioarekin lortu daitekeenari garrantzi gutxi ematen zaio.

Eta haurdunaldian? Elikagai jakin batzuk jateko esaten dizute: adibidez, urdaiazpikoa plasmosiarengatik. Orduan, jakin badakizu zer den egin behar ez duzuna, baina ez egoki nola elikatu behar zaren. Dudak sortzen zaizkizu: Zer egin behar dut ondo sentitzeko? Gluzemia maila altua ez izateko? Preeklamsia ez sufritzeko? Zer, orokorrean, arazoak ekiditeko? Horri buruzko aholkuak ematen ditut kontsultan: Zeberioko 15 laguni, hemen, eta Bilboko eta Erandioko amatasun zentroetan, beste hainbati.

Tailerrak ere eskaintzen dituzu, baby-led weaning (BLW) delakoari buruz. Zer da BLW-a? Haurrei elikadura osagarria modu autoerregulatuan tartekatzeko modu bat da. Umeek esnearekin elikatzen jarraitzen dute, hori delako oinarrizko jakia, baina 6 hilabetetik aurrera, gutxi gorabehera, elikagai solidoak probatzen hasi daitezke. BLWean hori da egiten dena: jaki horiek zatituta eskaini umeari, bere erritmora probatzen joan dadin, pixkanaka-pixkanaka. Bertan jartzen zaizkio zatiak, eta berak bakarrik jaten ditu, inork behartu gabe. Horrela, umeak asetuta dagoenean uzten dio jateari, eta lortzen duguna haurrak txikitatik elikadurarekin harreman osasuntsua garatzea da, helduagoa denean ondo elikatzen jakin dezan. Azken batean, nik ez dut inoiz esan ume bat jatun txarra denik, baizik eta horrelakoa dela inoiz ez zaiolako elikagaiekin modu egokian jokatzen utzi.

Elikatzen ikastea, orduan, norberak bere kabuz erabakitzea da, noiz jan nahi duen eta noiz ez? Hori da. Umeak pertsonak dira, gu baino txikiagoak, baina gizakiak. Beraz, badakite noiz diren gose eta noiz ez. Imajinatu, bestela, jaten zabiltzan bitartean norbait daukazula ondoan, uneoro, koilararekin, etengabe ematen dizula jaten, eta berak erabaki arte, jaten jarraitu behar duzula. Egoera nahiko desatsegina izango litzateke. Baina umeekin ondo ikusita dago. Ez galdetu zergatik. Agian, nagusiok dena kontrolatzeko joera edo beharrizana daukagulako, eta uste dugulako umeei dena erakutsi behar diegula guk geuk. Baina elikatzen ikastea ibiltzen hastea bezalakoa da: heltze-prozesua, irakatsi behar ez den zerbait. BLW-arekin, hain zuzen, prozesua nola gidatu irakasten da.

Eta nola funtzionatzen du? Normalean, zatitu egiten dira jakiak, oso zati espezifikoetan, elikagaiak modu jakin batean sukaldatuta eta era zehatz batean ebakita. Instagramen eta antzeko sare sozialetan nola egin azaltzen duten kontu asko daude, baina informazioa, askotan, ez da fidagarria, aita-ama batzuentzako ondo funtzionatu duen modu bat azaltzen dutelako, baina nutrizioarekin lotutako ezagutza edo oinarri asko alde batera uzten dituztelako. Kasu horietan, beraz, arazoak sor daitezke: gaizki eginez gero, umeari kontrako eztarritik joan ahal zaizkiolako jakiak. Hain zuzen, horren beldurra daukate BLW metodoa ezagutzen ez duten gurasoek. Baina, ondo eginez gero, informazioa izanez gero eta jakinez gero, ez dago janaria kontrako eztarritik joateko arriskurik. Guztiz segurua da.

Nola edo zenbaterik behin sartzen dira elikagai berriak umearen dietan? Umeak alergiarik ez daukala ziurtatzeko, hiru egunetik behin ematen zaizkio jaki berriak. Horrela, gutxinaka, denetarik probatzen eta elikagaiak ezagutzen doa. Frutak, zerealak, barazkiak, proteinak, karbohidratoak eta abar probatu dituenean, ikasten joaten da, loturak sortzen, eta badaki elikagai bakoitzak zertarako balioko dion. Adibidez, ibiltzen ikasten ari denean, umea muskulatzen ari da, eta proteinak beharko ditu; energia azkarra behar duenean, berriz, karbohidratoak etorriko zaizkio ondo. Orduan, aldez aurretik mota horretako elikagaiak probatu baditu, berak bakarrik jakingo du une bakoitzean zerekin bete beharko duen daukan hutsune nutrizional hori. Inork esan gabe jakingo du zein elikagai jan behar duen momentu konkretu horretan.

Asoziazioak modu naturalean egiteko modua da, orduan? Bai. Eta, kontua da, horretan ere nagusiok gaizki egiten ditugula gauzak. Beti dauzkagu oinarrizko nutrienteen gabeziak: proteinenak, karbohidratoenak… Orokorrean, esango nuke oso gaizki elikatzen garela, baina ez nahi ez dugulako, baizik eta informazio eta ezagutza falta handia daukagulako.