Zerk darama Basauriko erizain bat ia hamar mila kilometrora dagoen hiri batera bizitzera? Amodioak. Hori da Aylena Gomez Molinaren (Basauri, 1996) kasua. Iazko urtarriletik dago Seulen (Hego Korea) bizitzen eta hizkuntza zein kultura ikasteko aprobetxatu du egonaldia. Kultura oso bat urte bakar batean ezagutzea zaila dela aitortzen duen arren, beregan eragina izan duela baieztatzen du, batez ere bere margolanetan. Bere egonaldian gertatutakoak partekatze aldera Instagram kontu bat sortu du: @aylenaencorea.

Zerk eraman zintuen Koreara?
Korear munduarekin lehen aldiz 2018an izan nuen kontaktua, espezialitaterako azterketa prestatzen ari nintzenean. Edozer gauza bilatzen nenbilen ikasten ez nuen bitartean beste zerbaitetan aritzeko. Horrela, egun batean Youtuben bideoak ikusten ari nintzela Hego Koreako musika talde baten inguruko bideo bat topatu nuen: BTS. Lanpostua gertu ikusi nuenean erabaki nuen Koreara lehen bidaia egitea; eta kontraturik ere ez neukan sinatuta!

Lehenengo aldi hartan hamabost egunetarako joan nintzen, eta orduan ezagutu nuen gaur egun nire bikotea dena. Hurrengo urtean, 2019an, berriz joan nintzen Koreara, eta ostean pandemia etorri zenez, ezinezkoa egin zitzaigun elkarrekin egotea. Azken erabaki hau, urtebetez munduko beste puntara bizitzera joatearena, nire bikotearekin egoteko hartu nuen.

Nolakoak izan ziren lehen egunak?
Aldaketa erabatekoa da. Lehenengo egunak zoramena izan ziren. Izan ere, korear asko dakizula pentsa dezakezun arren, ez da horrela. Nik oinarrizko gauza batzuk banekizkien, urtebetez hizkuntza ikasten ibili bainintzen joan aurretik, baina Koreara heldu eta lehenengo egunetan kafe bat eskatzea ere kosta egiten zitzaidan. Niretzat hori izan zen latzena, hizkuntza; ez duzulako kontrolatzen zure inguruan gertatzen dena. Hori dela-eta, nire ingurukoekiko dependentzia sentitzen nuen. Bestetik, edozein emigrantek pasa ditzakeenak pasa ditut, galduta egotearen sentsazioa, esaterako. Baina azken hau egunak igaro ahala desagertzen da.

Aylena Gomez Molina // Utzitakoa

Zer ezberdintasun sumatzen dituzu arkitekturan?
Koreako arkitektura oso ezberdina da Euskadin dugunarekin alderatuta. Europako hiriburuetan etxe orratzak izan baditugu, baina ezin dira alderatu Seulen daudenekin, hemen masiboak dira. Nire koinatua, esaterako, 27. solairuan bizi da, eta ez da hiriburuan bizi. Arkitekturari dagokionez, auzoen arteko ezberdintasuna azpimarratuko nuke baita ere: etxe orratzez eta milaka argiz eratuta daudenetatik, etxe tradizionalez osatuta daudenetara. Japonia beste herrialde bat den arren eta kultura guztiz ezberdina duen arren, arkitekturari soilik erreparatzen badiogu, antzekotasun anitz dituzte. Betiko etxetxo hauek ‘Shin-chan’ saioan ikusi daitezkeenak bezalakoak dira, hau da, baxuak eta kable-sarea kanpoan dutenak. Gerra ostean mantendu ahal izan duten arkitektura paregabea da.

Eta biztanleengan?
Bada gauza bat hemen egunerokotasunaren parte dena eta oraindik ohitu ez naizena: Korean igogailura sartzen zarenean ez zaitu inork agurtzen. Are gehiago, jendeak hemen ez du atea zabalik mantentzen zu sartzeko. Hego Uriben dugun bizitzarekin alderatuta, hemengoa askoz azkarrago doa. Ohituta daude mahaia oso azkar zerbitzatua izatera, azkar kobratuak izatera edota administrazio kontuak bizkor egitera. Hau ez bada horrela, errespetu falta bat da haientzat. Edonon baino lan gehiago egiten da hemen. Oso langileak dira.

Korearra ikastean ez duzu soilik hizkuntza ikasten, haien kulturaren inguruko zenbait zertzelada ematen dizkizute baita ere. Haiek azpimarratzen dute oso langileak direla. Izan ere, korearren ustetan, lanarekiko inplikazio hori dela medio lortu dute hain suntsitzailea izan zen gerra baten ostean horrelako abiaduran berpiztea, mundu mailako potentzia bat izatera heltzeraino. 

Egia esan ez daramat hainbeste denbora hemen; urtebete ez da nahikoa kultura baten inguruan guztiz sakontzeko. Nahiz eta nire amarentzat nahikoa denbora den! [Barreak] Hori dela-eta, esaten dudana nik bizi eta entzun dudana da soilik, ez egia osoa. 

Zer ari zara ikasten bertan?
Korearra ikasten ari naiz, hizkuntza. Ikasle bezala etortzea zen erarik errazena bisa lortu ahal izateko. Korearra ikasteaz gain, tatuaje kurtso bat egin dut. Bi gauza hauek eginda urtebeteko egonaldia aprobetxatu dut. Korearrek hitz bat dute hezkuntzarekiko haien jarrera adierazteko; euskaratuta “hezkuntzarekiko sukarra” izango litzateke. Normala da emaztea eta seme-alabak Estatu Batuetara joatea ikasteko xedez, eta senarrak ahal dituen bezain beste ordu lan egitea hau ordaintze aldera. Hemen oso garrantzitsua da unibertsitatean sartu eta ikasketa batzuk izatea. Zoramena da. Egia da familia bakoitza ezberdina dela eta korear oro ez dela horrelakoa; baina esan beharra dago gehiengoa sukar honen mende bizi dela.

Nire bikotearen kasuan, adibide bat jartzeagatik, eskolara astelehenetik larunbatera joaten zen. Egun debekatuta dago hau, baina lehen zerbait normala zen. Goizeko zortzietan sartzen ziren eskolara eta han zeuden gaueko hamarrak arte, beste ekintza bat ez bazenuen, kirol bat praktikatzea, esaterako. Justifikaziorik ezean, han egoten ziren etxerako lanak egiten edo ikasten. Akademiak, duela gutxira arte, gau osoan zehar zeuden zabalik, eta Covid-19arekin, gaueko hamabietan ixten zituzten.

Nola bizi da bi Koreen arteko gatazka?
Giroan sumatzen den gaia da. Baina, ez dute fokua gatazkan jartzen, bateratzean baizik. Hala ere, badago jendea uste duena ezinezkoa dela, hainbeste urteren ondoren, berriz ere batzea; aukerarik onena dela aitortzen duten arren. Nabaritzen da bat izan nahi dutela, baina, beti ere, hegoaldeko ezaugarriekin. Komunismoarekin erlazioa duen oro gaitzesten dute.

Azkenean, guri frankismoarekin gertatzen zaiguna gertatzen zaie haiei, egoera bakoitzaren ezberdintasunak kontuan hartuz. Hala ere, ez da itsutzen dituen zerbait. Nire ustez ez dute gaiaren inguruan txantxarik ere egiten. Nik bizi izan dudanaren arabera, esango nuke tentsio handiagoa dagoela Japoniarekin, kolonizatzaileak izan zirelako. Egia da gizonak oraindik soldaduska egitera behartuta daudela iparraldearekin gerta daitekeenagatik, baina gero eta mugimendu abolizionista gehiago daude. 

Baina arazo handiagoa dute Japoniarekin. Japoniak Korea okupatu zuenean emakumeak hartu eta prostitutak izatera behartzen zituzten. Tamalez, horrelako egoeretan hau gertatzea normala da. Ez dute inoiz barkamenik eskatu honengatik, eta orain, hainbat urteren ostean, orduan egindako sarraskien egiatasuna aitortu dute. Honek amorru handia eragiten du korearren artean.

Inguruko herrialdeetara bidaiatzeko aukerarik izan duzu?
Egia esan, koronabirusa dela-eta ezinezkoa izan zait inguruko herrialdeetara bidaiatzea. Azkenean, hamabost eguneko berrogeialdia egin beharra baduzu ez du merezi aste baterako inora joatea. Hala ere, ondo etorri zait egoera hau, herrialdea ondo ezagutzeko aukera eman didalako. Esaterako, Jeju irlara joateko aukera izan dut, eta ederra dela baieztatu dezaket.

Zer da Koreatik gehien eta gutxien gustatu zaizuna?
Hemengo bizitzatik gehien maite dudana janaria da. Ez naiz janari pikanteen zale sutsua, baina behin ohituta, pila bat gozatzen duzu. Gainera, jende askok ez dakien arren, pikanteak ez diren hamaika korear errezeta daude ederrak direnak. Hala ere, egia da Euskadin bezala ez dela inon jaten, baina etxera bueltatzen naizenean gauza asko faltan botako ditut. Kimchia, aza ondua, oso gozoa da, lehen begiratuan munduko gauzarik zaporetsuena ez dirudien arren. Izan ere, Basaurin nagoenean txinatar merkatura noa horrelako jakiak erostera. Etxe zaporea daukate niretzat.

Eta gutxien gustatu zaidana, bada kanpotar gehienak ados gaude ideia berdinarekin: korearrak oso hotzak direla. Baina oso jende adeitsua da. Adibidez, adineko jendearekin ez duzu hitz bat bera ere gurutzatuko, baina egun batean euria ari badu haien dendatik irtengo dira zuri euritako bat uztera. Hain dago erroturik jarrera hau gizartean, definitzeko hitz bat erabiltzen baitute: chong. Baina egia da ez direla oso festa-zaleak. Izatez, kanpotarren auzoak dira “parrandazaleenak”. Korearrak ezagunak dira askotan esaten dizutelako: “hurrengo batean ikusiko gara”. Gero ez dituzu inoiz ikusten, kortesiagatik soilik esaten dizute. Bada hemen urte asko daraman jendea, Koreako gizartean integratu ez dena.

Estereotipoak benetakoak dira edo jende gehiena ez da zaku horretan sartzen?
K-popak arrakasta handia izan du korear gizartean. Metroa hartu eta dena idolei [k-pop musika taldeetako abeslariak] eginiko erreferentziak eta zorion-agurrak dira. Auzo batzuetan konturatzen zara mugimendu kultural horrek eragin handia izan duela, denek kolore ikusgarriko ilea daramate eta azken moda jarraitzen dute. Seul hiriburu bat da azken finean, eta hauetan errazagoa da horrelako mugimendu kulturalak aurkitzea. Gero hemendik irten eta konturatzen zara jende gehiena ez dela horrelakoa. Baina, hala ere, egia da K-popak berarekin ekarri duen kulturak asko eragin duela korearrengan. 

Eta Netflix-eko ‘Txipiroiaren jolasa’?
Telesaila asko gustatu zaie, arrakasta handia izan du. Uste dut hainbatek gizartearen inguruko hausnarketa egin duela horren ondorioz. Nire ustez ezinezkoa da jakitea ‘Txipiroiaren jolasa’-k erakusten duen gizartea benetakoa den edo ez; leku askotan jendeak zorrak baititu, ez dut uste korearren ezaugarri bereizgarri bat denik. Hala ere, gizarte oso harroa denez, uste dut kapazak direla, zorrak izatekotan, ezer ez esan eta aurrera jarraitzeko. Agian telesailak pertsona bat baino gehiago gogaitu du, baina nik oraindik ez diot inori nabaritu.

Osasun mentalean espezializatutako erizaina naiz eta egia da Koreako gazteen suizidio tasak munduko altuenak direla. Horri buruzko teoria asko daude, baina gazteei izugarri exijitzen zaie; lehen aipatutako “hezkuntzarekiko sukarra”. Honi bullying-a gehitu behar zaio, hemen itzela dena. Nire ustez hainbat faktore batzen dira; ez dut uste soilik kanpoko zergatiengatik gertatzen denik. 

Zer antzekotasun nabaritzen dituzu Hego Uriberekiko?
Bioi gustatzen zaigu ondo jatea eta edatea. Hori da daukagun antzekotasunik handiena. Gainera, euskaldunoi eta korearrei hotzak eta itxiak garela esaten digute. Hala ere, esan beharra dago Hego Uriben Korean baino irekiagoak garela. Azken finean, esan dezakegu korearrei eta euskaldunoi estereotipo berdinak egozten dizkigutela. Baina, ezberdintasun nabariak daude bi kulturen artean, normala denez, bakoitza munduko punta batean bizi baikara.

Tatuatzailea da Aylena // Utzitakoa

Margolaria izanda, uste duzu Korean bizitzeak zure artean eragiten duela?
Pila bat eragin dit. Gehien eragin nauen alorretako bat da. Gauza oso zehatzak dituzte, kolore oso berezikoak, hala nola jauregiak eta arropa tradizionalak. Gaur egun teknologian oso murgildua dagoen herrialdea bada ere, antzina oso gizarte langilea eta zorrotza zen, non dena beren eskuekin egiten zuten. Eta, bitxia bada ere, gauzak oso modu pausatuan egiten zituzten, ez orain bezala, erritmo motelean, xehetasun guztiak perfektuak izan zitezen. Margolaritzari soilik dagokionez, minhwa ezagutu dut, korearra den margotzeko era berezi bat.

Orain, tatuajeak direla-eta, beti nago diseinuak egiten. Pintura tradizionalaren inguruan ikasi ditudanak bertan islatzen saiatzen naiz. Gainera, Basaurira itzultzen naizenean, seguru asko nire koadroetan islatuko dut hori guztia. Inoiz ez digute arte honen inguruan hitz egin eta oso interesgarria iruditzen zait. Izan ere, nik beti izan ditudan erreferenteak mendebaldekoak izan dira. Asiari dagokionez Errusia eta Txina gainetik ikusten ditugu eta beste dena alde batera uzten da, existituko ez balitz bezala. Hona denbora batez bizitzera etortzeak hori eman dit, aurretik ondo ezagutzen ez nuen kultura batez jabetzea. 

Zuregan, pertsona bezala, eraginik izan du?
Orain, nituen harremanak gehiago baloratzen ditut. Nik jada maite nituen asko nire lagunak eta nire familia, baina haiengandik urrun egon ostean beraien garrantziaz jabetu naiz. Edozein herrialdetan jaiota familia bat izango nukeen, baina Euskadin familiarekiko dugun harremana ez dute beste inon.