Elexalde auzoko San Lorentzo elizak Gabon Zaharreko Kontzertua hartuko du beste urte batez abenduaren 28an.

Bertan, Zarakantu Kantua, Musika eta Lagunarteak, Zaratamoko kantuzaleek, Arambarri AkordeON! taldeak, Saranbada laukoteak, Presaganako txistulariek eta lagunek hartuko dute parte, Jose R. Llagunoren zuzendaritzapean.

Hitzordua 12:00etan prestatu dute Elexaldeko tenpluan.

Zaratamo Eskolako Besopean Guraso Elkarteak ‘Neguko Azoka’ antolatu du beste urte batez Elexalden, klaseko azken egunean, Gabonetako oporren atarian. Aurreko urteetan ez bezala, asistentzia marka hautsi dute Zaratamo eskolako ikasleek: ehun pertsona inguru elkartu dira Zaratamoko frontoian.

Azoka 09:45etik 11:15ak antolatu dute eta bertan euskal dantzak, sasoiko produktuak, musika… ikasleek merkatari lanak egin dituzte eta erosle gehienak beren gurasoak eta aitite-amamak izan dira bereziki.

Aurten Frutas Zelaia eta Autobuses Blanco Respaldiza enpresen laguntza izan du Neguko Azoka berezi honek.

“Arraunlari onek ez dute zertan igeri egiten jakin behar, txarrek aldiz bai”. Irribarre zabala marraztu du Iñaki Beldarrain Irigorasek hori esatean (Zaratamo, 1961), baina, harrigarria dirudien arren, ez da bere kirol ibilbidearen errepasoa egiten eman duen ordubetean azaleratu den paradoxa bakarra.

Bada, igeri egiten ez dakien arraunlari ohi batean aurrean gaude, esku pilota gurtzen duen landa eremuko herri txiki batean sortua, kostaldetik, kresaletik eta traineruetatik urrun.

2023an, ETBko ‘Herri txiki infernu handi’ saioan parte hartu zuenean, bere lagun eta ezagunen harridura piztu zuen, esandakoengatik baino, kontrakoagatik: “Zergatik ez duzu Kontxako Bandera irabazi zenuela aipatu?” galdetzen zioten. “Ez dakit ba” argitu du Beldarrainek, “horiek niretzako gauzak dira, ez?”.

GEURIAk eskatuta, ordea, denboran atzera egin eta 1983. urtean kokatu du bere burua Beldarrainek: “Soldaduskatik bueltatu nintzen 21 urterekin. Zaratamora heldu eta ikusi nuen nire lagunek bizitza bideratuta zeukatela; lana, bikotekidea…”. Nondik jo asmatu nahian zebilela, Mundakan arraunlari bila zebiltzala jakin zuen lagun baten bidez: “Badirudi kostaldeko arraunlariak pattal samarrak zirela garai hartan, eta landa eremuko herrietan bila hasi ziren”.

Baserriko bizitzan zaildutako gazteak bilatzen zituzten Mundakako, Zumaiako edo Orioko arduradunek, eta Beldarrainek hasieratik hartu zion tamaina erronkari: “lehen egunetik liluratu ninduen arraunak. Egia da askotan kirol oso gogorra dela, behin baino gehiagotan esan izan diot nire buruari ‘ze hostia egiten dut hemen, hotzez, min hartuta…’, baina bizi eskola bat ere bada arrauna, eta traineruan egin ditudan lagunak ez ditut beste inon egin”.

Bi denboraldi eman zituen Mundaka aldean: “Oso ondo aritu nintzen, zekor baten pare” zehaztu du zaratamarrak. Bere maila ikusita, hurrengo pausoa etxetik gertuago eman zezakeela bururatu zitzaion: “Onenen pare aritzeko gai nintzen edo ez jakiteko modu bakarra zegoen: saiatzea”. Santurtzi aldera jo zuen aukera horren bila, eta 80. hamarkadan punta puntako taldea zen Sotera entzutetsuaren atea jo zuen. Jo baino, bota: “Traineruan sartu orduko baietz esan zidaten, eta taldeko atzerritar bakarra bilakatu nintzen. 22 arraunlarien artean, herrikoa ez zen bakarra ni nintzen”.

1985. urtea zen, eta denboraldi gogoangarria burutu zuen Santurtziko taldeak: “Irabazi genezakeen ia guztia irabazi genuen: estropada asko, Espainiako Txapelketa… eta Kontxako Bandera, noski”. Hamarkadak joan diren arren, asteburu hartako giroa ez du sekula ahaztu arraunlari zaratamarrak: “40.000 pertsonatik gora batzen ziren Donostian Kontxako banderaz gozatzeko: inguruko herrietatik etortzen ziren, talde parte hartzaileek autobusak erruz betetzen zituzten… gure kasuan, ezin jakin zenbat autobus joan ziren Kontxara, santurtzitar batzuen arabera 30, beste batzuei entzuna diet 60 bete zirela… erdibidean egongo da erantzuna, baina edozelan ere, ikusgarria izan zen”.

Egun hura borobiltzeko, arraunaren historian gutxitan eman den argazki baten protagonista izan zen Beldarrain: “Trapua (hala esan dio banderari) itsasontzi batean ematen zioten patroiari, eta hark portura jeitsi, arraunlariekin eta zaletuekin ospatzeko. Egun hartan, baina, trapua hartu eta patroiak portura hurbildu beharrean, niri eman zidan, taldeko atzerritar bakarrari! Hitzik gabe geratu nintzen, badirudi egun hartan lan ona egin nuela!”

Bi urteren bueltan arraunlari guztiek amestu eta gutxi batzuek lortzen duten garaikurraren jabe zen Beldarrain, eta erabaki zail bat hartu behar izan zuen lana, kirola eta bizitza pertsonala uztartu ezinik: “Ezkontzeko utzi nion arraun egiteari. Denborak eskuetatik ihes egiten zidan: 9 orduko lana fabrikan, ondoren entrenatzera, joan-etorriak kotxean…”. Gaur egun ere arrauna kirol gogorra dela onartzen duen arren, orduko prestaketa “basatia” zela argitu du: “Ez zegon prestatzaile fisikorik, ez medikurik, ezta fisiorik ere. Entrenamenduak prestatzeko irizpide nagusia honako hau zen: Sestaokoen entrenamenduak ordu t’erdi irauten duela? Ba gureak bi!”. Atseden egunak ere nahiko bitxiak ziren: “Atseden egunetan Serantes mendira igotzen ginen korrika, entrenatzailea segika geneukala, patrolean eta bozgorailu batekin!”.

“Ezkontzeko utzi nion arraun egiteari. Denborak eskuetatik ihes egiten zidan: 9 orduko lana fabrikan, ondoren entrenatzera, joan-etorriak kotxean…”

Gainera, 80. hamarkadaren erdian arraunlariek ez zuten etekin ekonomiko handirik lortzen kirola maila profesionalean eginagatik ere, eta horren adibide argigarri bat ematen du zaratamarrak: “etxerako motozerra bat erosi nahi izan nuen, 40.000 pezeta balio zuena. Denboraldian zehar irabazitako diruarekin egitea pentsatu nuen. Denboraldia bukatu orduko, eta egindako lan, ordu eta neke guztien ondoren… 20.000 pezeta nituen patrikan, eta aitak jarri zuen motozerra erosteko behar zen beste erdia”.

Arrauna utzi zuen, baina ez behin betiko, eta hurrengo hamarkadan zehar birritan bueltatu zen trainerura, lehena Mundakara, “emandako guztiaren zati txikitxo bat bueltatu nahi nien, esker onez”, eta bigarrena Santurtzira: “aitaren heriotzaren ondoren izan zen. Niretzat galera handia suposatu zuen, eta arraunak on egingo zidala argi neukan. Ordurako Soterak galdua zeukan bere sona eta indarra. Nik, taldeko zaharrena izanda, hiru estropada egiten nituen jarraian, ostiral, larunbat eta igandean! Garai haietan ez zen ohikoa estropada batetik bestera aldaketak egitea, zure tokia irabazten zenuen neguko entrenamenduetan, eta ez ziren gaur egun bezala estropada batetik bestera aldaketak egiten”.

“Aitaren heriotza galera handia izan zen niretzat, eta arraunak on egingo zidala argi neukan”

Denboraldi hartan egungo Lehendakaria, Imanol Pradales, izan zuen taldekide: “Ez zen nabarmentzen, ez onerako eta ez txarrerako, baina gazte jatorra zen”. Ez da, ordea, Santurtziri lotuta ezagutu zuen pertsona ezagunena, ez behintzat garai hartan: “taldekide batek San Mamesera joatera gonbidatu gintuen emaztea eta biok. Bera beste lagun batekin etorri zen, eta hara non Iosu Exposito zen, Eskorbuto taldeko abeslaria! Hura iskanbila zelaira sartu ginenean, ikusi eta bat batean punki pila etorri zitzaizkigun gainera, berarekin hitz egin nahian!”.

2025era bueltatuta, eta elkarrizketa ixte aldera, arraunak bizitzako beste hainbat arlotan egin dion ekarpena hausnarketa batekin borobildu du Iñaki Beldarrain Irigorasek: “Traineruaren erdian jartzen ninduten beti, aurrekoei eta atzekoei oreka emateko. Hor arraunlari indartsuenak jarri ohi izan dira, baina ez indartsuenak fisikoki bakarrik, baizik eta gehien irauteko gai direnak ere, gogorrenak, nolabait esatearren”.

Beste kirol guztietan bezala, baina bereziki arraunean, buruak agintzen duela argi dauka, dohai fisikoen aldean: “nekea, erredurak, itsasoaren egoerak…hori guztia ahaztu eta aurrera jarraitu behar duzu, bizitzan bezala”.

Irisgarritasun lanak amaituta, Zaratamoko Udalak martxan ipiniko ditu Arkotxako Kultur Etxean inguratzaile termikoa hobetzeko lanak. Proiektua azaroaren amaieran lizitatu zuten, enpresek proposamenak egiteko.

Lan hauetarako 86.672 euro bideratuko dituzte (BEZa barne) eta obra guztiak egiteko epea 60 egun naturalekoa da.

Lanak beheko solairuaren zati baten estalki termikoa hobetzea dakar, SATE sistemaren bidez. Aurreikusitako jarduketen helburua eraikinaren inguratzaile termikoa hobetzea da, energia-eskaria eta -kontsumoa nabarmen murriztuz.

Kontratu honekin bete nahi den beharra eraikinaren eraginkortasun energetikoa hobetzea da, Arkotxako Kultur Etxeko beheko solairuan inguratzaile termikoa (SATE) birgaitzearen bidez, energia-eskaera murriztuz eta irisgarritasuna hobetuz.

Zaratamoko Udalak barandak ipini ditu azken asteetan Arkotxatik Txomin Egileor kalera joateko Olaganeko pasarelan eta egun hauetan produktu berezi bat ipintzen ari dira burnizko pieza horiek ez erdoiltzeko, herritarrek hala eskatu ostean.

Baina bertan egin beharreko lanak ez dira bukatu oraindik; pasarela inauguratu zutenetik, auzotar batzuek labainkadak izan dituztela azaldu diote GEURIAri udal ordezkariek: “Hori dela eta, aurrekontua eskatu diegu bi enpresari zergatiak ikertzeko analisia egin eta arazoari konponbidea emateko”. Ziurrenik produkturen bat ipini beharko dutela azaldu dute Udaletik. Barandak ipintzeko obrek iraun zuten bitartean pasabidea itxi zuten, baina gaur egun guztiz erabilgarri dagoela azaldu du Alberto Ugarriza Zaratamoko alkateak.

Egoerari irtenbidea ematea xede, Udaletik denbora eskatu diete zaratamarrei, baina azken boladan egondako irristaketek auzotarren ezinegona piztu du: “Egoera honen jakitun gara joan den negutik”, kexatu dira Arkotxako Auzo Elkarteko kide batzuk. “Udalak denbora izan du tarte horretan egoerari irtenbidea emateko”.

Azken asteetako euria dela eta, hainbat auzotarrek labain egin dute pasarela ertabili dutenean.

Olaganeko pasarela 2023ko urrian eraiki zuten eta Txomin Egileor kaleko errepide gainetik zeharkatzen duen oinezkoen zubiarekin konektatzen duen egitura irisgarria da.