Gaurkoan bidaia ez da soilik hegazkinez izango, denboraren makinan sartuko gara eta 23 urte atzera egingo dugu, Eider Txarterina gaztearekin batera Norvegiako Bergen hirira. Etxebarriko Udalean egiten du lan kultura eta gazteria teknikari gisa eta aurretik hirugarren sektorean ibili zen lanean kontsultoretzan eta merkatu ikerketetan, baita atzerriko, Estatu Batuetako, administrazio publikoan ere. Deustuko Unibertsitatean ikasi zuen Soziologia eta Erasmusa 1999-2000 ikasturtean egin zuen. Mende aldaketarekin batera etxe lekualdaketa ere egin zuen Eiderrek, eta paisaia hotz horietan bere bihotza berotu zuten bizipenak aurkitu zituen. Gaztetasunaren oroitzapenetan murgildu gara berarekin, belaontzien dinbili-danbalan zorabiatuta eta fiordoen edertasunaz maiteminduta.

Zerk bultzatu zintuen Erasmusa egitera? Ohikoa zen 1999an?
Unibertsitatean hasi aurretik oraindik batxilergoa edo garai horretan COUa egiten ari nintzela argi neukan hurrengo urteetan atzerrian esperientzia bat izan behar nuela. Grina edo sena hori beti izan dut barnean, nahiz eta gaur egun bezala esperientzia oso garestia izan; azkenean atzerrian bizi behar duzu eta bekak berak ematen duen diruak ez du askorik finantzatzen. Nire helburuen artean zegoen mundua ezagutzea eta banekien ikasketen alorrean beste ikuspuntu bat eskainiko zidala. Garai hartan esan daiteke Erasmusa ez zela oso ezezaguna, baina fakultatean beti geratzen ziren plazak soberan eta, beraz, ez zen hain ohikoa.

Eider Txarterina, ezkerrean, Norvegian // Utzitakoa

Zergatik erabaki zenuen Norvegiara eta, zehazki, Bergenera joatea?
Nire lehen aukera Stockholm izan zen, Suedian. Plaza onartu zidaten eta jada dena lotuta neukan, baita erresidentziako lehen hilabetea ordainduta ere, eskola guztiak suedieraz zirela konturatu nintzenean. Ni izan nintzen informazio hori aurkitu zuena eta ez Deustuko unibertsitateko zerbitzua. Jakin bezain laster, oso haserre, kanpo harremanetako sailarekin kontaktuan jarri nintzen eta egoera horren aurrean nire bigarren aukera eskaini zidaten: Bergen. Norvegiako bigarren hiririk handiena da, klaseak ingelesez jaso nitzakeen eta, gainera, atzerritik zentozenei zuzendutako programa bat zeukan, ongizate estatuari buruzkoa. Eskandinaviar herrialdeek asko erakartzen ninduten, soziologia ikasita nire interesekoa baitzen ongizate estatuaren kudeaketari buruzko ezagutza lortzea. Horrela amaitu nuen Bergenen, jada ahaztuta daukat nolakoak izan ziren egun horiek, baina gogoratzen dut zelako trantzea igaro genuen.

Kontuan hartuta Interneta oraindik garatu gabe zegoela, nolakoa izan zen bizitzeko lekua aurkitzeko prozesua?
Hor oso garrantzitsuak ziren unibertsitate bakoitzeko kanpo harremanetarako sailak, eta konexio handiak zituzten euren artean. Telefono bitartez eta ingelesez egiten genituen tramite guztiak. Internetaren hastapenak ziren eta posta elektronikoa nolabait ere bazebilen. Deustuko unibertsitateak hitz egiten zuen Bergeneko kanpo harremanetako sailarekin eta gaur egunean oraindik existitzen den erresidentzia handi batean geratzen ginen atzerritar gehienak. Oraindik ezinezkoa zen zehaztasunez nora gindoazen ikustea, baina Deustuko unibertsitateak nolabait leku ona zela bermatzen zuen.

Zer daukazu gogoan Bergenerako hegazkina hartu aurreko egunez?
Gogoratzen dut udaren amaiera zela, ikasturtea abuztuaren bukaeran hasten zela. Ni hilabetearen hasieran joan nintzen nire lagun min batek –bi urte neramatzan bera ikusi gabe– transatlantiko batean egiten zuelako lan eta Bergenetik igarotzen zelako data horretan. Maleta egitea ez zen batere erraza izan, Norvegiako hiri hau munduko euritsuenetarikoa baita. Gainera, Gabonetarako itzuliko nintzen arren, funda nordikoak eta elurretarako arropa behar nituen, eta ia ezinezkoa zen Bilbon udan halakorik lortzea. Azkenean, arropa lodiena Bergenera heltzean erosi nuen, baina hala ere, maleta handi batekin igo nintzen hegazkinera.

Nolakoa izan zen bidaia? Eta hiriarekiko lehen kontaktua?
Bidaia Kopenhage hirian hegazkin aldaketa eginez burutu nuen eta lehendabiziko interakzio horretan oso deigarria egin zitzaidan haien adeitasuna, batetik, eta ingurua bera, bestetik, dena baitzen egurrezkoa, isila, polita eta atsegina. Gogoan dut arratsaldean heldu nintzela, eta hemen guztiz ilun egongo litzatekeen ordu batean eguzkiak distira egiten zuela. Erresidentziara heltzen lehenetarikoa izan nintzen eta bertan neska espainiar batek egin zidan harrera. Hori ere aurretik prestatzen genuen eta fakultateko irakasle batek aurreko urtean Bergenen egondakoa zen Etxebarriko mutil batekin jarri ninduen harremanetan. Harrera egin zidan Salamancako neskak bere telebista eta sukaldeko tresneria utzi zizkidan.

Herrialde ezezagun batean lehen egunak bakarrik igarotzea gogorra izan zen?
Lehendabiziko eguna transatlantikoan lan egiten zuen lagunarekin igaro nuen. Goizeko 10ak inguruan autobusa hartu eta portura jaitsi nintzen oraindik ezer ezagutu gabe. Arratsaldean agurtu nuen nire laguna eta une hori ikaragarria izan zen: popatik astintzen zidan eskua, ni portuan bakardadean geratzen nintzen bitartean. Orduan konturatu nintzen atzerrian nengoela eta nire bakardadea beste bi aste inguruz luzatuko zela, gainerako ikasleak etorri arte. Harrera egin zidan neska hurrengo goizean itzuli zen bere etxera eta irratiko musikak bakarrik alaitu zituen hurrengo egunak. Egia da lehendabiziko kontaktu hori apur bat gogorra izan zela, baina fakultatea, supermerkatu merkeenak, administrazioa eta bankuak bezalako lekuak non zeuden aurkitzeko eta hiria bera ezagutzeko erabili nituen.

Egun horiek igarota gainerako ikasleak heldu ziren. Nolakoa izan zen lagunak egitea arrotza zen herrialde eta hizkuntza batean?
Hizkuntzari dagokionez, ni ingelesez nahiko eroso sentitzen nintzen baina gero mundu horretatik kanpo jendeak norvegieraz hitz egiten zuen. Hala ere, gure inguruan gazte guztiek zekiten ingelesez. Euskalduna izanda errespetu handia izan diet beti hizkuntza gutxituei, hori hasiera hasieratik izan nuen kontuan, eta bertako hizkuntza ikasten hasi nintzen.

Lagunak egiteko orduan, Erasmus programak berak harrera egiteko ekintzak antolatzen ditu elkar ezagutarazteko. Bergeneko unibertsitateak oso ondo antolatuta zeukan eta egun oso politak igaro genituen; besteak beste, itsasontzi batean fiordoak ikustera joan ginen. Horrelako dinamiketan lagun asko egin nituen, baina beste bat, adibidez, supermerkatuan ezagutu nuen, produktuen izenek zer esan nahi zuten argitu nahian. Beste bi euskaldun zeuden nirekin Erasmusean, baina bakoitza bere aldetik joan zen eta nik espainiar batekin, alemaniar birekin, portugaldar batekin, italiar batekin eta frantziar batekin izan nuen harremanik handiena.

Zure burua Bergeneko bizitzara egokitzean, nolakoa izan zen egunerokoaren esperientzia?
Paradisua zen eta asko ikasi nuen modu oso integralean. Akademikoki bizipen oso garrantzitsua izan zen, ni Deustuko unibertsitateko eredutik nentorren eta Bergenen askoz modernoagoa zen irakasteko modu bat aurkitu nuen, lanetan, ikerkuntzan eta elkarlanean oinarritua eta ez hainbeste memorizazioan. Gainera, gaur egun ere ongizate estatuaren inguruan ditudan oinarririk eta funtsik nagusienak han ikasi nituen, gero oso baliogarriak izan zaizkidanak lan munduan ateak zabaltzeko. Maila pertsonalean inflexio-puntu bat izan zen, aurretik mundua ikusteko nuen modua guztiz aldatu baitzitzaidan. Europarekin topatu nintzen.

Europa ezagutzean zein ezberdintasun kultural aurkitu zenituen?
Nire aitak beti esaten zuen topikoak hori izatera heltzen zirela azken finean egia zirelako, eta nahi eta nahi ez bete egiten ditugula. Norvegiarrekin harremana ez zen erraza. Pertsona oso irekia naiz eta hitz egiteko erraztasuna daukadala uste dut, baina hala ere ez nuen lortu adiskidetasun sakonik eraikitzea. Arazoa ez zen nire ingeles maila; gainera, norvegiera ikasi nuen eta urtearen buruan nahiko ondo menperatzen nuen. Kulturalki zailak dira, oso barruranzko jarrera daukate. Bestetik, Bergenen norvegiar estatuak errefuxiatu komunitate handiak hartzen zituen asilo programetan, Jugoslaviako gerra bukatu berri zegoelarik.
Gure taldearen barruan arreta gehien deitu zidana ezberdintasun erlijiosoak izan ziren. Batzuk protestanteak ziren, beste bat familia kalbinistakoa, beste bat luteranoa eta ni eta italiarra berriz katolikoak. Erlijioaren bizipenak harritzen ninduen eta oraindik gogoratzen dut zelan kudeatzen genuen ezberdintasun hori, beti umorea erabiliz. Errespetu handiz azaltzen genion elkarri nola ikusten genuen mundua, begirada irekia generaman. Europaren aberastasunak eztanda egin zigun buruan eta hori guztia gozamenarekin, jaiekin, mendi bueltekin eta belaontziz ikusitako fiordoekin lotuta zegoen.

Gure kontinenteari buruz ikasi zenuenaren inguruan zer azpimarratuko zenuke?
Aste Santuan Frantzian egon naiz nire lagun frantsesaren etxean eta horrek gogorarazi dit berak euskaldunak hautemateko eta nik frantsesak ulertzeko modua guztiz aldatu zela gure harremanari esker. Europaren aniztasun horren jabe izan nintzen era zuzenean, lituaniar asko ezagutu nituen eta horrek haien herrialdearen ezagupen sakonagoa izateko aukera eskaini zidan. Tradizio kultural eta erlijio ezberdintasunen arteko elkarbizitza berma dezakeen Europa bat ezagutu nuen.

1999an ezagututako Europaren eta gaur egungoaren artean 23 urte igaro dira!
Nire lagun frantsesari esaten nion, zelan mundua ere txikitu egin den azkenengo urte hauetan. Ni joan nintzenean eta elkar ezagutu genuenean nire burua eta gure burua oso ezberdintzat neuzkan, gu bereziak ginela uste nuen. Baina, gaur egunean, nire sentsazioa da mundua azken urteotan asko globalizatu dela, eta Europa, onerako gauza batzuetan eta txarrerako beste batzuetan, asko homogeneizatu dela. Erasmusean nengoela sortzen ziren bikote interkulturalak ikustean haien artean amildegi bat zegoela iruditzen zitzaidan. 1999ko Eiderren ikuspuntutik beste herrialde bateko bikote bat aurkitu eta berarekin bizitzera joatea zientzia fikzioa zen. Gaur egun, ordea, ez ditut ezberdintasun horiek sumatzen; beharbada gaztetasunak mugatzen zuen nire ikuspuntua. Orain nire esperientzia handitu egin da eta oso erabaki erraza dela ikusten dut; ez dut amildegirik ikusten.

Laguntasunaren hariari helduz, erraza izan al da urte hauetan guztietan harremanari eustea?
Erasmusean izandako bizipenak oso fuerteak dira eta horrek lotura irmoak sortzen ditu pertsonen artean. Urtebetez zure familia bihurtzen dira, gaixorik zaudenean zaintzen zaituzte eta elkarlaguntza sare bat sortzen da. Gogoan dut Norvegian igarotako lehen egunetan erresidentziako fidantzarekin arazoak izan nituela: soilik hilabete batekoa zela uste nuen, baina azkenean hiru hilabetekoa zenez, dirurik gabe geratu nintzen. Orduan, hamar egun lehenago ezagututako mutil bati hurbildu nintzaion, eta arazoa azaldu ostean behar nuen dirua eskaini zidan konfiantza osoarekin. Mutil hau Walter zen, nire lagun frantsesa. Horrelako egoerek harreman sakonak eraikitzen dituzte eta bizipenak hain indartsuak dira, 23 urte igarota zutik jarraitzen baitute. Hala ere, elikatu dugun adiskidetasuna izan da eta elkar asko ikusten ez dugun arren –seme-alabak eta azken urteotako egoera tarteko– elkarrekin gaudenean badirudi ez dela denborarik igaro. Beste harreman mota batzuk dira, ezin dira ohikoekin alderatu.

Urteen perspektibatik begiratuta zertan izan zuen eragina bizipen honek?
Eraginak alde asko ditu. Lehenik eta behin, eragin profesional ukaezina izan du. Ingelesa menperatzeak, frantsesa ikasteko aukerak eta bizipenak berak nire curriculuma eta gaitasunak hobetzeko aukera eskaini zidaten. Bestetik, mundua ikusteko modua aldatu zidan guztiz. Kosmopolitismo edo buru zabaltze horrek gizartea beste era batean hautemateko gaitasuna eskaini zidan eta gaur egun era askoz ere erlatiboagoan ikusten ditut kulturen arteko ezberdintasunak. Nire buruari frogatu nion lagunak izateko ez garela antzekoak izan behar, Hegoafrikan hezitako norbaitekin ezaugarri gehiago izan bainituen komunean euskaldunekin baino.

Maila soziopolitikoan ongizate estatuaren beharrean eta Europaren eredu horretan sinetsi nuen, sutsuki gainera. Han egon ginenok Europaren eredu hori nahi genuen, garapen sozial eta ekonomikorako eta hazkunderako berme bat dena. Pribilegio handiko pertsonak gara eta normalak iruditzen zaizkigun eskubide horiek Bigarren Mundu Gerraren osteko neurriak baino ez dira, ziurtzat jo behar ez direnak.

Zergatik aholkatuko zenioke gazte bati Erasmusean parte hartzeko?
Oso positiboa iruditzen zait bizipen horrek europeista bihurtu izana. Nire burua horrela definitzen dut, kontinente sozial batean sinesten baitut, ongizate estatua benetan garatu dezakeena eta herriak berdindu ditzakeena. Ikuspuntu ezberdinak dauden arren, programak ideia hori sustatzen duela uste dut.

Bestetik, nire ustez gaztetasunaren giltzetako bat autonomiaren sustapena da, ostean behar bezalako pertsona bihurtzeko ezinbestekoa dena. Erasmusa bezalako esperientzia bat horretarako medizinarik hoberena da, mundua ulertzeko eta norbere burua ezagutzeko bide oso egokia delako. Mesede handia egiten du maila akademiko eta profesionalean, baina batez ere maila pertsonalean. Eragina amaigabea eta dimentsio askotakoa da. Orain ikusi ezin diren gauzak, hogei urteren buruan ere azaleratzen dira. Alde positiboak soilik ikusten dizkiot. Egia da lehenengo asteak ez direla errazak, baina pertsona bezala frogatzen zaituzte. Zure burua negarrez ikusten duzu, baina aurrera egiteko indarrak aurkitzen dituzu. Beharbada dena ez da gozoa, baina zure izaera gogortzen du esperientziak, egoerei aurre egiteko gaitasuna ematen dizu.