Elexaldeko aretx zaharraren azpian herriko arbasoak hitz eta pitz elkartzen zireneko espiritua mantendu du urtez urte eta hamarkadaz hamarkada Guzur Aretxa Kultur Elkarteak. Aurten 40 urte bete ditu elkarteak eta urriaren 31n eta azaroaren 1ean egitarau oparoa antolatuko dute.

Besteak beste, bakarrizketak, DJak, memoria antifaxistaren aldeko mendi ibilbide gidatua, umeentzako puzgarria, herri bazkaria eta kontzertuak izango dira Galdakaon urriko azken asteburuan. “Hasieratik argi izan dugun gauza bakarra formatua izan da. Ekitaldi eta anbizio handiko ikuskizunetaz urrundu eta gure inguruko jendearekin elkartu eta gozatzeko aukera izatea da gure asmoa. Eta horri begira hartu dira erabaki gehienak. Zentzu honetan, kantitatea baino kalitatea lehenesten saiatu gara, genero ezberdin zein genero disidentzien presentzia bermatuz, esaterako. Ane Lindane eta Raquel Torresen bakarrizketa izango dugu, Dj ezberdinak, Burdin Hesitik ibilbidea zapatu goizean, umeentzako puzgarriak, herri bazkaria, talde lokalak eta Samantha Hudson artista ezaguna, besteak beste!”, adierazi diote GEURIAri.

Azaroaren 1ean memoria antifaxistaren alde ibilaldi historikoa antolatu dute: “Guzur Aretxa beti egon da herrian sustraituta eta zentzu honetan, argi daukagu bidean aurrera egiteko nondik gatozen argi izan behar dugula. Helburu honekin, zapatu goizerako, burdin hesi ingurutik memoria antifaxista lantzeko bisita gidatua antolatu dugu herriko istorialari den Ander Aperribairen laguntzarekin. Benetan plazera izango da bere eskutik atzera begirada hori egitea eta gure arbasoek herriaren defentsan emandako guztia gurera ekartzea”, diote.

Batasunetik herria antolatzea

Guzur Aretxa Kultur Elkartea ez da soilik izen bat. Herri baten memoria, militantzia eta alaitasuna dira haren sustraiak. Lau hamarkada hauetan, errepresioari aurre eginez eta ospakizun kolektiboak sortuz, Galdakaoko bizitza sozial eta kulturalaren erdigunean egon da elkartea. “Guzur Aretxaren sorrera urtean, 1985ean, Euskal Herria krisi industrial gogor batek jotzen zuen, gatazka politikoa lehen lerroan zegoen eta GALek hainbat euskal herritar erahil zituen. Galdakaon, frankismo osteko testuinguru horretan antolatzen hasiak ginen, baita inguruko herrietan ere noski, baina oraindik ilegalizazio, jazarpen, atxiloketa eta gobernuaren konfiskazio politikaren mehatxua gainean genuela. Gure kideek ere, horrelakoak pairatu behar izan zituzten”, diote.

“Genero ezberdin zein genero disidentzien presentzia bermatuko dugu urteurreneko ospakizunetan”

Hutsune bat betetzeko sortu zuten elkartea: “Nazio ikuspegi ezkertiar konprometitu batetik, gizartearen espektro ezberdinak saretzera bideratutako ekintza herrikoiak eskaintzea, hain zuzen”, diote. “Garai haietan herria mugitzen hasia zen, eta Galdakaon elkarte batzuk martxan zeuden dagoeneko dinamika berriak egiten, hala nola, euskal dantzak edo futbola. Testuinguru horretan dena zegoen egiteko eta momentuan herrian somatutako hutsunea betetzera etorri zen Guzur Aretxa”.

Guzur Aretxa elkartearen helburuetako bat izan zen “herri proiektua osatzea”. Frankismoaren osteko testuinguru batean, askatasunaren beharra “uholdea” izan zela diote elkartekideek: “Hala ere, Francok “ondo lotuta utzitakoek” bere lanarekin jarraitzen zuten, eta errepresioa egunerokoaren parte zen: ilegalizazioak, atxiloketak, Intxaurrondo, La Salve… Egoera horretan, batasunetik herri bezala antolatuz erantzun zitekeela soilik argi genuen eta horretarako herri bezala sareak ehuntzera ekin genion. Herriaren erantzuna zentzu honetan ikaragarria izan zen eta kideen konpromiso eta sakrifizio maila, gaur egunera arte mirestekoa”.

“Azken 40 urteotan Euskal Herrian ezkerreko militante politikoa izateak prezio altua oraindu behar izatea suposatu izan du sarri eta Euskal Herri osoan gertatu modura, gure kide eta ingurukoek ere errepresioaren aurpegi guztiak ezagutu behar izan dituzte. Espainiako Audientzia Nazionalak Guzur Aretxa bera ilegalizatu zuen, besteak beste, jarduera kultural eta sozialarekin jarraitzeko elkartea birfundatzera derrigortzen”, esan dute. Ildo horretan, herriaren erantzuna “irmoa” izan dela gogorarazi dute: “Guzur Aretxaz haratago, ezker independentismoaren kontra izandako oldarraldi ezberdinen aurrean Galdakaok herri bezala irmotasunez erantzun izan du beti. Eta Guzur Aretxak ere, elkartasun militante horren beroa sumatu izan du. Horren aurrean, herriaren erantzuna elkartasuna izan da. Herritarron erantzunak posibilitatu zuen garai hartan, txanda eta lan boluntarioari esker, Herriko Taberna aurrera eramatea”.

Herri-ohiturak berreskuratzea

Galdakaoko Herriko Taberna 1988an sortu zuten, “Guzur Aretxako kideek egindako esfortsu pertsonal, ekonomiko eta militanteari esker”, diote. Era berean, elkartearen sorreratik hainbat eta hainbat ekintza antolatu eta antolatzen dituzte Guzur Aretxa elkartetik. “Konpromiso militante batetik antolatzen ziren ekintzak, baina ondo pasatzeko eta borroka alaitasunetik bideratzeko beharra zegoen, nola ez zen egongo ba! Zentzu honetan, Guzur Aretxak inauterietan aurrera eramaten zituenak ez ziren makalak izan! San Juan gaua —gaur egunerarte Mugurun mantendu dena, txokolatada barne—, Mugurun egiten ziren harezko gazteluen lehiaketak edota kaleetan zehar egiten ziren ur-guda zabalek herriko bazter guztiak aztoratzen zituzten”, diote.

Hamaika ekintza horiez gain, oraindik berreskuratu gabeko herri-ohitura bat dute buruan elkarteko kideek: “Guzurren Aretxa izena bera berreskuratzeke dugu oraindik. Elexalde inguruan herriko arbasoak txutxu-mutxuka aretxaren azpian elkartzen zireneko garaiari egiten dio erreferentzia izenak. Hizkimizki horiek, noski, euskaraz egiten ziren, behintzat euskaraz mintzatzearen arriskua handiegia ez zenean! Frankismoak, ostera, errepresioak, beldurrak, eta hizkuntzarekiko politika oso neurtuek, besteak beste, euskararen erabileran eragin zuzena izan zuten eta ukaezina da gaztelerak hein handi baten esparru zabalak irentsi dizkigula. Horretan, esaterako, talde eta herri modura, badugu oraindik premiazkoa den lan handia egiteko”, diote.

Gizartearen aldaketa

Lau hamarkada hauetan Galdakaok eta oro har Euskal Herriak aldaketa nabarmenak izan dituzte. Eta Guzur Aretxaren egitekoa 40 urte hauetan ere aldatu egin da. “Zoriononez eta borroka luzeen ondorioz, urte hauetan eta bereziki arlo zehatz batzuetan, gizartearen salto kualitatiboa nabarmena izan da eta honen adibide garbia da esaterako, Guzur Aretxak, bere lehentasunen artean, Transmaribibollo borroka ere hartu izana. Horrela, naziogintzan, kulturan edota gizarte esparru edo kolektibo ezberdinak artikulatzearen alde egiten ditugun ekarpenetaz gain, Galdakaon transfeminismoan ekarparpen errealak egiteko antolatzen ari gara. ‘Denak ala inor ez’ horren barruan, denak gaudelako”, diote. Elkarte bezala Guzur Aretxak herriari “eskaintza zabala” egiten diola nabarmendu dute elkarteko kideek: “Hor ditugu orain gutxi jaietan antolatutako ekintza sorta edo txosna bera, urtean zehar antolatutako hitzaldi, aurkezpen edo eztabaida irekiak, Agate Deuna, Euskal Presoen aldeko urtarrileko manifestazioari urtero egiten diogun ekarpena, Ekainak 28 eta esku artean dugun jaialdia, adibidez. Edozein kasutan, herriari egiten diogun ekarpenaren zati bat, beste eragile batzuentzat laguntzaile izaten saiatzetik datorrela uste dugu. Zentzu honetan, ditugun baliabideak aliatu bezala hartzen ditugun herri mugimendu ezberdinen esku uzten saiatzen gara”, diote.

Konpromisoaren balioa

Guzur Aretxa hamarnaka kidez osatuta dago gaur egun eta denentzat “konpromisoa, elkar-zaintza, saretzea, militantzia eta elkarlana” suposatzen du elkartearen parte izateak: “Momentu on asko bizi ditugu, eta askotan erantzukizun handia suposatu du guretzat pertsonalki Guzur Aretxako kide izateak”.

“40 urteotan ezkerreko militante politikoa izateak prezio altua ordaintzea suposatzen zuen: gure kide eta ingurukoek ere errepresioaren aurpegi guztiak ezagutu behar izan dituzte”

“Aurreko belaunaldiek egindako lanak ekarri du Guzur Aretxa gaur egunera arte eta lan horri, gaur eguneko testuinguru politiko eta sozialean jarraipena ematea, borroka ezinegon berriei ere bide emanez eta hurrengo belaunaldientzat borrokarako tresna erakargarria uzten saiatzeak erantzukizuna suposatzen digu sarri. Uko egin ezineko erronka”, diote.

Belaunaldi berriei zein balio transmititzen dizkioten ere galdetu diegu Guzur Aretxako kideei: “Transmititu nahiko genukeen baliorik nagusiena agian konpromisoa litzateke; herri aske batean bizitzera eramango gaituen borrokarekiko, kulturarekiko eta hizkuntzarekiko, transfeminismoarekiko, munduko askapen borroka ezberdinekiko, faxismo, arrazakeria eta kapitalismo basatiaren kontrako borrakarekiko konpromisoa, hain zuzen”, diote.

Ezkur berri bila

“Belaunaldi berriak zein belaunaldi zaharrak motibazioagatik mugitzen gara. Eta hor dago gure erronka. Eguneroko lanak sortzen du erakusleihorik handiena eta kideen arteko zaintza eta errespetuak definitzen ditu militanteon arteko erlazio eta egunerokoa. Hemen dago gakoa gure ustez. Orain dela 30 urteko dinamikek gaur egun zergatik ez duten funtzionatzen galdetzen diogu sarri gure buruari, eta gazteei inplikazio faltari egozten diogu. Belaunaldi berriek, eurak nahi duten hori egiteko espazioa behar izaten dute, ez besterik. Eta Guzur Aretxaren helburuetako bat hori da, belaunaldi berriei egin nahi duten hori egiteko beharrezkoak dituzten baliabideak euren esku jartzea. Gure erronka? Gure espazioa euren espazioa dela ikusaraztea. Balio dezala bozgorailu honek [GEURIAk] gurera hurbiltzeko gonbidapen ofizial modura”, diote. Oraindik elkartea ezagutzen ez dutenei hurbiltzeko gonbidapena luzatu dute Guzur Aretxatik: “Etor daitezela konpromiso barik eta lagun gaitzatela sarea zabaltzen! Esaterako, urteurrenaren antolakuntzan edo txanda lanetan laguntzeko prest egonez gero, boluntario bila gaude eta besoak zabalik hartuko zaituztegu! Hurbildu gurera edo kontaktatu sareen bidez beldur barik”. Era berean, duela 40 urte lehehengo Guzur Aretxaren ezkurra landatu zutenak gogoan izan dituzte egun elkartean dauden kideek: “Gure miresmena eurei. Euren borrokak ekarri gaitu gaur egunera”. Eta belaunaldi berriarentzat ere mezua zabaldu dute: “Astindu dezatela Aretxa behingoz ezkur berri bila eta erein ditzatela enbor beretik kimu berriak”.

Harren Kontseilua martxan da beste ikasturte batez Galdakaon. Oraingoa bosgarrena da eta atzo, urriak 28, hasi zen lanean.

Lehen Hezkuntzako 4. eta 5. mailako ikasleak hilero bilduko dira eta Galdakao hobetzeko ideia berriak landuko dituzte.

Ikasturte honetan, esaterako, gai hauek landuko ditu Haurren Kontseiluak: datozen inauterietarako ekintzak proposatzea, gazteentzako sukaldaritza ikastaroak ideiatzea, eta igerilekuan liburutegi bat sortzeko proposamena lantzea.

Proposamen horiek Kontseiluko kide guztien artean eztabaidatu eta adostu beharko dituzte hurrengo bileretan, eta Galdakaoko Udalak kontuan izango ditu.

Haurren ideiak lehen lerrora

Galdakaoko Haurren Kontseilua parte hartzerako udal organo dinamiko bat da. Helburua da herriaren hobekuntza prozesuan gazteek duten ikuspegia txertatzea.

Kideak aniztasuna bermatzen duen ausazko zozketa baten bidez hautatzen dituzte, eta ikasturtean zehar hilero biltzen dira, hirigintza, aisialdia, segurtasuna, mugikortasuna, jolas guneak edo haiek garrantzitsutzat jotzen duten beste edozein gairi buruz eztabaidatu eta proposamenak egiteko, betiere jolasean eta parte hartzean oinarrituta.

Orain arte, Kontseiluak 57 proposamen aurkeztu ditu guztira. Horietatik 11 onartu dituzte eta 1 ebaluazio fasean dago.

“Balantzeak organoak duen dinamismoa eta haurren ikaskuntza prozesua islatu egiten ditu; haien ideiak eztabaida eta parte hartzearen bitartez herria hobetzeko ekintza erreal bihur daitezkeela ulertzen ikasten dute”, diote udal ordezkariek.

Haurren Kontseilua gaztetxoak pertsona eta herritar gisa indartzeko aukera bikaina dela uste du Udalak, “eta, aldi berean, haien ikuspegia udal politiketan eta ekintzetan txertatzeko bide zuzena”.

Galdakaoko PSEk herritarren eta elkarteen jardueretara bidera daitezkeen udal lokalen, espazioen eta eraikinen inbentarioa eskatuko du urriko osoko bilkuran, bihar, urriak 30.

Era berean, titulartasun publikokoak izan arren oraindik erabiltzeko behar bezala egokituta ez dauden lokalak jasotzea eskatuko du alderdi sozialistak.

“Gainera, udalerriko auzoetan banaketari dagokionez dauden baliabideen azterketa egitea ere eskatuko dugu, gabezia gehien dituzten auzoak zeintzuk diren baloratzeko”, adierazi du Victor Trimiño PSEko bozeramaileak.

Ildo horretan, duela 17 hilabete onartutako Parte-hartze Ordenantza betetzeko aldarrikatuko du alderdi sozialistak Galdakaoko osoko bilkuran: “Partaidetzari buruzko Ordenantzan, 2024ko martxoan onartua, gai hori aipatzeak ere ez du aurrerapausorik ekarri”, dio Trimiñok.

“Ordenantzan bertan jasotzen den urteko konpromisoa ez da betetzen. Aldarrikapen hori bat dator talde politiko, erakunde eta bizilagunen artean partekatutako diagnostiko batekin: Galdakaon erabilera komunitariorako espazio eta lokal publiko gehiagoren beharra. Gainera, talde sozialistak urteetan zehar eskatu du partida ekonomikoak sartzea udal aurrekontuetan, baliabide mota horiek handitzeko edota daudenak egokitzeko”, adierazi du Trimiñok.

PSEko bozeramailearen arabera, “informazio zehatza duen inbentario batek gaur egun eskuragarri dauden lokalen eta baliabideen errealitatea argituko luke, diagnostiko zehatza egin ahal izateko eta egoera hobetzeko eta antzemandako beharrei aurre egiteko politika egokiak egin ahal izateko”. Inbentarioa bi hilabeteko epean publikatzea eskatuko du PSEk urriko osoko bilkuran.

Athleticek jakinarazi duenez, Jose Mari Argoitia futbolari ohia hil da gaur 85 urterekin. Jaiotzez Galdakaokoa, Arkotxarekin lotura handia izan zuen, familia bertakoa baita.

Basauriko CD Basconian jokatu ostean, hirurogeiko hamarkadan fitxatu zuen Athleticek eta 1972an taldea utzi zuen: hamabi denboralditan 308 partida jokatu zituen eta 69 gol sartu zituen. Besteak beste, Piru Gainza basauriarra bere entrenatzaile izan zen.

1969ko Kopa irabazi zuen, eta Argoitiak Anton Arietari asistentzia eman zion titulua lortzeko erabakigarria izan zen golean.

“Athleticekiko leialtasun handia izan zuen. Bere familiak bere oparia jaso zuen atzo, hil bezperan, elkarteko bazkide gisa 75 urte baino gehiago betetzeagatik. Lezamako beheko mailetan entrenatu zuen, filialeko bigarren entrenatzailea izan zen eta Jose Luis Mendilibarren laguntzailea ere bere lehen taldean egin zuen denboraldi bakarrean. Klubari laguntzeko beti prest, bikote paregabea osatu zuen Koldo Aguirre peñen enbaxadore zela”, adierazi dute klub bizkaitarretik.

‘Galdakao’ sakeleko telefonoko aplikazioa eguneratu du Udalak. Eta eguneraketa horri esker, herritarrek anbulatorioko, Lapurdiko eta udaletxe ondoko aparkalekuen okupazioa denbora errealean kontsultatu ahal izango dute.

“Mapa interaktibo baten bidez, erabiltzaileek bakoitzean zenbat aparkaleku libre dauden ikus dezakete, baita hautatutako parkingera iristeko jarraibide zehatzak jaso ere”, diote udal ordezkariek.

Era berean, garraio publikoari buruzko informazio zehatza jaso ahalko dute herritarrek eguneraketari esker: Euskotreneko trenetarako itxaron denbora kontsultatzea eta Galdabusaren bi lineei buruzko informazioa ezagutzea, hain zuzen.

“Zuhatzu-Galdakao tren geltokitik igarotzen diren trenetarako itxaron denbora kontsultatu daiteke, bai Bilboko noranzkoan, baita Bermeo, Eibar eta Donostiako noranzkoetan ere. Horrela, herritarrek euren joan-etorriak modu eraginkorragoan antolatu ahal izango dituzte, alferrikako itxaronaldiak saihestuz”, diote.

Galdabusari buruzko informaziori dagokionez, erabiltzaileek mapa interaktiboan ikus dezakete geltoki guztien kokapen zehatza, baita ibilbide bakoitzaren eguneratutako ordutegiak ere.

Zerbitzu horiek eskaintzeaz gain, ‘Galdakao’ app-ak honako funtzionalitateak ditu: azken berriak ezagutzea; agenda kontsultatzea eta sarrerak eraostea; Bizkaibus lineei buruzko informazioa; botika eta guardiako farmazien kontaktuak; liburutegien eta kiroldegien informazioa eta horietan tramiteak egiteko aukera; ESAN Herritarren Arretarako Bulegoarekin zuzenean harremanetan jartzeko aukera; abisuak eta iradokizunak bidaltzea; edota Udalean egin daitezkeen administrazio tramite guztiei buruzko informazio zehatza kontsultatzea.

“Udalaren aplikazioaren bidez, eta horren azken eguneratzearekin, Udalak digitalizazioarekiko eta zerbitzu publikoak hobetzeko duen konpromisoa berresten du, herritarren egunerokoan erabilgarriak diren tresnak guztien eskura jarriz. Hortaz, aplikazioa sakelako telefonoan jartzeko gonbita egiten die Udalak herritarrei, informazioa uneoro eskura izan dezaten”, diote. App-a Android zein Apple gailuetan deskargatu dezakete herritarrek.