Zuriñe Higuera Berasategik (Bilbo, 1985) eta Ibai Berrade Sainzek (San Migel, 1982) mundua etxetzat izan zuten hamaika hilabetez 2017an. Zuriñeren kasuan, aurretik egindako bidaiek utzitako arrastoak mundu osoan zehar bidaiatzeko grina piztu zioten. Hasiera batean bidaia bakarrik egitea zeukan aurreikusita, baina data hurbildu ahala bere orduko eta egungo bikotea batu zitzaion, Ibai. Hego Amerikan, Afrikan eta Asiako Hego-Ekialdean zehar ibili ziren urtebetez, eta esperientzia hartatik abiatuta pilatu zituzten argazki, bideo eta testuei forma emateko lanean ari dira orain.

Nola bururatu zitzaizuen munduari bira egitea?
Ibai Berrade: Zuriñeri otu zitzaion. Nik sasoi hartan ez neukan bidaiarik egiteko inolako interesik, baina Zuriñeren eta bion arteko bikote harremana hasi zenean, bidaiatzeko grina zeukala jakin nuen. Buruan aspalditik omen zeukan bidaia luze bat egiteko nahia, eta gure arteko harremanaren bigarren urtean desira hori egia bihurtzeko unea zela uste zuela esan zidan.

Nire asmoa, bestetik, oporrak hartzen nituenean berarekin batzea zen, eta bidaiaren tarte bat elkarrekin egitea. Nire hasierako aurreikuspena urtebetean lau joan-etorri egitea zen. Baina bidaiaren hasiera data hurbildu ahala, urtebeteko testuinguruaren barruan lau denbora tarte horiek laburregiak izango zirela sentitzen hasi nintzen eta ondorioz, berarekin batera joateko erabakia hartu nuen.

Zuriñe Higuera: Udako opor luzeetan beti egin izan dut bidaiatxo erosoren bat gurasoekin, lagunekin edo bikotearekin, baina 2-3 urte neramatzan Couch Surfing plataformaren bidez ni bakarrik bidaiatzen. Hori horrela, bidaiatzen jarraitzeko gogoa piztu zitzaidan, eta baita esperientzia handitzeko (denboran eta distantzian) ametsa sortu ere bai.

“Vietnamen kounitate sentipen bereziki indartsua zegoen, arratsaldero etxeko atarietan elkartzen ziren tea hartzera, pijama jantzita, nahiz eta oinezkoen bidea oztopatu”

Esan eta egin. Zelan prestatu zineten halako bidaia luze baterako?
Z.H: Ibai ezagutu nuen urtean bidaiatzearekin tematuta nengoen. Han-hemenka ibiltzearen plazerraz gozatzen ari nintzen orduan, eta nolabait, dena utzi eta bidaia luze bat egiteko ametsa zebilkidan buru barruan bueltaka. Amets hori Ibairi kontatu nion, baina bera bidaiazalea ez zela jakiteak zertxobait hoztu zuen nire hasierako bulkada hori. Hala ere, amesten jarraitu nuen, eta oso apurka bada ere, guzti hori errealitate bihurtzera bideratu nuen. Bikotea izanda zaila zen halako zerbait bakarrik egiten ausartzea, baina hain zen indartsua nire nahia, aurrera egitea erabaki genuela.

Eta halako batean, ezustean, istorioak beste norabide bat hartu zuen. Ibai lanean oso erreta zegoen, eta bidaia nirekin egitera animatu zen. Eta orduan bai, elkarrekin bidaiari eta horretarako martxan jarri beharreko guztiari forma ematen hasi ginen.

I.B: Behin bidaiari ekiteko erabakia hartuta, Zurik nire desirak edo jakin-mina bere plangintzaren barruan txertatzeko planteamendua egin zidan. Nik, nire partez, ez zitzaidanez bidaiatzea bereziki gustatzen, motibazio pertsonalen bila hasi nintzen, eta bi aurkitu nituen: Alde batetik, ez nuen kulturalki antzekoak diren herrialdeetara joan nahi, batera eta bestera ibiltzeko gogoa luzaro mantendu ahal izateko bidaia luze hau bizipenen ikuspuntutik fokatzeko beharra sentitu nuelako, “tokiak ikusteko” kontzeptua alboratuz. Nolabait esateko, ez nituen lekuak ikusi nahi, herrialdeak bizi nahi nituen. Bestalde, gaztetako interes abstraktu batzuei testuinguru fisikoa emateko aukera ezin hobea zela ondorioztatu nuen, gaztetan nire izaera edo formakuntza pertsonalaren parte izandako irakurketa batzuen agertokietara bertaratzeko parada, alegia, ikaskuntza horiek berrikusi, birformulatu eta berrinterpretatzeko abaguneak bidaiarekiko ikuspegia aldatu zidan. Ez nintzen gazte bereziki mitomanoa izan, baina sasoi batean Nelson Mandelaren figura eta historiarekiko obsesio puntu bat izan nuen. Zuriñe honen jakitun zen, eta bidaia luze honen aurreko urtean Hego Afrikara joateko proposamena luzatu zidan. Txundituta bueltatu nintzen bertatik, eta esperientzia hori erabili nuen abiapuntutzat. Lilura hori, gaztetan Kapuscinskiren liburuek nigan izandako eragina eta txikitan Victoria ur-jauzien deskribapenak sortarazi zidan ikusmina uztartu eta Afrikako hegoaldera joan nahi nuela esan nion: Hego Afrika abiagune eta helmuga izanda, kotxez Namibia ( planetan populazio dentsitate gutxien daukan bigarren herrialdea izateak erakarpen handia sortu zidan), Botswana eta Zimbabwe zeharkatuta Victoria ur-jauzietara iritsi nahi nuela planteatu nion. Zuriñek baiezkoa eman eta bidaiaren beste atal bat Hego Amerika zeharkatuta egin nahi genuela erabaki genuen, baina kotxez beharrean, erabilgarri egongo zen edozein ibilgailu hartuta. Hori izan zen plana…errealitatea, aldiz, oso bestelakoa izan zen.

Nahiz eta gauzak antolatuta eraman, ezusteak egon ziren orduan.
Z.H:Abiapuntua argi geneukan, bai, baina hortik aurrerakoak… Kolonbiatik hasi ginen, Barrankilan nire urruneko ahaide batzuk bisitatu eta ezagutzeko asmoz. Amamaren neba oso gazterik Kolonbiara joan zen bizimodu berri baten bila. Han geratu zen eta bertan familia osatu zuen. Amamak sarri hitz egiten zidan berari buruz, baina nagusi eta nekatuta, bisitan joateko indarrik ez zuen bildu. Jakin-mina piztu zidan berak kontatutako guztiak, eta aitzakia bilakatu zen hara joateko. Egoera bortitza izan zen zeharo: hilzorian aurkitu genuen, etxeko ohean mugitu eta hitz egin ezinik jada. Baina gainerako familiakoekin sorpresa itzela eta positiboa. Hortik aurrera gainerako guztia inprobisatua izan zen. Hego Amerika iparraldetik hegoaldera ezagutu nahi genuela bagenekien, eta ondoren Hego Afrika eta Namibiara iritsi nahi genuela ere. Baina bitarteko eta ondorengo guztiari buruz ideiarik ere ez.

I.B: Hego Amerika iparraldetik hegoaldera zeharkatzea zen plan orokorra, eta horren ostean, Afrikako hegoaldea ezagutzea. Zehaztasunak egunetik egunera erabakitzen genituen. Izan ere, Namibian geundela Afrikako hegoaldea zeharkatzea uste baino garestiagoa izango zela konturatu ginen. Plangintza horri eutsiz gero Bilbora uste baino goizago itzuli beharko ginen, beraz plan berri bat pentsatu genuen, eta Asiako Hego-Ekialdera hegan egitea erabaki genuen. Vietnamera abiatu ginen.

Oso herrialde ezberdinetaz ari gara hitz egiten. Zein ohitura edo bizimodu motak harritu zintuzteten gehien?
I.B: Behin, Filipinetako merkatal zentro batean, bat batean bertako pertsona guztiak estatuak bezala geldi geratu ziren. Ez genuen ezer ulertzen. Gu eskailera mekanikoan behera eta bat batean bozgorailuetatik Filipinetako ereserkia ( uste dugu) entzuten hasi zen. Bertako biztanle guztiak harri bihurtuta baleude bezala geratu ziren, geldi-geldi eta isil-isilik…Ez genuen ezer ulertzen, eta segundo batzuk kostatu zitzaigun entzuten ari ginena eta ikusten ari ginenaren arteko erlazioa ezartzea. Beldurgarria ere bazen, egia esan. Behin ereserkia amaituta, bizitza bere onera bueltatu zen, ezer pasatu izan ez balitz bezala.

Hanoin (Vietnam) oso ohitura polita zeukaten ostiraletan: Hoan Kiem lakuaren perimetroa trafikoari itxi, eta inguru zabal guzti hori biztanleen sozializaziorako topagune gisa ahalbidetzea izugarri gustatu zitzaigun, ordu horietan eta leku horretan, normalean kaos hutsa den hiria jolaserako eta elkar ekintzarako toki lasaia bilakatzen delako. Asko harritu ginen ere bertako motor kantitatearekin, milaka, milioika zeuden, edonon eta edozer garraiatzeko baliabide gisa (gurpil dorreak, zuhaitzak, txerriak saski baten barruan, bizikletak…) erabiltzen ziren, eta 5 pertsona ikusi izan genituen motor bakarraren gainean. Gainera, edonondik ibiltzen ziren, oinezkoen espaloi gainetik ere, zoramena zen.

Vietnameko mendialdeko herri batean, Da Lat zela uste dugu, hotel xume batean egin genuen lo, eta asiar familia batekin konpartitu genuen logela. Ezin dugu zehaztu vietnamdarrak edo beste herrialde batekoak ziren. Kontua da euren bizimodua mantendu nahi zutela nahiz eta gu euren logela berean egon, inolako enpatiarik gabe, eta goizeko bost terdiak inguru argia piztu eta gosaltzen eta berbetan hasi ziren. Guretzat goizegi zela azaltzen saiatu ginen, eta mesedez egin beharrekoak logelatik kanpo egin zitzatela, baina ez zen modurik egon, ez zuten inolako enpatiarik azaldu. Eguerdi aldera lo egin nahi izan zuten, eta Zurik eta biok gure arteko hizketaldia eten ez eta bidaiaren hurrengo etapen antolaketa egiten jarraitzeari uko egin ez genionean, haserretu egin ziren.

Bangkokera (Thailandian) nire ama gonbidatu genuen, eta egun horietan Songkran jaialdia ospatzen zen. Guretzat harrigarria zen, kalera irten eta thailandiar guztiak elkar bustitzen ikusten genituelako. Kalera atera bezain pronto guztiz blai uzten gintuzten, eta horrela suertatu zen hiru egunetan zehar, kalera irten orduko. Horrelakoa izan zen nire amaren bataio thailandiarra…eta primeran pasatu zuen, izugarri dibertitu zen. Ume txiki baten moduan ibili zen, poz-pozik eta barre algaraka.

Balin, nahiz eta turismoak irentsitako irla bat den, euren ohitura asko mantentzeko esfortzu handia egiten zuten, batez ere erlijioari dagokionez. Indonesiako irla bat izan arren, Balin indar handiena daukan erlijioa errito desberdinen arteko nahasketa bat da, oker ez banago, hinduismoa izanik influentziarik sakonena nahasketa horretan. Tenpluz josita dago irla, eta euren purifikazio erritualak,prozesioak etab gauzatzen dituzte, ingurukoen begiradan erreparatu gabe. Kuriosoa izan zen guzti hori bizi izana.

“Hego Ameriketako hirien periferiak halamoduz eraikita daude, inongo planifikaziorik gabe, kaos erabatekoan murgilduta”

Etxebizitzen egoerari dagokionez, zer ikusi zenuten herrialde bakoitzean?
I.B: Gehienetan alde handia zegoen auzoen arteko baldintza materialen artean, eta noski, horrek bizi kalitatea ere asko baldintzatzen zuen. Hego Amerikako hirietako erdiguneetan (Medellin, Bogota, Quito, Buenos Aires, Santiago, Rio de Janeiro…) guk hemen dauzkagun etxebizitzen antzeko pisuak zituzten, baina periferiak txabolaz josita zeuden, kontrolik eta aurreikuspenik gabeko hazkunde baten ondoriozko antolaketa kaotiko batean eraikiak, eta noski, azpiegiturak ere funtzionaltasun eskasekoak ziren, unean uneko beharrizanei erantzundako amaierarik gabeko eta inprobisatutako adabaki segida baten ondorio balira bezala… Hirietako administrazioek bertan sekula erabakirik hartu izan ez balute bezala.

Hego Afrikan are basatiagoa da aldea baldintza materialei dagokienez, baina espazioei dagokienez, alderantzizko prozesua garatu da: errekurtsorik gabeko jendea erdialdean pilatzen da, eta populazio zuri eta aberatsen luxuzko etxebizitzek osatutako auzoak periferian daude. Hego Afrikako townshipeko etxebizitzen materiala latoia izaten da askotan, adreilurik ere ez daukate.

Lombokeko biztanleen etxebizitza asko banbuz eraikiak ziren, oso material malgua denez, hemen erabiltzen ditugun materialek baino erresistentzia eraginkorragoa omen daukalako lurrikaren aurrean. Banbua asko tolestuko omen da lurra dardarka hasten denean, baina antza, askoz indar handiagoa jasaten du puskatu aurretik adreiluek eta antzekoek baino.

Zuriñe Namibian, Kolmanskop abandonatutako hirian

Eta nola antolatzen dute bizitza gure aldean?
I.B:Vietnamen komunitate sentipen bereziki indartsua zegoela iruditu zitzaidan. Bizilagunak tea hartzeko elkartzen ziren arratsalde-gau partean euren atarien aurrean, hantxe espaloian bertan pijama jantzita, nahiz eta oinezkoen bidea oztopatu. Irla txikietan, Filipinetako Apon edo Indonesiako Lomboken eta Balin bertan, adibidez, komunitate sen handia zegoela esango nuke.

Hego Amerikako hirietan kalean aisialdirako elkartzeko ohitura handia zeukaten ere, parkeetan parrillen inguruan, eta orduak eta orduak ematen zituzten berbetan eta jolasean.

Hego Afrikan badago antzeko ohitura bat populazio zuriaren artean: eurek braai izeneko parrilla bana izaten dute euren etxeetako belartza edo lorategietan, eta sarritan lotzen dira auzoko bizilagunak egun edo arratsalde pasa egiteko.

Halako errealitate ezberdinak ezagutu ondoren, zer ikasi zenuten?
Z.H: Denboraren balioa. Bidaikide egokiaren garrantzia. Talde lana. Beldurra eta ausardiaren indarra. Interneten balioa. Gizakion moldatzeko gaitasuna. Bakarrik edo beste norbaitekin bidaiatzearen ezberdintasuna: bakarka mila aldiz irekiagoa, eta bidaiaren balioa ezagututako jendearekin izandako bizipenetan oinarritzen da. Bikotearekin aldiz, balioa beste bat da, gehiago zentratzen zara zugandik kanpo dagoen horretan. I.B:Ados. Denboraren balioa eta bidaidea. Bidaia luze horrez geroztik, bizitzaren kalitatea batez ere bi elementu horiek markatuko dutela ondorioztatu dut nik ere. Noski, baldintza material onak ere behar dira bizitzan lasai egoteko, sikiera oinarrizko beharrizanei aurre egiten diezula bermatu eta aisialdia kudeatzeko aukera eskainiko dizutenak. Hori barik ezin bake mentalik izan, biziraupenerako programatuta gaudelako . Baina hori ziurtatuta bai, hori izanda, kontzientzia momentuan bertan zentratu ahal izatea ze garrantzitsua den jabetu nintzen, bizipena errotu dadin. Eta bizitzak iraungitze data daukan heinean, gure denbora dela daukagun baliotsuena, eta hori modu egokian kudeatzen ikasi behar nuela. Kalitatezko denbora izan ahal izatea zela altxorrik handiena.

Ibai Kolonbiako Medellingo 13.komunan

Zuen ikuspuntu pertsonala edo balore batzuk aldatu al dira bidaian zehar?
I.B: Daukadan zorte itzelaren kontzientzia argiago eta sakonagoa hartu dut. Pribilegiatua naiz, eta kasualitate huts batek ahalbidetu du hori: Bilbon jaio nintzela 80. hamarkadan, eta nire bizitza hemen garatzeko aukera izan dudala. Planetan bizi den jendearen portzentaia altu batek biziraun nahian eta beharrean murgilduta ematen du egunerokotasuna. Hori oso-oso gogorra da, eta horietako askok eta askok ez daukate inolako irtenbiderik; hori izango da euren bizimodua arnasten jarraitzen duten bitartean. Tontakeria bat emango du akaso, baina benetan uste dut pribilegiatuak garela…Bidaiaren aurretik uste hori baneukan jada, egia da, baina ia urtebetez egunero ikusi, konpartitu eta bizitzeak beste kontzientzia maila bat sortu zidan. Orain guraso gara, duela lau urte jaio zen June, eta uste dut aurreko galderaren eta galdera honen erantzunak direla bere heldutasunerako sakonen transmititu beharko genizkiokeen balioak.