☉ Zeberio
Aitziber Mendibil Barañano: «Garai batean, euskaldunontzat oso garrantzitsua zen erleei zuka egitea»
Uriondoko erlezainak bere irakasle lana eta erleen mundua uztartu ditu eta erlezaintzaren munduko ateak zabaldu dizkigu baserri ondoan dituen erlauntzetan
Aitziber Mendibil Barañanok (Zeberio, 1973) ia dena daki erleen inguruan. Osabarengandik ikasi zuen erlezaintzaren lanbidea, baina ez du horretan lan egiten; Mendibil Heziketa fisikoko irakaslea da Basaurin eta GEURIAri azaldu bezala, bere irakasgaiak harreman oso estua dauka natur zientziarekin eta, hortaz, bioaniztasunarekin, polinizazioarekin eta aldaketa klimatikoarekin, besteak beste. Udaberriko azken txanpan Aitziberren familiak Uriondoko baserrian duen erlauntzetara hurbildu gara, lanean ari diren izaki txiki horien mundu hain ezezaguna ezagutzera.
Zerk eraman zintuen erlezaintzara, Aitziber? Etxean betidanik izan gara ortuzaleak, eta osaba zaharrak erleak ere bazituen. Duela 15 urte gutxi gorabehera, baserria berriztu genuen. Erlauntzak zeuden bertan. Egun batetik bestera, horietako batean erlauma bat sartu zen eta osabarekin batera hori zaintzen hasi ginen. Horrela hasi zen dena. Galderak osabari eginez eta bere erantzunei so eginez erlauma bat, bi hiru… hazten hasi nintzen. Gaur egun 30 erlauma ditut eta 50 izatera heldu naiz ere.
Denak Uriondo auzoan? Duela urte batzuk beste modu batean bizi ohi nuen zaletasun hau eta erleak Gorbeiara eraman ohi nituen. Bertan ainar arruntaren eztia egiten nuen eta ondo zegoen. Baina zeberioztarra izanda, Gorbeiara heltzeko bidea ez zen batere aproposa eta erleak Uriondo auzoan haztea erabaki nuen. Hemen lore anitzeko eztia ekoizten dut.
Lanbidez irakaslea zara Basauriko Uribarri institutuan. Loturarik badu zure lanak erlezaintzarekin? Heziketa fisikoko irakaslea naiz eta gure irakasgaia oso zeharkakoa da. Nahiz eta oso zehatza izan, kirola eta jokoak soilik lantzen ditugula eman dezake baina loturak ditu natur zientziekin. Lankideekin berba egitean berehala konturatu ginen gure ikasgaiak beste hainbat gairekin harremanak izan zitzakeela: bioaniztasuna, polinizazioa, aldaketa klimatikoa, espezie inbaditzaile baten eragina, kulturalki nolako garrantzia duen erlezaintzak garai jakin batean argizaria ekoizteko… Euskararen aldetik landare batzuen izenak, hiztegia (erle mandoa, erle erregina, abaraska, argizaria…)… Laburbilduz: erlezaintzarekin loturak eta harremanak egiteko aukera ugari ematen ditu nire lanak, eta hori altxor txiki bat da irakaskuntzan.
Batek baino gehiagok pentsatuko du erlezaintzaren atzean erleak eta eztia dagoela soilik; baina erlezaintzak mundu oso bat ezkutatzen du. Hala da. Garai batean euskaldunontzat oso garrantzitsua zen erleei zuka egitea. Erleak animalia sakratuak bezala tratatzen zituzten eta logikoa da: erleek argizaria produzitzen dute eta argizaria kandeletan ipintzen. Eta zer daukate argizaiolek? Biribildutako argizaria. Erleek ekoiztutako argizariak jendearen bizimoduan eragina zuen eta elizkizunetan garrantzi handia zeukan.
Bestalde, antzina ez ziren erleak saltzen eta gaur egun ohitura hori galdu egin da. Gaur, erlezain profesionalen artean bereziki, erlaumak saltzeko ohitura dago. Lehen hori ez zen posible: erlaumak diru iturri inportanteak ziren eta opari lez edo belaunaldi ezberdinen artean transmititu ohi ziren.
Beste ohitura zahar baten adibidea ematearren, antzina, erlezaina hiltzen zenean erlategira joan eta erlauntzak astindu egiten ziren, ugazaba hil izanaren seinale modura. Historiaren aldetik lan ederrak egin dituzte erlezaintzaren inguruan.
Nolako lanak ematen ditu erlauntzak mantentzeak? Hori erlauntza kopuruaren araberakoa izan ohi da. Helburu bakarra eztia produzitzea bada, denborak eta loraldiak hartu behar dira kontuan. Erleak hainbat faktorerengatik zaindu behar dira: kopuruaren aldetik eta gaitzen aldetik bereziki. Momentu jakin batzuetan erlaumaren hazkundea ere kontrolpean izan behar da. Horren guztiaren arabera argizari gehiago edo gutxiago ipini, tratamendua jarri eta bestelako lanak egin behar dira. Emaitza eztia izango da.
Eta ezti hori erle bakoitzak jaten duenaren eta bere zikloaren arabera produzituko dute. Momentu jakin batean erlauntza “gelditu” egiten da, baina naturaren esnatzearekin erleak ere esnatzen dira eta beren zikloari berrekiten diote. Udan, lore anitzeko eztia produzitzen dugunoi dagokigunez, gero eta arinago ateratzen ari gara eztia. Eztia atera ondoren, erlauntzaren tamaina egokitu behar da erleak negualdia prestatzen hasteko. Lekurik ez izatekotan, erregina zaharra erle pila batekin eta eztiarekin joan egingo da eta erlauntzean erregina berria geldituko da. Eztia produzitu nahi izatekotan horixe da zaindu beharrekoa.
Nolako erleak topa ditzakegu gure inguruetan? Kantauri isurialdean Erle Beltza (Apis mellifera iberiensis) bizi da eta Bizkaiko Erlezainen Elkartearen helburua da bertako espezie hau zaintzea.
Eta erlezainei dagokienez, zeintzuk dira bereizi beharrekoak? Erlezain profesionalak eta ez profesionalak daude. Profesionala izateko 150 erlauntza baino gehiago eduki behar dira; zaintza era ekologikoan egiten bada, 50etik gora. Horiek horrela, erlezaintza egiteko modu bi daude: alde batetik, erleak kokapen batean urte osoan izatea eta, beste alde batetik, erlauntzak urtean zehar leku batetik bestera mugitzea. Kostaldean, erlezain gehienek transhumantzia egiten dute Liztor asiarra (Vespa Velutina) etorri delako eta erleek ezin dietelako liztorren erasoei eutsi. Erle horiek normalean leku garaietara edo Burgos bezalako toki sikuagoetara eramaten dituzte.
Erlauntzak leku batetik bestera eramatearen ideiak ez dirudi arin batean egin daitekeen zerbait. Garraioa Bizkaian egin behar bada erleak hartu eta behar den lekura eraman behar dira, besterik gabe. Bizkaitik irten egin behar bada, ordea, baimenak eskatu behar dira. Nola edo hala, erleak ezin dira edozein momentutan garraiatu: goiz-goizean edo iluntzean egin ohi dira lan hauek, erlauntzaren barruan lasai daudelako, atseden hartzen.
Eta den dena Asiako liztorrengatik. Asiako liztorrek ura behar dute beren habiak eraikitzeko (kostaldea, ibaiak…). 900 metrotik gorako altueretan bizitzea ere kostatzen zaie kanpotik etorritako espezie hauei.
Eta nolakoa da Zeberio erleak zaintzeko? Ba al dago zure pasioa praktikatzen duen beste inor? Bai, noski! Zeberion suhiltzaile batzuk daude eta askotan erlaumak kentzen dituzte etxebizitzetatik. Zeberioko Presalden Unai Larrabide izeneko lagun bat bizi da eta Iruatxetan Koldo Velasco. Azken honek Burgosetik ekarritako ainar arruntaren eztia saltzen du Amañe tabernan bertan.
Ezti hori erleen altxor preziatuena da, baina ez da munduari egiten dioten ekarpen nagusia. Erleek munduari egiten dioten ekarpen nagusia polinizazioa bera da, polinizatzaile eraginkorrena delako (tximeletak eta bestelako intsektuak erlearen atzetik doaz) eta urte osoan zehar egiten duelako lan. Hemen ez da gertatzen, baina Ameriketako Estatu Batuetan ordaindu egiten dute erlezain batek fruitu-arbolak polinizatzeko eskainitako zerbitzuarengatik. Bertan Bombus izeneko erlaztarra erabiltzen dute.
Hainbeste lan egin eta gero kanpoko espezie inbaditzaileak etorri eta zapaltzeko. Eta Asiako liztorrak ez dira erleen arerio bakarrak izan; 80ko hamarkadan Barroa izeneko gaixotasuna etorri zen Asiatik eta erlauntzak “menderatzen” zituen. Tratamendurik ipini ezean, erlauntzetako erleak hil, erleak deformatu eta infekzioak barreiatzen zituen. Gaixotasun hark erlezaintza guztiz aldatu zuen eta, ondorioz, gaur egungo erlezaintza modernoaren aroa hasi zen.
☉ Zeberio
Bideoa | Joserra Ortiz de Vallejuelo: «Gure elkarteak Estatu mailan eta nazioartean kokatuko du Zeberio»
CARBI irrati kontrol elektrikoko auto elkartea Arrankudiagan jaio zen eta Bilbotik igaro ostean Zeberioko Ermitabarri auzora heldu da. Proiektua aurrez aurre ezagutu dugu
Jose Ramon Ortiz de Vallejuelorekin (Bilbo, 1967) elkartu gara Ermitabarriko apartamentu turistikoen ondoko lursail batean urte hasieran montatu zuten Bilboko Erradiokontrol Automodelismo Klubaren inguruan berba egiteko. Zer da? Nondik dator? Zergatik Ermitabarrin? Jose Ramonek Zeberioko auzoko pistan hitzartu gaitu galdera horiei guztiei eta beste batzuei erantzuna emateko.
Elkartea 1995ean jaio zen, eta egoitzak Arrankudiagan eta Bilbon izan ostean nora eta zeberiora heldu da. Elkartearen ateak zabalik daude bertan parte hartu nahi duen edonorentzat.
Nola sortu zen irrati kontrol elektrikoko auto Carbi elkartea sortzeko ideia? 1995ean sortu zuen automobilismoa maite duen lagun talde batek, eta Eusko Jaurlaritzan legeztatzea erabaki genuen une hartan. CARBI hitzak ‘Bilboko Erradiokontrol Automodelismo Kluba’ esan nahi du (‘Club Automodelismo Radiocontrolado Bilbao’, erdaraz).
1/10tt eta 1/8tteco autoak erabiltzen dituzue. Zer esan nahi du horrek? Autoaren tamainainari egiten dio erreferentzia, benetako auto baten 1/1 eskala oinarri hartuta. Hau da, benetako auto bat baino 10 aldiz txikiagoak dira elkartean erabiltzen ditugun ibilgailuak.
Zuen elkarteko auto guztiak elektrikoak dira. Zergatik baztertzen dituzue gasolinazko RC klasikoak? Funtsean, ingurumen kutsadura, zarata eta emisio-gasak saihesteko. Zentzu horretan etorkizuna elektrikoetan dago.
Hasiera batean proiektua Bilbon sortu zen baina Zeberiora aldatu zen. Zergatik? Arrankudiagan hasi genuen gure proiektu hau, 1996an. 2001ean Bilbao Kirolak taldearen eskutik errekaldera lekualdatu ginen. 2008an, txurdinagako kiroldegira mugitu gintuzten, koronabirusak jarduera eten zigun arte. Kirol-jarduerak bilbon hasi zirenean, instalazioak hondatuta zeuden eta Bilbao Kirolakek ez zituzten eraberritu nahi izan. Orduan, beste kokapen bat bilatzea eta proiektua gure kabuz kudeatzea erabaki genuen. Zeberio aukeratu genuen, Ermitabarri auzoko lursail bat alokatzeko aukera eskaintzen zigutellako, eta kokapena ezin hobea iruditu zitzaigun.
Kontraste handia dago Bilbo eta Zeberio artean. Zein ekarpen egiten dio Ermitabarri auzoak zuen jarduera garatzeko orduan? Argi dago kontrastea dagoela, batez ere mugikortasunari dagokionez, Bilbon metroaren sarrera zirkuituaren ondoan genuelako. Ermitabarrin, aldiz, lasaitasun handiagoa dago eta bandalismoaren arrastorik ez dago Bilborekin alderatuta. Gainera, inguru zoragarria da.
Zer da Ermitabarrin muntatu duzuena, zirkuituaz gain? Irrati-kontrol elektrikoko zirkuitu bat da, eta modulu bat ipini dugu bertan. Modulu hori pilotuentzako kronometraje-etxola eta box estaliak dira.
Nola hartu zaituzte herri berri honek? Oso ondo, zeberioztarrentzat elementu ezezaguna ginen, baina orain jendea pozez zoratzen dago udalerrian kirol-jarduera bat gehiago izateaz, haurrak eta ez hain haurrak kirol polit honetaz gozatzera eraman ahal izateko.
Nolako jarduerak egiten dituzue bertan? Gure klubean Espainiako txapelduna eta 1/10tt kategoriako Europako txapeldunordea izateko zortea dugu. Bertan entrenatzen eta prestatzen ditu bere nazioko eta nazioarteko lehiaketak, eta Bizkaiko txapelketa ere egiten dugu.
Ermitabarriko instalazioez gain, pistetatik kanpo egin daitekeen zaletasuna da da honako hau, edo araudi espezifikoren bat dago? Autoak leku gehiagotan erabil daitezke, baina egokiena horrelako instalazio batean egitea da, segurtasunagatik eta ahalik eta gozamen handienarekin.
Zer ekitaldi eta lehiaketatan parte hartu duzue elkartea sortu zenutenetik? Espainiako 15 txapelketa eta Europako bat antolatu ditugu 2009an txurdinagako kiroldegian. Bertan 18 herrialdetatik etorritako 300 pilotu baino gehiago bildu ziren. Benetan arrakastatsua izan zen, bai Bilborentzat eta baita, eragin mediatikoari dagokionez: estatu mailako hainbat hedabidetan emititu zen Bilbon bizitako esperientzia hura.
Zure kasuan, Joserra, nolakoa izan zen zaletasun honekin izan zenuen lehen kontaktua? 1996an erosi nuen nire lehen irrati-kontroleko autoa eta harrezgeroztik nabil mundu honetan murgilduta. Zoragarria izan zen Fernando Alonso pilotoa tamaina txikian emulatzea. Esan behar dut gustatuko litzaidakela zaletasun honi denbora gehiago eskaintzea, baina gaur egun asteburuekin konformatzen naiz.
Edonorentzat eskuragarria al da zaletasun hau? Hobby hau bizikleten munduarena bezalakoa da: bertan 150 eurotik aurrerako inbertsioak egin daitezke. Mugak erabiltzaileak berak zehazten ditu.
Zein da CARBIren helburua gaur egun? Gure jarduera zabaltzea eta praktikatzeko leku bat izatea.
Elkartea zabalik al dago kide berrientzat? Bai, noski! bazkideek 120 euroko kuota ordaindu behar dute eta horrekin instalazioetarako sarbidea dute.
Diru horrekin instalazioaren mantentze- eta alokatze-gastuei aurre egiten diegu, gastu guztiak guk ordaindu behar ditugulako eta hasierako inbertsioa handia izan delako: moduluak, hesiak, belar artifiziala, hodiak etab.
Aurrera begira, zer nolakoa da ikasturte honetarako egutegia? Hilean behin, Bizkaiko Txapelketaren lasterketa bat antolatzen dugu. Bertan, pilotuak etortzen dira beste probintzietatik, Frantziako hegoaldetik… Hori dela eta, honek guztiak herriko ostalaritzari mesede egiten dio, eta gainera Estatu mailan zein nazioarteko mapan kokatzen du Zeberio. Azken, batean, publizitatea da herriarentzat. Laburbiltzearren, uste dut ona dela herriarentzat gu bertan egotea.
☉ Zeberio
Datorren urteko aurrekontua zehazteko bilera irekia egingo dute Zeberion, ostegunean
Hitzordua 18:30ean antolatu dute plazako ermita zaharrean
Datorren azaroaren 20an, osteguna, 18:30ean, 2026ko aurrekontuaren inguruko bilera irekia egingo dute Zeberion.
Hitzordua Zubialdeko plazako ermita zaharrean antolatu dute. Udaletik herritarrak gonbidatu dituzte hitzorduan parte hartzera.
☉ Zeberio
Zeberioko Austarri elkarteko mendizaleak Gantzorrotzera abiatuko dira hilaren 15ean
Ibilaldia amaitu ostean indabak bazkalduko dituzte mendizaleek Zornotzako jatetxe batean
Gantzorrotz Bizkaian kokatutako mendia da eta bertara abiatuko dira Austarri Mendi Taldeko mendizaleak azaroaren 15ean.
Irteera 08:00etan egingo dute udaletxeko plazatik. “Bere mutur zorrotzari zor dio ‘Gantzorrotz’ izena mendi honek, piramide baten itxurakoa baita gainaldea, baina gain erraza da, nonahitik igotzeko modukoa, arreta pixka bat jarriz gero, haitz eta elorri artean ez trabatzeko”, azaldu dute mendi taldetik.
Ikuspegi zabala eskaintzen du Legarmendiko karstaren gainean, izan ere karst eremuaren erdian gelditzen da eta ez dago goien bista galarazten duen zuhaitzik. Bertara joanez gero, antzeko beste tontor batzuk ere nahiko gertu gelditzen dira, Urtemondo esaterako Man, Betzuenburu eta beste asko, Ean.
Belatxikieta mendia Aramozko mendilerroaren tontorrik garrantzitsuenetakoa da. 661 metroko garaiera du. Belatxikietan mendiaren tontorrean mugarri handi bat dago. Garai batean, tontorrean zazpi artzain txabola zeuden eta, 1949an, eurek erabaki zuten gailurraren magalean ermita bat eraikitzea. Saninazioetan, erromeria egiten da bertan.
Ibilaldia amaitu ostean indabak bazkalduko dituzte mendizaleek Zornotzako jatetxe batean.
☉ Zeberio
Mendi irteera, bertsopoteoa eta elkarretaratzea antolatu dituzte Zeberioko Azaro Feministan
Hilaren 30era bitartean hitzaldiak, sukaldaritza tailerra, mendi irteera, bertsopoteoa eta bakarrizketak bezalako jarduerak antolatu dituzte Zubialden
Hilaren 30era bitartean Azaro Feminista antolatu dute Zeberion, askotariko jarduerekin: hitzaldiak, sukaldaritza tailerrak, mendi irteera, bertsopoteoa, bakarrizketak…
Egitaraua | Zeberioko Azaro Feminista
Azaroak 10, astelehena
18:00 Sukaldaritza tailerra, eskola zaharra
Azaroak 14, barikua
19:00 Bertsopoteoa: Andoni Egaña + Oihana Bartra, plaza
Azaroak 15, zapatua
08:00 Mendi irteera: Artaungan-Gainzorrotz, plaza
Azaroak 19, eguaztena
16:00 ‘Zaintzailean zainduz’, eskola zaharra
Azaroak 21, barikua
18:30 Emanaldia: ‘Nor da Maurizia?’
Azaroak 25, barikua
13:00 Elkarretaratzea, udaletxe aurrean
Azaroak 26, eguaztena
17:00 Hitzaldia: ‘Saber decir que no’, Plazako ermita zaharra
Azaroak 28, barikua
18:30 Bakarrizketak: BostOK!, Plazako ermita zaharra
Azaroak 30, domeka
10:00 Azoka
☉ Zeberio
Zeberioko Udala UEMAko kide izango da abendutik aurrera
Zeberioko euskara indizea % 80,2koa da, baina UEMAko datuen arabera ezagutzarekin lotutako indize horrek behera egiten du gero lehen hizkuntzaren (% 45,82) eta etxeko erabileraren (% 33,92) datuak behatuz gero
Urdiaingo Udalarekin batera, Zeberiok UEMA Udalerri Euskaldunen Mankomunitateko kide izatearen erabakia hartu du joan den osoko bilkuran.
Zeberioko Udalak joan den azaroaren 6an egindako osoko bilkuran iragarri zuen UEMAko kide izatearen erabakia, EH Bilduko bost zinegotzien aldeko botoekin eta EAJko zinegotzi biren abstentzioarekin.
Zeberioko euskara indizea % 80,2koa da. Hala ere, UEMAko datuen arabera, Zeberion ere ezagutzarekin lotutako indize horrek behera egiten du gero lehen hizkuntzaren (% 45,82) eta etxeko erabileraren (% 33,92) datuak behatuz gero: “Zeberio ere euskararen ezagutza altuko udalerria da, beraz, baina euskararen nagusitasun argirik gabeko udalerria. Horregatik, kontzientziazioan eta herritarren hizkuntza ohituretan eragiteko beharra ikusi dute Zeberion ere”.
“Horren jakitun erabaki du Zeberioko Udalak UEMAko kide izatea, besteak beste herritarren ahalduntzean eta erabileran eragiteko UEMAren esperientzia bidelagun izango dutelakoan”, gehitu dute mankomunitatetik.
Zer da UEMA?
1991ko maiatzaren 5ean sortu zuten UEMA, 19 udalek, Aizarnazabalen egindako batzarrean. Harrezkero, Euskal Herri euskaldun baten alde lanean ari den erakunde publikoa da Udalerri Euskaldunen Mankomunitatea. Tamainaz zein izaeraz askotarikoak dira mankomunitatea osatzen duten udalak, baina guztiek badute elkartzen dituen zerbait: udalerri euskaldunak dira guztiak. Zehazki, UEMAko kide diren herri guztietan, biztanleen %70etik gora euskalduna da.
UEMAk gaur egun hainbat ildo eta zerbitzu ditu, euskaraz bizi nahi duten udalerrien beharrei erantzuteko. Udalen euskalduntzeaz gain, udalerri euskaldunen zaintza eta garapena, eta bertako herritarren sentsibilizazioa eta ahalduntzea dira nabarmenenak, horietan eragitea udalerri euskaldunei eta euskararen arnasguneei eusteko ezinbestekoa dela iritzita.
Abenduan, mankomunitatearen kide
Abenduaren 13an egingo du UEMAk urte amaierako Batzar Nagusia Etxarri Aranatzen. Ordutik aurrera izango dira Urdiain eta Zeberio mankomunitateko kide.
Zeberio eta Urdiain gehituta, 120 udal izango ditu UEMAk. Guztien artean 355.000 biztanleko lurgune euskalduna osatzen dute.
GEURIA finalista izan da Tokikom Sarietan, Eduki onenaren atalean
Basauriko Basozelai-Gaztelu ikastetxeko bazkariko babarrun platerean zizare bat aurkitu dutela salatu dute
Basauri osoa eremu tentsionatu izendatzeko eskaera egingo dio Udalak Eusko Jaurlaritzari
Argazkiak | Basauriko bi bizilagunen etxegabetzea eta herritarren elkarretaratzea, argazkitan
Argazkiak | Mozorroak jantzi eta kalera irten dira zeberioztarrak Gau Beltzan
Argazkiak | Antzerkia, tailerrak eta edabe magikoa prestatu dituzte Galdakaon Gau Beltza ospatzeko
Bideoa | Joserra Ortiz de Vallejuelo: «Gure elkarteak Estatu mailan eta nazioartean kokatuko du Zeberio»
Bideoa | “Euskal selekzioa-Palestina partida aitzaki, gure kaleak aldarriz bete ditugu”
