Indarkeria matxistari ez zaio keinu sinbolikoekin aurre egiten, ezta egun horretan erakunde batzuk morez janztearekin ere. Askotan, urtean zehar, kolore morea erabiltzen duten erakunde horiek beraiek eragiten diete kaltea emakumeeoi, behin eta berriro biktimizatuz. Erakundeen indarkeria (egiten dutena zein, ez egitea) hain da handia, non emakumeok gure kabuz sortu behar izan ditugun babesteko moduak. Babes bila jotzen duen sistema berak ere emakume bizirauleak kriminalizatu egiten baititu.

Azaroan, sarri, ikus entzuneko medioak biktimak erabiltzen saiatzen dira, eta askotan “agenda betetzeko” baliabide bihurtzen gaituzue. Ekitaldi instituzionaletara, telebistara edo irratira gonbidatzen gaituzte, egun gutxi batzuetan agertuz, eta gero berriro ahaztuz.

Sistema ez dago benetan prest indarkeria patriarkala bizi dugunoi harrera emateko eta hala, urtean zehar morez janzten diren erakunde hoiek beraiek errepikatu egiten dituzte emakumeok jasaten dugun diskriminazioa. Indarkeria matxistatik bizirauteak bizitza osorako ondorioak uzten ditu osasunean, eta hau gutxi ez balitz, instituzioen indarkeria ere jasan behar izaten dugu; erakundeen huts egitea, nola lagundu ez jakitea, baliabideak ukatzea…eta abar luze bat.

Prentsa ere ez da bazterrean geratzen. Kazetari (Estatuko eta erkidegoetako komunikabideetakoak) eta ordezkari politiko ugarik “biktimen bila” deitu gaituzte aste hauetan, kontaktuak edo kontakizunak lehen pertsonan eskatuz. Ez dute datu enpirikorik, ordezkaririk edo aditurik nahi, ez. Xehetasunak, morboa eta abiadura nahi dituzte. Askotan, ez dute kontuan hartzen etikoa den, pertsona arriskuan dagoen eta adostutako akordioak betetzen ez diren, hala nola edukia aurreikustea edo irudia ez zabaltzeko eskubidea. Eta, gainera, gertakari larri baten aurrean prentsa behar izan dugunean ez da beti egon. Eta horrela biktimak publizitate bihurtzen dira, eskubidedun subjektu beharrean.

Horrez gain, errebindikazio egun hori indarkeria matxistaren egiturazko arazoa itxuragabetzen duten beste arrazoi batzuengatik ordezkatu da. Badirudi agenda politikoan arrazoi horrek garrantzi handia duela, baina ez praktikan. Azaroaren 25a bere datan ere ikusezin geratzen den lehen aldia ez da, aurten Bilbon gertatzen den bezala, Indarkeria Matxistaren aurkako Nazioarteko Egunetik gertuen dagoen asteburuan beste izaera bateko manifestazio bat egiten baita. Beste batzuetan ere bizi izan dugu: azaroaren 25eko mobilizazioak desagertu egiten dira beste borroka batzuetan, batzuetan intersekzionaletan eta beste batzuetan ez, hil, eraso eta bizitza baldintzatzen digun indarkeria salatzean soilik zentratu beharko litzatekeen espazio bat okupatzen baitute. Urtean behin ere ezin gara atera gu ez hiltzeko eskatzera.

Komunitate adituarentzat epidemia bat dena, batzuentzat beste edozein gairen bidez alda daitekeen gai txikiago bat dirudi. Izan ere, dagoeneko badakigu indarkeria ez datorrela soilik indarkeria ukatzen dutenengandik, baizik eta baita indarkeriari aurre egiten diotela diotenengatik ere. Eta espektro politiko bakar batera murrizteak bere dimentsio erreala ezkutatzeko eta iraunarazten jarraitzeko baino ez du balio.

Eta ikusezin bihurtze horren erdian, haurtzaroa da berriz ere ahazturik handiena. Mobilizazioetatik eta agenda instituzionaletik kanpo geratzen dira beti indarkeria matxistaren biktima zuzenak diren haurrak (lekukoak, bizirik atera direnak, hildakoak, umezurtzak, zaurituak eta horietako asko indarkeria horren mende jarraitzera behartuta daudenak zaintza inposatuen bidez). Babestu beharko lituzketen zerbitzuek egitura-gabezia dute: baliabideak, langile prestatuak eta benetako tresnak, segurtasuna eta konponketa bermatzeko. Haurtzaroa ostonduta geratzen da, eta azaroaren 25ean naiz eta genero indarkeriaren kaltetu sakonenak izan, ere.

Horregatik, Bidaureko kideak eskatzen dugu instituzioek keinuetatik benetako konpromisora pasa daitezela. Benetako erreparazioa bermatzea, laguntza profesional duina ematea, ama babesleen kriminalizazioa etetea, prentsak sensazionalismoa alde batera uztea eta etika errespetatzea, haur eta nerabeak haientzako baliabide espezializatuekin artatzea, eta indarkeria matxistaren aurkako borroka urteko egun guztietan lehentasuna izatea.

Ez gaur bakarrik.

Azaroaren 25a bakoitzean, mundua berriz mugitzen da emakumeen kontrako indarkeria matxistaren errealitatearen aurrean. Hala ere, Basaurin eta Euskal Herriko beste hainbat lekutan, astintze hori ez da itzultzen erantzun nahikorik edo arreta duinik emakume hauei emateraino, indarkeria hori jasaten duten emakumeei. Arau-aldaketak eta arazoaren ikusgarritasun gero eta handiagoa izan arren, biktima askok ate itxiak aurkitzen jarraitzen dute, protokoloak eraginkorrak ez direnak eta instituzioek sentsibilitaterik ez dutela erakusten dutenak, eta askotan salatzen duten indarkeria bera errepikatzen dutenak. Errealitate hau larriagotzen da migratutako emakumeen kasuan, baliabideetara sarbide oztopo handiagoekin aurrez aurre

Indarkeria matxista ez da bakarrik bikoteen edo bikote ohien arteko arazoa. Emakumeen bizitzan zehar zeharkatzen duten desberdintasun estrukturalen adierazpena da, familia, lan, hezkuntza, osasun eta gizarte eremuetan. Legeak argi uzten du: indarkeria matxista emakumeengan egiten den indarkeria mota guztia barne hartzen du, sexu-indarkeria, feminizioa, trafikoa, ustiapena, genitalen mutilazioa, ezkontza behartuak, indarkeria digitala, obstetrikoa eta instituzionala barne. Hala ere, biktimak jasotzen duten arreta murriztailea izaten da, eta beren errealitateen konplexutasuna alde batera uzten du.

Basaurin, beste hainbat udaletxeetan bezala, baliabideak aktibatzea funtsezkoa da emakumeek indarkeria egoeratik irteteko: arreta psikologikoa eta juridikoa, etxebizitzara sarbidea, independentzia ekonomikoa eta laguntza soziala. Baina zer aurkitzen dugu emakumeek zerbitzuetara jotzen dutenean? Ertzaintzan, Osakidetzan, Gizarte Zerbitzuetan eta Udal Polizian prestakuntza gabeziak; zerbitzuen artean datu deskoordinatuak eta bikoiztuak; eta indarkeria matxistaren kontzeptualizazio mugatua, forma guztiak kontuan hartu gabe. Hau guztia arreta txarrean islatzen da, emakume askok behar duten laguntza jasotzen ez duten eta kasu batzuetan berriro biktimak bihurtzen diren tokian.

Indarkeria instituzionala eguneroko errealitatea da. Udal-baliabideei sarbidea ukatzen zaienean, biktima ziurtagiria atzeratzen denean edo emakumearen kontakizuna alde batera uzten denean, indarkeria errepikatzen da, berez, horren alde borrokatu nahi dena. Mugimendu feministak emakumeen kontra indarkeriaren aurkako borrokaren motorra izan da eta izaten jarraitzen du: kaleak hartu ditugu, emakumeak lagundu ditugu, arreta egokia eskatzen dugu eta erasotzaileak salatu ditugu. Baina erakundeek arreta integral eta baliabide beharrezkoak bermatzeko ardura dute. Agente bakoitzak bere erantzukizunak berehala hartu behar ditu.

Ezin dugu Basaurin soilik fokoa jarri. Zaurgarritasun egoeran dauden emakumeen independentzia ekonomikoa ere arriskuan dago. Euskal Itunaren 14/2022 Legeak diru-sarreren berme sisteman uste du bizilekua bi urtez baino gehiago partekatzen duten pertsonak familia-unitate bera osatzen dutela, baina kontuan hartu gabe etxebizitzara sarbidearen zailtasuna duten emakume askoren errealitatea, eta horrek beste pertsona ezezagun batzuekin bizitzera behartuta daudelako. Honek diru-sarreren murrizketa edo ukapena eragin dezake, eta prozesu administratibo luzeekin egoera prekarioagoan uzten ditu.

Justizia arloan emakume askok berriro biktimizatuta daude. Defentsa-abokatuak, askotan lan kargatuak eta prestakuntza egokirik gabe, ez diete emakumeei euren eskubideak azaltzen eta ez dute prozesuetan laguntzen, eta horrek haien mesederako kaltegarriak diren akordioak onartzera eramaten dituzte. Prestakuntza eta sentsibilitate handiagoa duten profesionalak behar ditugu, eta lan-baldintza egokiak haiek prozesu hauetan behar duten arreta eta denbora eskain dezaten.

Indarkeria matxista gazteenen artean ere presente dago. Baliabideetara heltzen diren kasuak arrisku handikoak izaten dira, bizitza eta osasun fisikoaren kontrako jokaera larriak eta indarkeria psikologiko handia, barne., Faxista eta matxista erreakzionarioaren olatuaren aurrean, ezinbestekoa da gazteen artean sentsibilizazioa eta kontzientzia sortzea, indarkeria matxistak ohikoak ez direla ulertaraziz eta auto-defentsa feministako espazioak sortuz.

Beraz, honakoa jakin nahi dugu: Noiz izango dute arreta ona emakumeen kontrako indarkeria biktimek? Erreparazioa baliabideak aktibatzearekin eta onarpenarekin hasten da. Poliziaren txostena zerbitzu sozialetara igortzen al da indarkeria egoera bakoitzean? Zer jarraipen egiten zaie deribatutako emakumeei? Baloratzen al da egoki etxean indarkeria bizi izan duten adingabeen arreta? Zergatik, Basauriko larrialdietarako pisua hutsik egon den bitartean, 19 emakume bideratu dituzte Bilboko Foru Aldundiko zentrora? Ez al dago Basaurin indarkeria matxistarekin aurrez aurre dauden eta etxebizitza behar duten emakumeetarik bat ere sarbidea lortzeko baldintzak betetzen dituena? Zeintzuk dira udal baliabideak erabiltzera oztopatzen duten baldintzak? Udalak baliabide nahikorik al ditu indarkeria matxistako biktimen errealitate konplexuak artatzeko?

Indarkeria matxista emakume gutxiren arazoa ez da. Gizarte eta osasun publiko arazoa da, eta gizarte osoari eragiten dio. Arreta duina, osoa eta feminista eskatzen dugu biktimentzat. Eskaintzen ditzatela erakundeek euren erantzukizunak betetzeko. Eskaintzen diegu agente bakoitzari bere betebeharrak berehala hartzeko. Eta indarkeria matxistaren aurrean ez dezala inork urrats bat ere egin atzera.

Elikadura betidanik arduratu gaituen auzia izan da: gizakia gizaki denetik elikagaiak lortzea bizirauteko ezinbesteko baldintza izan da. Lehenengo ehizaren eta bilketaren bitartez, ondoren nekazaritza eta abeltzaintzaren bitartez. Zibilizazio handienetatik, herrixka txikienera arte behar adina elikagai lortzea jarduera ekonomiko, kultural eta politiko ororen oinarrian egon da. Zenbat buruhauste, zenbat komeri, egunero tripa beteta oheratu ahal izateko!

Baina gure burua elikatzea ez da biziraupen kontu soila, ez da animalia bezala burutzen dugun jarduera biologiko hutsa. Aski ezaguna den esaldiak dioen bezala “jaten duguna gara”. Eta “izate” hori, guk behintzat, gosete eta biziraupenaren amildegietatik harago kokatzen dugu. Guk ez dugulako biziraun nahi, guk duintasunez bizi nahi dugu, bizitzea merezi duen bizitza bat nahi dugu. Elikagaiak soberan ekoizten diren mundu batean gosea ezin da izan historiaren motore. Hainbeste borroka, altxamendu eta matxinadetan errepikatu den “Ogia eta lana!” aldarria gurea egiten dugu, baina jaun-andreok, mundu hontako jaun eta jabe zaretenok, ogi koskor batekin ez gara konformatuko.

Horrela, elikaduraren auziaren bitartez bizitza duin baten alde borrokatzeko gakoak diren esparruak zeharkatzen ditugu. Eta zeharkatze horretan, egungo sistemak bizi duen krisi zibilizatorioaren sintomak agerian geratzen dira. Gure gorputzen osasunetik hasita, eta inguratzen gaituzten ekosistemen osasunera arte, egungo elikagaien ekoizpen eredu industrialak kutsatu eta gaixotu egiten gaitu. Baita baliabide naturalak agortu eta xahutu ere. Dena saldu eta erosi egiten den sistema kapitalista honetan, elikagaiak merkantzia soila dira, eta hortaz, urrun gaude kalitatezko elikadura oinarrizko eskubidea izatetik. Elikagaien ekoizpen eta banaketaren kate osoan zehar jabetza gero eta gehiago korporazio handietan kontzentratzen da, herrien burujabetza murriztuz eta nekazarien lan baldintzak prekarizatuz. Eta sintoma hauek guztiak Europan agerikoak badira, zer esanik ez eredu agroindustrialak Hegoalde Globalean eragiten duenaz… sintoma guzti horiek biderkatzen ditu, are gaixoago eta miserableago utziz bertako lur eta gorputzak.

Eredu agroindustrial eta kapitalista horrek baditu katebegi eta zutabe ugari eta horietan begi-bistakoena supermerkatuak dira. Horietan ageri-agerikoak dira aipatu sistemaren sintomak: jabetzaren kontzentrazioa eta monopolioa; prezioekin espekulazioa; lan baldintza kaxkarrak eta esplotazioa; eredu agroindustrial eta petrokimikoaren bultzatzea; herri eta auzoetako denda txikien desagerpena… Bai, badakigu, inozoak ere ez gara: badakigu oraindik supermerkatuekiko dependentzia saihestezina zaigula, eta bizitzan beharrezkoak ditugun hamaika produktu supermerkatuetan erostera behartuta gaudela. Baina horrek ez gaitu etsitzen, elkarlaguntzaren eta kolektibizazioaren bitartez posible delako alternatiba bat eraikitzen hastea. Txikia eta xumea izango da hasiera batean, baina denon indarrekin haziz joango da. Galdakaoko Elkarlaguntza Sareak urteak daramatza bide xume hori eraikitzen eta apustu horren fruituak agerikoak dira. Horregatik konbentzimendu osoz aldarrikatzen dugu elkarlaguntzaren bideak duen emankortasuna.

Eta horregatik guztiagatik, orain arte barne mailan burutu dugun dinamika aurten herri mailara zabaldu nahi dugu: Supermerkaturik gabeko hamabostaldia. Martxoaren 17tik 30era bitartean ekimen eta dinamika ugari antolatuko ditugu: hitzaldiak, dokumentalak, musika, gure herri biltegiaren zabaltzea.. Egun batzuetan baino ez bada, demostratuko dugu posible dela supermerkaturik gabe bizitzea. Eta ez bakarrik bizitzea, hobeto bizitzea ere! Ekoizleei zuzenean erosiz eta bitartekariak murriztuz, gertuko produktuak lortuz, kalitatezkoak eta prezio herrikoietan, izaera eraldatzailea duten ekoizpen proiektuekin lan eginez, ekoizpen agroekologikoa dutenak… Elkarlaguntza, kolektibizazioa eta zaintzaren printzipioei jarraiki posible delako alternatiba bat eraikitzea, elkarren artean saretuz eta komunitatea eraikiz.

Animatu eta parte hartu!

2013ko martxoaren 30a memorian hiltzaturik dugun data da. Izan ere, frantziar estatuko atzaparretan preso zelarik joan zitzaigun Xabier Lopez Peña.

Giza eskubideak urratzen dituen espetxe politika anker baten ondorioz hil zen Xabier, eta 10 urte ondoren, Kepa Del Hoyo herrikidearekin gertatu bezala (2017) inork ez du heriotz hauen ardura politikorik hartu bere gain.

Ezin ahaztu sakabanaketak, bakartzeak, zigorren luzatzeak, bizi baldintza negargarriek, osasun asistentzia desegokiak eta abar luze batek ezaugarritzen duela hamarkadetan zehar mendeku gosez aplikatutako espetxe politika.

Euskal preso politikoei aplikatzen zaien espetxe-politikak, salbuespenezko izaera eta mendekuzko orientazioa izateagatik, zigorgabetasun-esparru onartezina osatzen du. Zigor luzeek eta espetxealdiaren baldintza oso gogorrek nabarmen areagotzen dute haien gaixotasunak larriagotzeko aukera, jarraipen mediko eta tratamendu egokirik ez dagoelako.

Xabier hil ondorengo egunak amorruz eta minez gogoratzen ditugu. Senitartekoek jasotako tratua ankerra izan zen, ospitaleratzea egun askotara arte ez ezagutuz, Xabierri bisita egitea eta bere bizitzako azken egunetan txosten medikoak eskuratzea ukatuz eta bisita egitera joan zitzaizkionean haren heriotzaren berri emanez.

Hala ere, indar eta duintasun handiz oroitzen dugun garaia da, Euskal Herri osoan zehar hedatutako elkartasun uholdeagatik: tartean Basauri, Galdakao eta Ziburuko manifestazioak, Urduñan Gazte Danbada ospatzen ari zela antolaturiko deialdia, gorpuaren harrera aireportuan, eta nola ez, Aperribaiko frontoiko ekitaldi erraldoi hura. 10 urteren ondoren bidean darraigu.

Herri honetan gertatutakoa ahaztu ez dadin eta berriro gerta ez dadin.

Garaipenera arte, Xabier.

Basauriko Urbi Institutuak bide luzea egin du Europako proiektuen garapenean. Badira zazpi urte Italian, Grezian, Belgikan eta Lituanian Urbiko ikasleak eta irakasleak bertako ikastetxeetara joaten hasi zirela, lankidetza, kalitatea, inklusioa eta ekitatea, bikaintasuna, sormena eta berrikuntza sustatzeko. Mugikortasun horiek Erasmus+ programari eta eTwinning plataformari esker egin ahal izan dira. 2021-22 ikasturte honetan lanean jarraitu dugu, eta lortutako emaitzak askotarikoak eta oso emankorrak izan dira, Urbi Institutuak duen Erasmus 2020-27 Egiaztapenari esker.

+Participatory Democracy, +Active Citizenship Erasmus+ proiektuaren barruan, atzerriko bi ikastetxerekin bi mugikortasun plan garatu ditugu; Portugaleko Vila Nova de Famalicão Camilo Castelo Branco institutuarekin eta Lituaniako Šiauliai hiriko Juliaus Janonio Gimnazija ikastetxearekin, alegia. Irailean Estrasburgora joan ginen, eta urrian Lituaniara.

Irakasleen mugikortasunari dagokionez, Danimarkako Frederikshavn Handelskole institutua bisitatu zuten lau irakaslek otsailean. Apirilean bi irakasle Txekiar Errepublikako Pilsen hiriko Luďka Pika Gymnázium-era joan ziren. Bi bisiten helburua “behaketa bidezko ikaskuntza” edo “job shadowing” delakoa izan da, hau da, beste irakasle batzuek ematen dituzten eskolak zuzenean behatzea. Aurrez aurre bertako hezkuntza nolakoa den, zer teknika erabiltzen diren edo ikasleek nola ikasten duten ikustea da helburua. Era berean, ikasleek lantzen dituzten gaiak eta egiten dituzten jarduerak aztertzea ere. Horrekin guztiarekin, gure mugetatik haratago ikustea, balio berriak ikastea eta gure eskoletan zer aldatu edo zer hobetu ondorioztatzea lortzen da.

Urbi Institutuan apirilaren 26tik 29ra egingo den beste jarduera berritzaile bat Hizkuntza Klasikoen Irakaskuntzako Metodologia Aktiboko Lehen Ikastaroa izango da. Rogelio Toledo Berlinen bizi den irakasle mexikar adituak emango du ikastaroa, Urbiko ikasle eta irakasleei zein Euskal Autonomia Erkidegoko irakasleei zuzenduta. Bestalde, maiatzaren 9tik 13ra, Urbiko ikasleek bosgarren eta azken elkartrukea egingo dute Portugalgo Camilo Castelo Branco Vila Nova de Famalicão Institutuan.

Urbiko Nazioartekotze Batzordeak kudeatzen dituen eta Europar Batasuneko Erasmus Programak onartu eta finantzatzen dituen jarduera horiek guztiak eTwinning proiektuek indartzen dituzte. eTwinning +Participatory Democracy +Active Citizenship proiektua, Lituaniako eta Portugalgo bazkideekin batera, eta indoMIT@S proiektua, txekiarrekin eta asturiarrekin batera.

IndoMIT@S proiektuan, ikasleek greziar zein erromatar mitologia klasikoan, asturiarrean, euskal mitologian eta txekiarrean agertzen diren emakumezko pertsonaiak aztertu dituzte, eta haien ezaugarri komunak eta bereizgarriak nabarmendu dituzte. Ondoren, nazioarteko lankidetza-taldeetan hamar  antimit@ sortu dituzte, kanon estetiko tradizionalak hausten dituztenak. Pilseneko ikasle txekiarrek Urbi Institutuko bi irakasleren bisita jaso dute, eta horiek proiektua bertatik bertara ezarri eta bultzatu dute. Zalantzarik gabe, Europako proiektu horiek guztiak dira Urbi Institutuak inguruko beste ikastetxeekin alderatuta dituen ezaugarri bereizgarrietako bat.