Geuria #078 alean argitaratutako elkarrizketa
Irakurri osorik PDFan

Etxebarrik behar al du Euskara Elkarterik? Batzuek erantzungo duzue Etxebarrin dagoeneko badagoela Euskara Elkarte bat: Arpela. Eta zuzen zaudete. 2013ko azaroan eratu zuten Arpela Etxebarriko Euskaltzaleen Topagunea, herrian euskararen eta euskaldunen presentzia areagotzeko asmoz. Hasiera batean, elkarteak ondo funtzionatu zuen eta pixkanaka, baina etengabe, erritmoa hartzen joan zen. Beste elkarte batzuekin eta Etxebarriko Udalarekin elkarlanean, hainbat kontu atera zituen aurrera, hala nola, ‘Argijale’ ipuinaren euskarazko bertsioa, Metroko 3. lineako geltokiaren izena bertoko toponimiaren arabera ezartzea, laguntzak tabernariei Berriaren harpidetzak egiteko, San Juan sua, Korrika Batzordea, Euskararen Eguna edota Euskaraldia bera. Zoritxarrez, elkartea dinamizatzen ibili den lan-taldeak ezin du Arpelari denbora eskaintzen jarraitu, eta elkartearen etorkizuna erabakitzeko hausnarketa prozesu bat abiarazi dute. 

“2020. urte hasieran bilera bat deitu genuen Arpelan, elkartearen etorkizuna diseinatzeko, eta bilera horretan erabaki genuen elkartea erabat desegin baino, ona litzatekeela kontsulta zabal bat egitea herrian, ea beharrik ikusten den halako elkarte bat mantentzeko. Hori egiteko Topagunea, euskara elkarteen federazioaren laguntza eskatuko genuela ere adostu genuen. Gero, badakizue: Covida etorri zen, eta dena hankaz gora utzi”, dio Joxe Rojas Arpela Elkarteko kideak. Egoera hoberantz ari den honetan, prozesuari berrekin diote eta Kike Amonarriz Euskaltzaleen Topaguneko presidentea Etxebarrira etorri zen irailaren 28an.

Euskara Elkarte bat Etxebarrin beharrezkoa den galdetuta, zera dio Rojasek: “Beharrezkoa da, baina prozesu hau martxan jarri badugu izan da, batez ere, ez dakigulako oso argi jende nahikorik daukagun Euskara Elkarte batek eskatzen duen lanari eusteko. Urte batzuetan egon gara taldetxo bat hor elkartetik tiratzen, eta iritsi da momentu bat, non talde horrek ezin dion lanari eutsi nolabait, eta errelebo moduko bat beharko genukeela. Tanteatu nahi dugu ea herrian badagoen jendea behar hori ikusten duena eta lan apurtxo bat egiteko prest dagoena elkartearekin jarraitzeko”, dio. Joxe baikor da aurpegi berriak irits daitezkeela Arpelara: “Nik neuk esperantza daukat. Etxebarri asko hazi da azken urteotan, badaude auzokide berri pilo bat, eta pentsatu nahi dut horien artean egongo direla batzuk beharbada gurekin bat egingo dutenak edo gure helburuekin ados egon daitezkeenak. Ikusi dugu Euskaraldia antolatu denean, gure harridurarako, 700-800 parte hartzaile inguruan ibili garela, eta hori guk genituen aurreikuspenetarako asko da. Pentsatu nahi dugu jende horren artean egon daitekeela baten bat gogo apur batekin gauzak egiteko”.

Arpelaren helburuekin ados egongo den herritarrik egongo da, baina euskararen aldeko militantzia kolokan dagoela esan daiteke. Joxek zalantzak ditu: “Ez dakit galtzen ari dena den euskararen aldeko militantzia edo dagoen problema zerbait orokorra den. Nik ez dakit zer gertatu den, baina azkenengo 15-20 urtetan gero eta azkarrago bizi gara denok, gero eta ordutegi konplikatuagoak dauzkagu, astebururo planak… orduan zaila egiten da jendearen agendak koadratzea. Orduan, ez dakit benetan euskararekin den arazoa edo gure denbora kudeatzeko modua aldatu egin dela eta beste era batera egiten ditugula gauzak. Baina, esango nuke arazo bat badagoela”.

Lekukoa hartzeko prest?

Hein batean Arpela elkartearen kanpoko kontuengatik hasi dute hausnarketa prozesua. “Ez da izan jendea ito egin dela, baizik eta, beste gauza batzuk sortu direla inguruan. Hala nola, umerik ez zeukanak orain umeak ditu, gurasoak gaixorik, lana… Nola falta izan zaigun jende talde bat atzetik erreleboa egiteko, heldu da puntu bat momentu honetara iritsi garena. Jesarri eta mahai gainean jarri behar dugu zein den egoera, eta ea herritarrik prest dagoen Arpelaren lekukoa hartzeko”, dio Rojasek. 

Egongo da uste duenik Euskara Elkarte bat ez dela beharrezkoa Etxebarrin. Izan ere, Udaletik ere hainbat gauza antolatzen dituzte euskararen alde. Hala ere, Joxek argi du: beharrezkoa da Euskara Elkartea Etxebarrin: “Etxebarrin badago lana egiteko. Herri honetan badaukagu “arazotxo” bat, nolabait esateko, eta da udaletxean badaukagula talde bat, bi euskara teknikarirekin —eta Etxebarri bezalako herri txiki batentzat ez da gutxi bi euskara teknikari edukitzea—, lan asko egiten dutenak, oso inplikatuta daudenak eta ondo egiten dutenak. Eta horrek gure gaurko helburu honetarako ez digu laguntzen. Udalak euskararen inguruko jarduerak eskaintzen ditu eta normala da jendeak euren esku uztea dena. Jende askok komentatzen digu: “Baina lasai, hori Udalak antolatuko du…”. Orduan horrek ere distortsio txiki bat sortzen du, zorionez eta zoritxarrez, segun zertarako. Izan ere, badira gauza batzuk euskararen alde udal batek ezin ditzakeenak planteatu, erakunde publikoa den neurrian eta mundu guztiarentzako egin behar dituen neurrian, eta Euskara Elkarte batek beste soltura batekin egingo lituzkeenak”, dio Joxek. 

Hanka soziala, “beharrezkoa”

Euskararen biziberritze prozesuak instituzioen laguntza behar duela dio Kike Amonarriz Euskaltzaleen Topaguneko presidenteak, baina herritarren bultzada behar-beharrezkoa dela ere badio: “Etxebarrik Euskara Elkartea behar duela uste dugu Topagunetik. Euskararen biziberritze prozesuak hanka instituzionalaz gain, hanka sozial indartsu bat behar du. Azken batean, hizkuntza biziberritze prozesuak prozesu sozialak dira, herritarrek aurrera eramaten dituztenak. Horretarako, gero beharrezkoa da instituzioen eta bestelako eragileen babesa. Hala ere, ez baldin badago benetan herritar multzo handi bat, gizarte oso bat, hizkuntzaren aldeko jarrera duena, mezu guztia alferrik esaten da. Horregatik, guk garrantzi handia ematen diogu Euskaltzaleen Topagunetik euskara elkarteak, euskara taldeak, euskara batzordeak ahalik eta leku gehienetan egon daitezen, eta ahalik eta indartsuenak eta dinamikoenak izan daitezen ere”, dio Amonarrizek: “Euskara elkarte batek herrian dauden posibilitateak dinamizatu eta aktibatu behar ditu, eta jendea animatu, jendearengana iritsi, ekintzak bultzatu eta jendea saretu. Elkartea beharrezkoa da, baina uste dut gaur egun oraindik ere ezinbestekoa dela hizkuntzaren aldeko jarrera aktiboa”.

Arpelaren hausnarketa prozesuaz zera dio Amonarrizek: “Ez dakigu jarraituko duen edo indarberrituta aterako den, baina era batera ala bestera, Etxebarrin dinamika sozial indartsu eta koordenatu bat beharrezkoa da. Hego Uribe eskualdean, Euskarabila desagertu zen Basaurin, baina euskara elkarte berri bat sortzeko bidean dira Basozelai auzoan; Galdakaon Bagabiz elkartea ari da lanean; eta Arrigorriagan Abarrak taldea dago. Iruditzen zaigu inguru honetan badagoela kezka bat, eta kezka horiek bideratzera etorri gara Topagunetik”.

Urriaren 19an bigarren saio bat egingo dute Etxebarrin, Euskaltzaleen Topagunearen laguntzarekin. “Iraileko solasaldian Euskara Elkarte bat zer den, zergatik behar dugun erakutsi zigun Kike Amonarrizek. Bigarren saioa zehatzagoa izango da”, dio Joxek. Hortaz, Euskara Elkartea Etxebarrin berpiztu nahi duzuenok baduzue aukera modu aktiboago batean parte hartzeko.